|
| |
| |
| |
V.
Aelst.
1.
De haet, welken Willem de Noorman, sinds de dagvaert van Gent, tegen Iwein had opgevat, was zoo hevig dat hy, het koste wat het kosten mogt, eene schitterende wraek over den hoon besloot te nemen: - Iwein in Aelst te overrompelen, het kasteel te verwoesten en ten gronde te slechten, stond by hem vast.
Maer vóór de waelsche troepen, welke Lodewyk de Dikke hem had beloofd, te St-Omaers verzameld waren, was Iwein van Aelst met Diederik van den Elzas reeds in Vlaenderen verschenen, en bereidden zy zich met den uitersten vlyt en werkzaemheid geheel het Land onder de wapens te brengen, op dat het een tweede mael
| |
| |
niet verwoesd, en de vlaemsche bevolking verraderlyk aengevallen en meêdoogenloos uitgeroeid wierde. Op Diederik's stem kwam gansch het Land, al de steden, de casselryen en de leenhouders in het harnas, en allen volgden met geestdrift Vlaendren's standaerd.
Vruchteloos trachtte Willem zich meester te maken van Ryssel, en schoon de fransche koning zelf, Lodewyk de Dikke, aen het hoofd van een magtig leger verscheen, werd hy eindelyk tot het opbreken van 't beleg gedwongen; dan wendde by zyne benden, over Ronse en Gerardsbergen, naer Aelst, om Godevaert van Leuven, wien hy het in leen beloofd had, en die de stad omsloten hield, ter hulp te snellen, en om de meineedige leenheeren, zoo hy zeide, eene geduchte les te geven. Maer Iwein was met eene dappere bende reeds in het slot te Aelst aengekomen. dat Godevaert korts nadien omringde en aenviel.
Het kasteel te Aelst, Gravensteen genaemd, beheerschte het omliggend nederige dorp; deszelfs singelmuer was met zeven hooge torens omzet, en de burgttoren verhief zyne hooge tinne en kanteelen ver boven Sint Maertens-kerk, die daer in de vallei aen den Dender, In het midden eener rei huizen, zich bevond, en toenmaels enkel eene kapel was, daer zy tot de grootte en de sierlykheid, waerin wy ze hedendaegs zien, eerst in viertiende eeuw werd herbouwd.
| |
| |
Die vereeniging van woonsten was, reeds in dit vroege tydstip, door een wyden gracht omspoeld, wiens water in den Dender vloeide. Nauwelyks was Iwein terug gekomen, of hy deed den wal met heiningen en paelwerk versterken, op dat de verrassende aenvallen, waermede Godevaert van Leuven het gehucht gedurig bedreigde, gemakkelyker konden wederstaen en afgeweerd worden. Wakkere krygers bewaekten dag en nacht deze versperringen; de overzyde des dorps was schier ongenaekbaer, en langs dien kant was men voor geene aenrandingen beducht, daer men den Dender had opgehouden en deszelfs waters de omliggende weiden en lage landen overspoelden.
Door de komst van hun Heer en de versterkingswerken geruster gesteld, waren de inwoners thans voor geene onheilen meer bevreesd. Maer even als de kalmte wel soms een tempeest voorspelt, was deze rustige zekerheid de voorbode van onvoorziene en ysselyke rampen.
Reeds was de zon ten westen neêrgezonken, de avondklok had reeds op den burgtoren geluid: het nachtduister viel over 't aerderyk neêr, alles rustte: - de wachten alleen, die den wal der stad bewaekten, stoorden de stilte des nachts.
