|
| |
| |
| |
Itaque terra Flandriae divisa est, ut alii adhuc fidem conservantes et hominia comiti Willelmo, cum ipso militarent: alii peroptarent Theodoricum sicut Daniel et Iwan, et Gandenses et Brugenses; alii Arnoldum, sicut illi in S. Andomaro et vicinia illa, alii comitem ex Montibus praeferendum crederent. Igitur in tantâ divisione desolata est terra.
Galbertus, Not. Brugensis.
| |
| |
| |
I.
Wynendale.
1.
De verheffing van Willem den Noorman op Vlaenderen's troon was voor het land eene bron van onheilen, tweedragt en burgerkryg. - In de steden werd hy meer door dwang dan gewillig als Vorst erkend en ingehuld; ten platte lande weigerden hem vele Leenhouders den eed van trouw, daer zy hem als hun natuerlyken Heer niet aenzagen: en in hun versterkte sloten trotseerden zy zyne magt. Welhaest stonden verscheidene steden tegen den nieuwelings verhevenen Graef op: in Ypre bad Willem van Loo het gebied in handen gekregen, en trachtte zich door geheel Vlaenderen als Graef te doen aennemen. Arnold de Deen hield zich aen 't hoofd eener gewapende
| |
| |
magt te Sint Omaers, en gansch de westkant ondersteunde zyne poogingen. Gent, Brugge en de aenzienlykste en magtigste leenheeren waren heimelyk voor Diederik van den Elzas genegen, om dat de graeflyke kroon, volgens regt van opvolging, aen dezen toekwam. Dagelyks verminderde Willem's aenzien, en haest hielden slechts weinigen nog zyne zyde, vooral sinds men zag dat hy Vlaenderen's algemeene staetsbelangen aen zyn eigen hoogmoed en baetzucht wilde slagtofferen.
Vlaenderen's staetkundige streving was die van Willem regtstreeks tegenover gesteld.
Willem, door zyn oom van het koningryk Engeland en het hertogdom Normandie onterfd, droeg dezen een onuitwischbaren haet toe, en voedde nog steeds, in het geheimste zyns harten, de hoop van zyne eens ontwrongene bezittingen weder te bekomen.
Vlaenderen, waer nyverheid en handel reeds hoog waren geklommen, wilde met de naburige landen rust en vrede hebben, voornamentlyk met Engeland: want de betrekkingen tusschen de beide kusten der Noordzee, waren toenmaels als heden zeer levendig.
By het erkennen van Willem dacht men, dat hy als Graef van Vlaenderen, 's Lands belangen alleen zou betrachten, en handel en nyverheid aldaer zou voorstaen en aenmoedigen; maer het tegenovergestelde greep plaets. Een heimelyke kryg borst tusschen de volken der
| |
| |
beide landen uit: de handel met Engeland was onderbroken, en, by het stremmen der schipvaert, lag ook de nyverheid aen banden: de bloei der steden verminderde, de landbouw kwynde, en in armoede lag het gansche land gedompeld; de binnenlandsche krygstogten, welke hy tegen zyne wederstrevers ondernam, verdelgden oogst en hoven; de rustige landbouwers, uit hunne woonsten verjaegd, waren gedwongen door de vlugt het gevaer te ontkomen: en by benden zwierven de ongelukkigen in de uitgestrekte bosschen, welke alsdan de hooge heuvelklingen onzes lands nog bedekten.
Vlaenderen's vruchtbare velden werden nu aen alle slach van verwoestingen en geweldenaryen blootgesteld. Sluimerende veeten ontwaekten, geslachten stonden tegen geslachten over, en afzonderlyke wrok verbitterde den reeds zoo fel woedenden kryg. Noch regt, noch wet werd geëerbiedigd: het geweld alleen had gezag, en zwaeide zyn yzeren scepter over de verdeelde en vyandlyke ingezetenen. Het lot des oorlogs was weifelend en onzeker; heden kwam deze party te boven, morgen verhieven de onderdrukten het hoofd: en wie kon de weêrwraek dezer woedenden beteugelen?
Jaren lang had de oorlog tegen Willem van Loo voortgeduerd; maer eindelyk werd deze gedwongen Ypre te verlaten, en naer Engeland te vlugten. Hierop volgde de kryg tegen Arnold, die na het overrompelen van
| |
| |
Veurne zyne regten op Vlaenderen in Willem's handen moest afstaen.
Willem van Normandie, thans zegevierend te Wynendale terug gekomen, meende dat zyne magt onverwrikbaer was gevestigd, en hy besloot Vlaenderen als een veroverd land aen zynen hoogmoed op te offeren.
De leenen, wier heeren hem niet erkenden, of by het oproepen des bans in den kryg niet verschenen, verklaerde hy aen de kroon vervallen, en schonk deze aen vreemde krygsoversten, die aen het hoofd van waelsche huerlingen hem in den laetsten togt hadden gediend.
