Sturmfels

4 Januari 1777.

Er is veel gebeurd in de laatste weken. Ik weet haast niet waarmede ik zal aanvangen.

De Zigeuners hebben het den Sturmfelsers warm gemaakt.

Kort na het vertrek van den Vrijheer werd onder Hohenlinde de appelhoeve, zoo genoemd naar de groote boomgaarden die er toe behooren, overvallen; acht dagen later kreeg de hoeve van baas Vinck eene beurt. Vier mannen, die het gelaat hadden zwart gemaakt, drongen daar binnen en maakten zich meester van alles wat zij konden krijgen.

Groote ontsteltenis en opschudding onder de bewoners van al de Sturmfelser dorpen, zooals men licht kan denken. De huiszoekingen en nasporingen leverden niets op; een ieder was bevreesd voor het zijne. Er werd geklaagd, geprutteld, gemord! Waarom had de Vrijheer het vreemde gespuis op zijn grond toegelaten? Dat ras stond immers bekend voor zijne kwade trouw en zijn diefachtigen aard!

Rechter Mastel en Vader als ambtman hadden het druk; de Schout van Hohenlinde weerde zich; de houtvester kon eerst recht toonen hoeveel kracht er in zijn lange beenen stak en draafde met zijne jagers en boschwachters den ganschen dag en soms nachten rond.

[p. 118]

Het Zigeunerkamp was natuurlijk allereerst doorzocht en afgezet, ofschoon niets had bewezen, dat de schuldigen zich daar ophielden en Vader en Rechter Mastel juist van oordeel waren, dat de Zigeuners als welkome afleiding dienst deden om de aandacht van de daders af te trekken. Edoch, de huiszoeking bij een veehandelaar, te Hohenlinde, die in geen besten reuk stond, had ook al weer niets opgeleverd, en Wilbrant had altijd den mond vol van de schelmsche streken der zwervende benden en goot alle lieden, die hij ontmoette, de ooren vol met zijn praatjes!...

De onrust en het misnoegen stegen onder de goê gemeente. Eenige ontevredenen waagden het zelfs hun klachten op het slot voor te dragen en te eischen, dat de Zigeuners verjaagd zouden worden....

Zij waren zelf van het slotplein verjaagd geworden. De Vrijvrouwe had hun laten aanzeggen, dat de gastvrijheid, door haren Gemaal verleend, niet geschonden zou worden voordat de schuld der begunstigden proefondervindelijk was bewezen, en hun tevens herinnerd, dat zij niet de lankmoedigheid van den Vrijheer bezat en elke eigenmachtige inmenging door haar als rebellie beschouwd en bestraft zou worden.

Rechter Mastel en Vader werden een paar dagen later bij haar ontboden en kregen de opdracht zich nogmaals naar het kamp te begeven, den hoofdman in verhoor te nemen en hem als gijzelaar op te eischen. Er was eene nieuwe poging tot inbraak gevolgd en de boeven hadden in of door het kamp de wijk genomen.

Vergezeld van een achttal gewapenden, hadden de beide heeren zich op weg begeven en den hoofdman op het slot gebracht. Deze had zich eerst na een heftig protest en een nog heftiger protest van de zijde zijner onderhoorigen onderworpen. ‘De Uslah-Gitano's hebben geen deel aan het hun ten laste gelegde,’ had de hoofdman beweerd. De Zigeuners hadden zich rond hun hoofdman verzameld en hem niet willen laten gaan, voordat hij zich opnieuw door een plechtige gelofte aan hen had verbonden. Vader had met belangstelling het levendig gebarenspel, de rappe, hartstochtelijke woorden der donkere bende gevolgd, die zich woest rond hun aanvoerder hadden verdrongen en hem nog liever schenen te dooden dan af te staan. Kort en scherp had daartusschen het antwoord van den hoofdman geklonken. De woordenwisseling was steeds heftiger geworden. Vader had een dolk zien blinken, - niet langer met moorddadige bedoelingen evenwel. Een prik op den arm van het opperhoofd en op dien van eenige zijner gezellen... de weinige bloeddruppelen waren in een bekken met water opgevangen en de kostbare drank was rond gegaan om den hechter gesloten band te bezegelen.