Maer eensklaps naderen gewapende benden, eensklaps hoort men op de sterke schutselen rameijen, die, door het groot geweld des stormboks welhaest verbroken,
| |
| |
krakende nedervallen. 't Zyn de krygers van Godevaert, die langs eene doorwaedbare plaets de gracht waren overgekomen. De wachten trekken vereenigd er op aen, en werpen eene bui van pylen op hen neder; - te vergeefs: de versperring ligt verbryzeld, en onder 't geklank des zegehorens stroomen de talryke benden binnen. Iwein's wacht biedt een dapperen wederstand: lang houdt het kleine rot het geweld des vyandelyken legers, met ongehoorden moed, tegen; zy vallen, maer wyken niet: het gedrang wordt schrikkelyk, schrikkelyk het gevecht; de zegekreet, het geklikklak der zwaerden en 't gezucht der stervenden vermengelen zich in de lucht. Het overtal draegt het eindelyk door: de vyandlyke troepen trekken voort, rukken verwoed in Aelst en verspreiden zich dreigend door de stad, welke zy uitplonderen en in kolen leggen. De ontkomen burgery neemt naer de burgt de vlugt; want het vuer slaet door de stroijen daken en in hout getimmerde woonsteden: de vlammen, door den wind getergd, stygen flikkerend ten hemel en werpen eene nu eens schitterende dan eens twyfelachtige helderheid op deze ysselyke overrompeling; maer Iwein-zelf verschynt aen het hoofd zyner mannen: en kan hy Godevaert niet weder uit de stad terug dryven, toch beteugelt hy den euvelmoed der woedende krygsbenden en beschut de vlugtende burgers, die den wyk in het kasteel zoeken.
| |
| |
| |
2.
Op een eiland, door de waters van den Dender gevormd. in eene door natuerlyke ligging versterkte plaets, waer heden de berg van Plaisance ryst, bestond reeds vroeg een slot, zoo men wil in de Vde eeuw door de Saksers eerst opgeworpen. Rodolf, zoon van Boudewyn den Yzeren, deed deze versterking met bolwerken voorzien; maer in de Xe eeuw werd ze door Theodorik, die alhier zyn verblyfkwam houden, na dat hy uit Gent was verdreven, op een grooter plan ontworpen, en was alsdan een der sterkste kasteelen van geheel Vlaenderen.
Het was een hoog, vierkantig en met torens bezet gebouw; geene vensters kwamen langs den buitenkant, en die naekte, duistere muren, met overhellende kanteelen, slechts met lucht- en schietgaten doorkapt, gaven aen het kasteel een somber uitzicht, dat welhaest verdween, zoodra men in het binnenhof kwam, waer de sierlykheid des bouwtrants en 't gedurig gewoel der burgtzaten het oog boeiden.
De ingang, eene overwelfde poort, waer de wapenen van Gent en Grimbergen op prykten, was door twee vechttorens versterkt, door valpoort en gierbrug voorzien, en by gevolg niet ligt te verwinnen. De grondvest der burgt werd langs den voorkant, welke met eene dreef naer Sint Maertens kerk zag, door den Dender be- | |
| |
spoeld, die het slot tot buitenwal verstrekte. Diepe en wyde binnenwateren omringden het fort langs de drie overige zyden.
Godevaert was den buitenwal overgekomen, sloot het kasteel nauw in en hield onophoudelyk de bezetting door gevechten in de weer. Uit verscheidene blokhuizen joegen de bleijen met onbeseffelyke kracht de grootste steenen naer de belegerden toe; de draeibassen overdekten de daken met vuer, en duizende pylen vlogen gedurig naer den trans der burgt, die met eene menigte soldaten was bezet.