Hy besloot dezen zoo ontstaetkundigen als geweldigen oorlog met het innemen van de burgt te Orscamp aen te vangen, en dit leen was reeds aen zyn vertrouweling Eustachius van Agen afgestaen. Verder gingen Ghistel, Maldeghem, Pouke en twintig andere kasteelen hetzelfde lot ondergaen, in der voege dat hy Vlaenderen als door een rydend oorlog wilde verwoesten en het verpletterde land aen zyne gunstelingen ten buit geven.
De vreemde huerbenden, slechts naer buit en plunderingen hygende, vernamen dit besluit met geestdrift; maer geheel anders klonk de mare er van in 't oor der vlaemsche veldoversten, die Willem in zyne togten waren gevolgd.
Te vergeefs hadden zy den Graef gebeden Philips van
| |
| |
Orscamp in genade te ontvangen; te vergeefs had Philips zelve een bode afgezonden om hem hulde over het leen aen te bieden. Willem bleef halstarrig by zyn besluit, en de bode werd hoonend weggezonden.
Dit bragt de misnoegdheid in het land ten top: al de leenhouders waren voor hetzelfde lot beducht, en zy voegden zich by de misgenoegden steden, welke reeds openlyk morden. Ook weigerden zy hem op deze reis te volgen, en dagelyks vernam men het vertrek van de eene of andere vlaemsche banier, die den standaerd van Willem verliet, en de omstreken van 't kasteel van Wynendale, waer men vereenigd was, ontweek. Het was in deze omstandigheid dat Iwein van Aelst eene laetste pooging hy Willem, ten voordeele van den heer van Orscamp, aenwendde; maer zyne bede verworpen ziende, verliet hy insgelyks het kasteel en keerde, kort daerop, met zyne bende naer Aelst terug.
| |
2.
Iwein van Aelst, uit het vermaerde gentsche huis gesproten, blonk onder Vlaenderen's genooten boven allen uit, zoo wel wegens zyne uitgestrekte bezittingen als betrekkingen, maer nog meer door den roem, welken hy als ridder had verworven. Zyne daden waren het geliefde onderwerp der zwervende zangers; geheel het land door
| |
| |
weêrklonk zyn lof, en werd met geestdrift door zyne vrienden, met eerbied door zyne vyanden vermeld. Zyn naem was wyd ontzien, en zyn oorlogskreet: Iwein van Aelst! joeg de vrees in de vyandlyke drommen, en waer hy verscheen bleef hy steeds overwinnaer.
In de tyden van Willem's voorzaet bekleedde hy aen Karel's zyde eene voorname plaets, 't zy er kryg ontstond of het land op een dagvaert vereenigd was. Steeds werd zyne stem met aendacht en goedwilligheid aenhoord, en niet zeiden had men zyn raed in netelachtige staetszaken ingeroepen en meermael gevolgd. Thans, eilaes! welke verandering? men gewaerdigt zich nauwelyks zyne vertoogen te aenhooren.
Ook dit koel onthael en de strenge stem des Graven deden hem het harte rillen, en Willem's laetste woorden klonken hem als het trompet des oordeels in het oor: ‘Orscamps heer stond my tegen, zyne burgt zal te gronde gaen. Ik ben Vorst, heer Burggraef, - ik heb hier te lande geene genooten; allen zyn my onderhoorig: de volgleenen zelve zullen regtstreeks van my gehouden worden. Wee hem die my weêrstreeft!’
Sinds dit onthael, verliet Iwein Willem's zyde: hy zal een geweldigen vorst den arm niet onderschragen om een scepter te helpen torschen, welke op hem kon nedervallen. Zyn besluit is genomen: hy zal Willem's standaerd verlaten, rond welken slechts vreemde benden zyn ge- | |
| |
schaerd, die, onder 't geleide van Vlaenderen's wapen, Vlaenderen verwoesten en in de uiterste armoede dompelen.
Wat drukkende gedachten bezwaerden zyn geest, als hy de burgt verliet, waer hy meermael in zyne jeugd onder 't regt vaderlyk bestuer van Karel den Goeden, zoo heerlyk werd bejegend. Traegzaem begaf hy deze stille zalen, en tot Boudewyn van Lede, zyn schildknaep, het woord voerende, sprak hy met ontroerde stem: ‘Hoe is Wynendale veranderd sinds de heugelyke dagen dat Karel hier troonde, Karel, die door de naburige mogendheden geëerbiedigd en door zyn volk bemind werd. Thans omringen vreemden den troon, en vreemde klanken weêrgalmen langs deze gewelven waer eertyds slechts vlaemsche toonen klonken. In Vlaenderen torscht een vreemdeling dekroon, en, van huerlingen omringd, durft hy tegen Vlaenderen te samen spannen: en wy, lafhartigen! wy buigen den nek! - Onder Karel waren Vlamingen alleen rond den troon geschaerd, Vlamingen alleen voerden het bevel over de troepen, en het land stond hoog in welvaert en aenzien, deszelfs landbouw was bloeijend, deszelfs handel en nyverheid in een voorspoedigen staet.