[p. 119]

‘Beveel en ik volg,’ had de hoofdman tot den Rechter gezegd. Zijn gelaat was Vader vaal en strak voorgekomen onder het terugrijden. Hij had geen woord gesproken en afgetrokken voor zich gestaard. Eens was hij opgeschrikt uit zijne dofheid en zijne oogen hadden geflikkerd: bij het houtvestershuis; Wilbrant had voor zijne deur gestaan.

‘Laat mijn verblijf hier zoo kort mogelijk zijn,’ had hij bij het betreden zijner cel gezegd. ‘Zij kunnen mij in het kamp niet missen; zij zouden nu kunnen doen, waarvan zij onschuldig beticht worden, en ik zou ongaarne eene weldaad met schade en leed betaald zien.’

En nu, dezen morgen, drie dagen later, is hij weg, ontvlucht!

‘Hij moet vleugels hebben gehad,’ zegt Vader. Het vertrek, waarin hij werd opgesloten, ligt op de derde verdieping van den toren; de eenige toegang is eene met ijzer beslagen deur; het venster heeft tralies; verbinding met andere gangen of vertrekken heeft het niet.

‘Dan heeft hij hulp gehad.’

‘Mondje-gauw,’ berispte Vader.

Hij ging naar het slot.

Een half uur later klopte Dora Kolff bij ons aan.

‘Weet gij het al,’ en hare oogen schitterden van genoegen, dat zij de eerste was om het nieuws te vertellen, ‘de geheele bende is dezen nacht vertrokken.’

‘Onmogelijk!’ riep ik ongeloovig.

‘De grauwe vlakte is verlaten. De houtvester is woedend.’

Ik zou er wel spoedig meer van hooren. Tegen twaalf uur moest ik op het slot zijn om eenige benoodigdheden voor de naaischool in ontvangst te nemen en een nieuw model voor kinderjurkjes aan het oordeel der Vrijvrouwe te onderwerpen.

Op weg ontmoette ik verschillende personen, die allen Dora's verhaal bevestigden. Nu, de vlucht is wellicht de beste oplossing van eene moeielijke vraag! Vader houdt vol, dat de Zigeuners geen schuld hebben.

Op het slot was iedereen in spanning. Het binnenplein was vol nieuwsgierigen. De Vrijvrouwe was zeker in het kabinet van den Vrijheer. Ik begreep aanstonds, dat ik een vergeefschen tocht had gemaakt en zij mij niet over kinderjurkjes zou aanhooren. Maar ik durfde niet op eigen gezag terugkeeren en ging het Heerenhuis binnen.

Geen bediende in de gang, noch op de gaanderij boven.

Eene deur ging open aan het einde, terwijl ik daar was.

‘Ik zal met den houtvester afrekenen,’ hoorde ik de Vrijvrouwe zeggen.

[p. 120]

Hare stem trilde van toorn, en zij kreukte het papier, dat zij in de hand hield.

Onwillekeurig keek ik om naar eene schuilplaats, waar ik haar voorloopig ontwijken kon.

De deur van de kleine spreekkamer naast de boekerij stond open. Ik wipte naar binnen.

Noch de Vrijvrouwe, noch de Slotvoogd, die haar vergezelde, had mij gezien. Ik drukte de deur achter mij dicht, voornemens om weer post te vatten op de gang, zoodra zij voorbij zouden zijn... Doch, o wee! nauwelijks binnen, hoorde ik den sleutel aan den buitenkant omdraaien.

Zou ik toch opgemerkt zijn?

Ik luisterde naar de zich verwijderende voetstappen en wilde mijne kans om te ontsnappen waarnemen, door een tweede deur, die in de boekerij uitkomt, - de kleine spreekkamer is een smal vertrekje, door een houten beschut van de boekerij afgescheiden, waarmede het vroeger éen geheel vormde, - en reeds draaide ik behoedzaam de deur open....

Voor het raam, oplettend waarnemend wat op het binnenplein voorviel, stond Wilbrant.

Ik drukte de deur weer even zacht dicht en sloop terug naar de gangdeur. Wellicht had ik mij vergist.

Neen, die was wel degelijk op slot.

Dan toch maar door de boekerij... Te laat, de Vrijvrouwe kwam daar binnen.

Er schoot mij niets over dan te wachten. Ik zette mij in den versten hoek neer en poogde niet te luisteren, maar de stem der Vrijvrouwe was zoo scherp en luid, dat haar woorden tot mij doordrongen.

‘Geef rekenschap van dezen nacht! - Waar zijt gij geweest?’