Niet min moedig verdedigden zich de belegerden; zy bragten grootere verliezen aen de min beschutte belegeraers toe. Meermael trachtte Godevaert den wal te vollen, om met houten torens en met ladderen de burgt te kunnen bestormen; maer telkens werd hy in zyn voornemen gestut, en door onwederstaenbare uitvallen terug gedreven; doch Iwein's magt was niet groot genoeg om hem tot den aftogt te dwingen. Het kasteel echter was zoo sterk dat het maenden lang een beleg kon uitstaen; maer het was van geene genoegzame levensmiddelen voorzien om nog lang een zoo groot getal personnen, als er zich nu in bevond, te voeden. Nauwelyks was de burgt eene week ingesloten, of men begon reeds eenige schaersheid aen 's levens nooddruft te gevoelen. De krygslieden, door waken en dagelyksche gevechten
| |
| |
vermoeld, door kwetsuren en derving verzwakt, stelden al hunne hoop in eene haestige hulp van buiten: en steeds hielden zy met ongeduld de oogen naer het verschiet; eens ontwaerden zy eene naderende bende, en zagen welhaest Vlaenderen's standaerd verschynen: zy juichten daer zy meenden dat Diederik van den Elzas ter hunner ontzetting toesnelde; maer was hunne vreugde groot, des te gevoeliger was hunne neêrslachtigheid, als zy, by 't nader bykomen der legermagt, de lelie op het veld des wapenschilds ontdekten, en nu zich verzekerden dat Willem van Normandie Godevaert ter hulp naderde. Velen gaven alle hoop van verlossing op, en twyfelden niet of Diederik's legerschaer had eene volkomene nederlaeg geleden. De moedeloosheid wies meer en meer in 't ronde en steeg welhaest ten top.
In oogenblikken van algemeen gevaer, wanneer neêrslachtigheid en angst zich door gansch het leger verspreiden, verdwynt daer alle tucht en ontzag. Dan handelt elk voor zich zelven, of de stoutste werpt zich boven de anderen op, en houdt dezen een plan voor, dat eenige hoop van uitkomst aenbiedt, men stelt zich gewillig onder hem en volgt blindelyks zyne bevelen.
In de netelachtige omstandigheden, waerin de belegerden zich nu bevonden, vervloog alle ontzag voor de oversten. Elk kryger dacht op eigen behoud: eenigen zelfs dorsten opentlyk hunne meening te kennen geven,
| |
| |
en beweerden dat het tyd geworden was om een verdrag met de belegeraers te maken, of zy zouden, door hongersnood uitgeput, in het kasteel van gebrek sterven, dewyl er schier geen leeftogt overig was; of werd het slot door de belegeraers, wier magt merkelyk was vermeerderd, overrast, dan zouden zy allen eene geweldige dood ondergaen. En inderdaed alle hoop om den vyand van voor hunne muren te verjagen was verdwenen, sinds Willem's benden zich by degene van Godevaert hadden vervoegd: en elk hield voor gewis dat de troepen van Diederik verstrooid en vernietigd waren. De voornaemste aenvoerder van 't oproer was een schutter, die, slechts op buit oogende, het vaendel van dezen of genen heer onverschillig volgde. Woest van aerden kloek van leden werd hy in vredes tyd door gansch het land gevreesd, en overal was hy onder den naem van Yzeren Hans gekend. Hans sprak tot zyne makkers en legde hun voor dat, wilde men aen eene zekere dood of de woede des vyands ontkomen, het eenigste middel van redding was Iwein in Willem's handen over te leveren. ‘Een enkel man, voegde hy er by, heeft het regt niet om tot onzekere behouding van eigen leven, het leven van eene talryke horde in de waeg te stellen: ja, ons allen in zyn onvermydelyken ondergang mede te slepen. Iwein kan de wraek van Willem niet ontsnappen, en indien wy hem byblyven, dan zullen wy zyne
| |
| |
vermetelheid en onze dwaesheid met de dood beboeten.’
Hoe groot het gevaer ook was, werd dit stout voorstel echter door slechts weinigen toegejuicht: de anderen, 't zy uit eerbied of verknochtheid aen Iwein weêrhouden, ysden by dezen stouten voorslag; maer ook niet één had den moed het woord op te vatten om er zich tegen te verzetten. Hans den invloed merkende, welken hy op de gemoederen uitoefende, voer driftig voort en riep tot de menigte die hem omringde: ‘Welaen! maken wy ons straks meester van Iwein, en eer één uer verstreken is, zyn wy vry en uit dezen doodskuil verlost.’ Hy zegt en begeeft zich, gevolgd door dezen oproerigen hoop, uit de zael, om Iwein in boeijen te werpen; maer eensklaps gaet de deur open, en wie verschynt er voor hun gezicht? Iwein-zelf, die door zyn getrouwen knaep gewaerschuwd van 't geen er beraemd werd, in de zael verscheen en zich nu regt over den belhamel bevond.