‘Hoe levendig en vreugdig was dan dit slot: en thans hoe schynt het stil en verlaten. Welke gedenkwaerdige feest, die nooit myn geheugen ontvliegen zal, werd hier
| |
| |
korts op Karel's inhulding gegeven, en de vervolgde Philips van Orscamp gaf hier by deze gelegenheid een luisterlyk tournoi.’ Met zyn schildknaep de venster nader tredende, en hem het neêrhof wyzende, vervolgde hy, niet zonder aendoening: ‘Het perk was van aen de hoeve tot aen het bosch afgebakend. Een ontelbare menigte bedekte het veld. Hier, voor het kasteel, was het bedekt paviljoen voor den Graef en zyn gevolg; daer over hetgene voor de Prinses der schoonheid; links was de tent der beroepers, regts degene der verweerders. Daer was de graeflyke familie tegenwoordig: Willem van Loo, Arnolf de Deen, Willem van Poelie, Simon van Lorreinen, Diederik van den Elzas, met zyn beminlyke dochter Lauretta, die, tot koningin der feest gekozen, my de verwinnaers-kroon toereikte, en aen wier zyde ik des avonds aen het banket nederzat.’
Hier zweeg zyne stem, schoon hy mymerend op de zelfde plaets bleef staren. Een stroom van gedachten vloeide hem door het brein, en met benepen hart dacht hy: sinds vyf jaren verliet Lauretta dit land, en zou zy in Lorreinen Vlaenderen niet vergeten hebben! Door deze herinneringen ontsteld, trad hy zwaermoedig en traegzaem uit het slot.
| |
| |
| |
3.
De benden, die, na het veroveren van Veurne, zegevierend met Willem waren terug gekeerd en onder de vaen werden gehouden om de wederspannige burgten, zoo men ze noemde, te onderwerpen, lagen in de dorpen en hofsteden der omstreken van Wynendale en Thorhout verspreid.
Waer deze toomlooze drommen verschenen, vlugtten de landbouwers met vee en met have; vele van goed ontbloote Vlamingen zwierven als ballingen in hun eigen land: maer noodlottig was het ner voor den vyand, die in hun handen viel.
In eene verlaten hoeve, digt by den weg van Wynendale naer Thorhout, was het vaendel troepen van Eustachius van Agen gelegerd, die zich boven allen in woestheid en wreedheid deed uitschynen.
Het huis, de schuer dienden tot stallingen voor de paerden; op het voorhof waren verscheidene tenten voor de krygers opgeslagen: geschreeuw en gewoel vervingen nu de rust en stilte, welke aldaer nog weinige dagen te voren heerschten. Hier werd voeder aengebragt, hetwelk men op 't veld vóór den oogsttyd afsneed; daer was men met roskammen, ginds met het beslagen der paerden bezig. Voor de tenten maekten de krygers verscheiden groepen uit en kuischten helmen, halsbergen en borstplaten.
| |
| |
Daer by de deur des huizes zaten twee soldaten op de bank neder; een derde stond er naest, en steunde op zyn lang slagzwaerd. Na wat stilzwygend heen- en wederziens, zei deze laetste:
eerste soldaet.
Die legeringen ten platten lande zyn vervelend: - waerom ons naer Gent niet gebragt?
tweede soldaet.
De Vlamingen willen dat de Graef zyn leger afdanke, en zeggen dat de oorlog een einde heeft genomen by de gevangenneming van Arnold.
eerste soldaet.
En gansch 't land is nog vol vyanden; dagelyks wordt de een of de ander onzer gemist, - en waer blyven zy? nu en dan vindt men lyken in een bosch of gracht. Waren wy hier niet, Graef Willem bleef geen week meester in dit helsche land.
De Graef had al de Vlamingen moeten afdanken, toen die trouwe krygsbenden uit Pikardie hemwaerts kwamen, - en al de burgten en steden bezetten. - Wat heeft zyn Grootheer gedaen, als hy naer Engeland overkwam? De Engelschen wilden met hem redeneeren, en spraken van wetten en gebruiken; maer Willem toonde hun de spits van zyn zwaerd, stiet hun de lans door het lyf te Hastings en stond de leenen aen zyne veldoversten af. Hy kwam te Londen; de borgers spraken hem van vryhe- | |
| |
den en verdragen; maer Willem toonde hun de spits van zyn zwaerd, en noemde zyne mannen tot schepenen der stad. - Waerom volgt de Graef dit voorbeeld niet? Waerom jaegt hy de Vlamingen niet uit zyn leger en leidt hy ons niet naer Gent?
derde soldaet.