‘Ik heb de ronde gedaan en niets verdachts....’

‘Geen leugens,’ viel zij hoog in, ‘hoe hebt gij den hoofdman laten ontsnappen?’

Mijne ooren sprongen open!

Die aanklacht scheen den driesten Wilbrant een oogenblik van zijne tegenwoordigheid van geest te berooven.

‘Ik - den hoofdman - laten ontsnappen?’ herhaalde hij hortend.

‘Het ontkennen baat niet. De hoofdman heeft een brief achtergelaten en u daarin als zijn helper aangewezen. Gijlieden zijt oude bekenden. Negentien jaar geleden heeft hij u bij de bestorming van Sturmfels verrast, terwijl gij het kind vermoorddet.’ Zij sprak de woorden langzaam en met klem uit. ‘Vermoorddet,’ herhaalde zij nog eens

[p. 121]

‘Ik zweer u, dat het kind leeft!’

‘Zwijg,’ hernam zij heftig, ‘de eene leugen verdringt de andere. Eerst hebt gij mij het tegendeel verzekerd. De hoofdman bevestigt uw eerste verhaal. Hij diende bij de afdeeling, die Sturmfels bestormde. Belust op uw buit - hij dacht, dat gij iets kostbaars in veiligheid wildet brengen - vloog hij u na en zag hoe gij het kind hebt vermoord.’

‘Het kind leeft!’ herhaalde Wilbrant.

‘Het kind leeft of sterft, al naar dat in uw plannen te pas komt. Neem u in acht. - De verklaring van den hoofdman getuigt tegen u.’

‘Die verklaring bewijst niets als ik den levenden....’

‘Vertrek,’ gebood de Vrijvrouwe heesch, ‘gij zijt en blijft een schurk, met wien de Vrijheer een lange rekening te vereffenen heeft. Als ik spreek zijt gij verloren.’

Zij grendelde de deur achter hem dicht.

Een geruime poos bleef alles stil. - Die stilte was welsprekend. Eindelijk hoorde ik een stoel verschuiven. Met langzamen, slependen tred verwijderde zich de Vrijvrouwe.

Ik had sinds lang het hoofd op beide handen laten zakken. Had Wilbrant een kind vermoord? - Hij was er niet te goed voor! - Haatte de Vrijvrouwe hem daarom? - Maar waarom alles voor Baron Siegfried verzwegen? Waarom geduld, dat deze een moordenaar in dienst hield en beschermde? Dat was afschuwelijk! - Van den beginne af had zij Wilbrant verfoeid, hem weggezonden toen hij zich voor den post van houtvester had aangemeld. En toch had zij zijne benoeming geduld en jaren lang rustig toegezien, dat Baron Siegfried een post van vertrouwen in zulke handen liet.

Waarom ontzag zij Wilbrant? Wilbrant, die haar dreigde en kwelde? Ik herinnerde mij haar gelaat na dien middag, toen Wilbrant, ondanks de goede wacht van den portier, naar binnen was gedrongen en haar had gesproken!

Ik sloop naar beneden, liet mij aanmelden....

Goddank! Hare Genade kon mij niet ontvangen.

Verwonderd hoorden Vader en Moeder mijn onsamenhangend verhaal aan.

‘Luistervinken hooren de zaken gewoonlijk half en daardoor verkeerd,’ zeide Vader. ‘Houd uwe tong in toom, Margreet. Aan niemand een woord van het gehoorde. Wilbrant heeft sinds jaren een wrok tegen de Vrijvrouwe.’

‘Waarom zwijgt zij? Laat zij alles aan Baron Siegfried vertellen,’ herhaalde ik, aangemoedigd door een stille vraag in Moeder's oogen.

[p. 122]

‘Zou men niet meenen, dat zij Wilbrant ontziet, hem vreest? Indien gij, zooals ik, gehoord hadt hoeveel moeite haar het ondervragen kostte, hoeveel angst er uit haar stem sprak! - En later, toen Wilbrant weg was en zij zich alleen dacht! - Ik voelde haar vrees, al kon ik de Vrijvrouwe niet zien.’

‘Houd uwe tong in toom,’ herhaalde Vader streng, en daar bleef het bij.

Wilbrant is er alweer zonder straf afgekomen.

Hij heeft dus geen deel gehad aan de ontvluchting van den Zigeuner-hoofdman, heeft geen kind vermoord....

Ik begrijp er niets van.