Door verontwaerdiging opgetogen en in woede ontstoken, wierp Iwein een dreigenden blik rond zich: zyne vergramde oogen schoten vlammen uit, verwilderd scheen zyn hair te berge te stygen. Hans echter dorst hem naderen; maer Iwein joeg met geweld zyn zwaren kling door den helm des oproerlings, die levenloos aen zyne voeten nederstortte.
| |
| |
Op eens was de vervoering gedempd; niet één verhief nog de stem; de vroegere eerbied kwam boven; voor Iwein alleen beefden honderden krygers; - eene doodsche stilte heerschte in de zael. Een blik vol verachting op hen werpende, sprak hy hen met deze woerden aen: ‘Lage zielen, zeide hy, heeft het leven een zoo onweêrstaenbaren trek voor u, dat gy er pligt en eer aen zoudt opofferen? wilt gy het overige uwer dagen met een onuitwisbare vlek van schande op het voorhoofd doorbrengen? welaen, ik stel my in uwe handen; levert uwen bevelheer aen den vyand over; brengt my geboeid in Willem's magt; gaern schenk ik myn leven ter uwer behoudenis. - Maer gy zwygt.... gy schaemt u reeds over uwe snoode pooging... ik zie 't, gy waert misleid, maer zyt uwe pligten niet onbewust. Nemen wy dan een kloek besluit; vertoeven wy hier nog vierentwintig uren, en zoo wy in dien tusschentyd geene hulp outvangen, banen wy ons, den degen in de vuist, eenen weg door de vyandelyke drommen; - de zege volgt bestendig den onverschrokken heldenmoed.’
Allen juichten by dien voorstel; de neêrslachtigheid was in dapperheid verkeerd; met meer vlyt dan ooit hield men de wacht, en het orde was ten eenemael hersteld.
| |
| |
| |
3.
In het slot is alles weêr rustig; geen gemor, geen oproerige toonen breken nog door de stilte des nachts: maer de rust heerscht niet in Iwein's harte. Wat uitzicht! hy moet de vaderlyke burgt en alles wat hem dierbaer is verlaten. - De nypendste en grievendste gedachten volgen elkander aenhoudend op - Maer waer vertoeft Diederik, die hem stellig beloofde tot het ontzet van Aelst aen te snellen? - Waer blyft Daniël van Dendermonde? - Werden hunne legerbenden verslagen? Hy moet het veronderstellen: - moeijelyk kan hy dit zich inbeelden, en echter durft hy het tegenovergestelde niet hopen.
Vruchteloos tracht hy die nacht, de laetste nacht welke hy in het slot zyner voorvaderen overbrengt, een weinig te rusten. Hy is vermoeid, zyn hoofd is gloeijend en zyn hart benepen. De helm drukt hem pynlyk de slapen. Meermael nogtans bragt hy de nacht, aen even groote gevaren blootgesteld, in het harnas slapend over; maer thans schynt de geest zyns geslachts ysselyk rond hem te waren en drukkend hem het harte te folteren. Hy ryst schieiyk op en treedt als een misdadige, nu met trage, dan met verhaeste stappen, door de groote en eenzame zael. Is hy ergens aen zyne pligten te kort gebleven? Neen. - Bezoedelt eene vuige daed zyn onge
| |
| |
rust geweten? Neen; zyne pligten kwam hy strenglyk na, en hy hield zyne eer ongeschonden. Ook herleeft de hoop welhaest in zyn hart, en naer den hoogen starend, roept hy in geestdrift uit: ‘Neen, ik ben niet verwonnen, ik heb myn schild en degen nog. Ontkom ik behouden uit dit slot, ik zweer het, ik zal Vlaenderen van Clito's geweldenaryen verlossen. Hebben de steden hunne regten en hunne magt vergeten? beven zy op de stem des dwingelands? Nooit zal ik voor hem den schedel buigen; hy overheere gansch het Land, maer my bedwingt by nooit. Dan nog trotseer ik zyne magt, en met myne trouwe mannen blyf ik hem beoorlogen. De ondoordringbare bosschen, die van 't een tot het ander uiterste Vlaenderen overdekken, verstrekken ons tot schuilplaets; daer heerschen wy dan, daer spotten wy met zyne bevelen; van daer verzwakken wy zyne magt door gedurige springreizen en onophoudelyke uitvallen!’