Hy moest burgt by burgt, stad by stad door geweld dwingen. Verre togten, hevige stryden, stormloopen, plonderen, is myn grootste lust; maer hier zoo op elkander te staen kyken, wat armzalig leven!
tweede soldaet.
Waerom zyt gy niet meêgetogen om de levensmiddelen in te zamelen?
eerste soldaet.
Zy blyven lang weg; ik vrees voor onheilen; wie weet of zy terug komen! -
Daer zyn zy, zeide een hunner; want zy hoorden paerdengetrappel op de baen. - Neen, zeide een ander, ik zie een vaendel wapperen: het wapen van Aelst; en allen liepen te samen, en verheugd spraken zy: ‘Thans zal hy ons in den weg niet meer staen met zyne Witvoeters: door hem is ons menige burgt ontvallen, menig dorp te plonderen belet; thans zal onze veldheer de eerste plaets aen Willem's zyde hebben.’
Nauwelyks was de krygsbende van Iwein voorby, of de uitgezondene makkers trokken met een kalf als in triomf
| |
| |
de poort binnen. De soldaten ontvingen hen juichend. ‘Gy vertoefde lang, zeide een der thuis geblevenen; wy vreesden dat gy niet meer zoudt terugkeeren en mogelyks in eene hinderlage waert omgekomen.’ Hier op antwoordde het hoofd der stroopersbende (want wat verschil is er tusschen bandieten en diergelyke toomelooze legerscharen?): ‘Wy bekwamen niets zonder vechten. Alle de hoeven, waer wy voorby trokken op meer dan eene uer afstand, waren ontruimd en teenemael ledig, en wy moesten ongeveer twee mylen ver gaen eer wy eene nog bewoonde hofstede aentroffen. Maer toen de boer gewaer werd dat wy naer den stal kwamen en ons bereidden het vee mede te leiden, nam hy dit euvel op. Hy begon te schreeuwen en te tieren. Wy wisten niet wat hy wilde, toen hy met geheel zyn huisgezin met rieken, spaden, vorken, vlegels en ander werktuig in handen, op ons viel, die dit onthael niet verwachtende waren. Hy stiet Guyot de vork door de leden dat deze dood ter aerde viel; maer nu had hy genoeg gewoed. Met onze lans doorstaken wy hem, en de knechten, die hem omringden, vielen gewond en stervende neder: zyne vrouw en dochters meenden zich met gesloten deur in veiligheid; maer met een boom liepen wy de deur open, en haest was het huis door niemand meer bewoond: eer wy vertrokken staken wy hoef en stal in brand.’
| |
| |
Allen juichten en riepen den spreker toe: ‘Zeer goed! zeer goed! zoo moet men de Vlamingen tot ontzag brengen.’ Maer hy vervolgde: ‘Den boer heb ik aen een boom voor zyn hoeve opgehangen, op dat hy tot voorbeeld aen de voorbytrekkenden moge dienen.’
Hierop zweeg hy, zegevierend rond zich henen ziende; maer zyne makkers waren reeds bezig verscheiden vuren aen te leggen, om er de stukken van het gevierendeeld kalf over te hangen en ze te braden. En daer rondgeschaerd, zat de woeste krygsbende, zwetsende en spottende, neder.
Welhaest verscheen er een schildknaep, die hun bevel bragt van des avonds te Wynendale, waer Willem zyne magt te samen trok, aen te komen, om 's anderendaegs 's morgens het slot Orscamp te bespringen. Straks was die mare door gansch de bende verspreid, die ze met vrengde vernam. ‘Morgen, zeî de een, nemen wy het noenmael te Orscamp: daer zal ons geen wyn of bier ontbreken!
- ‘Gedenkt ge u nog, hernam een ander, de burgt te Merchem? Reeds verscheiden dagen lagen wy voor dit slot en begonnen aen de overwinning te twyfelen; want de muren van dat nest waren sterk, de torens hoog en de grachten breed; de bezetting verweerde zich dapper, en haer ontbrak geene levensmiddelen; doch, daer zy aen het ontzet wanhoopte, deed zy voorslagen van overgaef.
| |
| |
Alle de voorwaerden, stonden wy hun, zonder eenig beding, toe; maer dit belette niet dat wy de gansche bezetting, toen wy meester van 't slot waren, over den trans in den wal wierpen, waer alles omkwam. Wat een vrolyke dag! velen liepen naer de bovenzalen om geld en juweelen te vinden; maer wy, wy drongen in de keuken en kelders, en daer vestigden wy ons kwartier.’
|
|
Auteursrechtvrij