Zulke en diergelyke gedachten vliegen hem door het brein; onophoudelyk wordt het eene gedacht door het andere verdrongen, gelyk de baren in eene door onweêr getergde zee; de hoop volgt op wanhoop, en na neêrslachtigheid herneemt hy moed.
En zyne beminde, zyne Lauretta wordt in dit uiterste gevaer niet vergeten. Wat smarte doorgrieft zynen boezem... Mymerend en in deze hevige gedachten verslonden, blyft hy op den grond staren en met saêmgevou- | |
| |
wen armen stil staen, wanneer twee wachten met een ontwapenden ridder voor hem verschynen.
In een doorwaedbare plaets van den burgwal hadden zy hem aengehouden: maer ook gewillig had hy zich in hunne handen overgegeven, verzekerende met belangryke zaken van wege Diederik voor Iwein belast te zyn. De ridder schoof, als hy Iwein naderde, het vizier op: - het was Steven van Boelare, die met Diederik naer Ryssel trok. Iwein drukt hem driftig de hand, doet hem schild en degen wedergeven en gebiedt met een wenk aen de wachten de zael te verlaten. Dan sprak Steven: ‘Diederik van den Elzas, Vlaenderen's Graef, ons beider heer, nadert ter uwer hulp, en eer twee uren vervlogen zyn, is hy in 't gezicht van het slot. De belegerende troepen worden op eens langs twee kanten aengevallen, en op dat men zeker zy dat gy van hun naderenden togt verwittigd zyt en dat ik het vyandelyk leger ongehinderd doorkwam, bespraken wy een licht op den hoogsten toren te doen ontsteken als men een vuer aen Liekerkebosch zou ontdekken, en dat dit ons tot wederzydsche baken en aenvallingsteeken zou verstrekken.’
Iwein, by deze blyde mare verrast, kan nauwelyks gelooven hetgeen hy hoort. Diederik, wiens leger hy verwonnen dacht, is in aentogt ter ontzetting van zyne burgt. Hy zendt zyn schildknaep op den toren om te
| |
| |
zorgen dat het besproken teeken gegeven worde, en doet al de beschikbare mannen zich tot een uitval bereiden. Dit berigt vloog eensklaps van mond tot mond door gansch de burgt; de verflauwde en moedelooze bende herleeft; zy ademt wraek voor geleden hoon; de overwinning alleen biedt nog uitkomst: - zy zullen verwinnen of vergaen.
Alles is tot den uittogt bereid. De soldaten zyn op het voorhof vergaderd en wachten met ongeduld naer het te geven sein. Iwein en Steven zyn in hun midden, en beider tegenwoordigheid boezemt nog meer moed in het hart der krygers. De tyd schynt hun traegzaem heen te snellen, en elk rigt verlangende blikken naer den toren, waerop het teeken des aenvals moet gegeven worden.
Iwein verhaelde ondertusschen aen Steven van Boelare het uiterste gevaer, waerin by zich bevonden had. ‘Vroeger tot uwe hulp aen te snellen, antwoordde Steven, was ons onmogelyk. In Ryssel, waer gy ons verliet om ter verdediging van Aelst te komen, hield Willem ons veertien dagen ingesloten. De fransche koning zelf, Lodewyk de Dikke, zakte met een talryk leger ter zyner ondersteuning af; maer onze troepen, door de trouwe burgery geholpen, dwongen hem eerlang tot den aftogt. Dan snelde Willem naer Aelst om Godevaert in het beleg dezer sterkte te ondersteunen. Wy trachtten zyn togt te belemmeren en deze vervoeging te belet- | |
| |
sen. Raso van Gaveren nogtans, die met eene uitgekozene bende hem op de hielden volgde, randde hem eergisteren in de velden van Aspelare en Hasselt aen, doch Willem kon den schok tegenhouden en drong door zyne gelederen heen....’
Op eens heeft er eene algemeene beweging onder de soldaten plaets: het sein is gegeven! - geen trompetgeklank laet zich hooren, geen fakkellicht flikkert, en nogtans stelt alles zich in goed orde op aentogt, en traegzaem verlaten zy het slot.
Als Iwein aen het hoofd zyner krygeren de burgt verliet, om den aenval te wagen, vereenigden de vrouwen, de kinders en de gekwetste soldaten, die geen deel aen den uitval nemen noch het slot bewaken konden, zich in de kapel om het ontzet van 't kasteel en Vlaenderen's verlossing van den hemel af te smeeken. Eene lamp hing voor het outer boven de knielbank neêr, en wierp op die bleeke, magere aengezichten eene bevende en flauwe klaerte; daer las de kapelaen, op de knielbank neêrgezeten, de Litanie, welke in de grootste gevaren wordt aengeheven, en het antwoord der omstaenders was meer of min roerend, naermate de vraeg meer of min op hunnen tegenwoordigen toestand toepasselyk was.
Ondertusschen was Iwein, aen het hoofd zyner spitsbroeders, in de vyandelyke verschansingen doorgedrongen. Zyne manschap had hy in kleinere benden verdeeld,
| |
| |
die op verscheidene plaetsen te gelyk in de tenten vielen, de pas ontwaekte soldaten afmaekten en alles in brand staken. Op eens gaet een ysselyke kreet door geheel het kamp op: de vlammen klemmen op tien verscheide plaetsen ten hemel. Hier en daer verdedigen de aengevallenen zich dapper, een groot getal vereenigt zich in het kamp en biedt Iwein's magt moedig liet hoofd; maer door Diederik langs den overkant aengerand, moeten zy het eindelyk opgeven: eenigen vechten wanhopig voort, anderen zoeken in de vlugt hunne redding. Iwein trekt als een bliksemstrael, die alles wat hy raekt, verzengt, verbrandt en vernielt, tot in Willem's tente door, en randt hem, reeds in het harnas gehuld en door zyn trouwste ridders omringd, moedig aen. Iwein's zwaerd maekt een wyden kring rond zich heen, - wat hy treft valt neder, en schoon Willem geen moed ontbreekt, is hy door dien schielyken aenval zoo ontroerd dat hy moedeloos te paerd stygt en de vlugt tracht te nemen. Nu spant Iwein zyn boog, de pyl met kracht de pees ontsprongen, dringt door Willem's harnas, en stervende valt de Noorman van zyn paerd ter aerde. Het lyk werd door zyne vlugtende stryd-makkers medegevoerd, en zoo uit de handen der Vlamingen gered.
Willem was in den stryd gesneuveld; zyne waelsche troepen waren verstrooid, vernield, en Godevaert, met
| |
| |
een klein overschot zyns legers, trok naer Leuven terug. De overwinning was volkomen; - Aelst was ontzet en Vlaenderen van eenen dwingeland verlost.
Onbeschryflyk was de vreugde en het gejuich in het kasteel, als met het opgaen des dageraeds, Diederik uit den Elzas, aen Iwein's zyde, met de verwinnende benden er binnen trok.
Maer hoe zal Diederik de zelfopoffering, den moed van Iwein beloonen, - van Iwein, die goed en leven ter zyner verheffing verpandde, die zyn tegenstrever in het gevecht den doodsteek toebragt? - Ontroerd erkende Diederik opentlyk al hetgeen hy Iwein verschuldigd was, bedankte hem er over en eindigde met deze woorden: ‘Gy vroegt my myn dochters hand, Iwein' - thans schenk ik u Lauretta tot vrouwe; - ik ben trotsch een held als Gy tot zoon te hebben.’ En hy omhelsde den dapperen.
einde.
|
|
Auteursrechtvrij