Ben ik eigenlijk wel links genoeg?

Offers

Een dominee van de EO schijnt al te hebben gereconstrueerd dat de Arabische olieboycot tot Hoger doel heeft ons te straffen voor de wijze waarop we in toenemende mate de zondagsrust ontheiligen.

Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, dus omslachtig. Maar ze leiden wel altijd via Nederland.

Het Amerikaanse weekblad Time voorspelde twee weken geleden al aardig hoe beroerd we er binnenkort economisch aan toe zullen zijn. ‘Niettemin,’ schreef het magazine, ‘is illusie troef. De Hollanders schijnen zich onder leiding van een fietsende premier bijna te verheugen over hun oliemartelaarschap’.

Een feilloze observatie, lijkt me. Mansholt noemt het een zegen dat we met 200.000 werklozen in de kou komen, en hij doet z'n uitspraak nu nog wel uit naam van het Milieu, maar dat zegt misschien al genoeg: het Milieu zetelt tenslotte in Rome, en Rome is al eeuwenlang een religieus centrum.

[p. 68]

Religie, schuld, boete en zondebesef moeten veel te maken hebben met de gelatenheid waarmee we sinds een maand collectief langzamer zijn gaan rijden, de gordijnen vroeg sluiten, overbodig lamplicht uitschakelen en de heidense sneeuw van november aanvaarden als een straf die we hebben verdiend. De diepst gewortelde impuls van geloven is offeren: afstand doen van iets waar je aan gehecht bent (een geit, een rijksdaalder, je ziel, je vrouw, je leven) - en de consequentie van geloof is bijna altijd dat je op 't laatst nattigheid voelt als je nog wat over hebt, als je denkt dat je lekker zit. Dan is loutering noodzakelijk. Het Leger des Heils collecteert niet voor niks 't intensiefst bij mensen die 's zomers midden in de week overdag op het terras van American zitten.

Dat appèl aan het schuldgevoel over dingen die als aangenaam worden ervaren is universeel, en geldt alle vormen van religie. Zoroaster verbood 2600 jaar geleden aan zijn volgelingen het gebruik van stimulerende sappen uit de twijgen van de haomaplant, en van het christendom mag je eigenlijk geen vreemde vrouw begeren. Van ds Glashouwer mag je iedereen uitbuiten als je daar zaterdag te middernacht maar voor 24 uur mee ophoudt en van Mao Tse Tung mag je zondags alles, als je je door de week maar niet hebt verrijkt ten koste van anderen. Elk geloof, en elke variant daarvan, dus elke ideologie, begint altijd te verbieden (te ‘ontraden’, zeggen de Jezuïeten en de Communisten) wat de mensen lekker vinden - of wat de mensen gewend waren lekker te vinden. Drank, geld, vrouwen. Of olie. En waar ter wereld de religie ook aan macht en invloed kan inboeten - niet in Nederland. Als Klompé of Andriessen het geloof verzaken, hebben we altijd nog De Nieuwe Linie, de Nederlandse Osservatore Romano. En als Gruyters overstag gaat, komt automatisch pater Mansholt overeind om te beduiden dat we moeten afzien van zaken waar we ons wél bij dachten.

En dat blijft het punt. U, en ik, en wij met z'n allen, zouden, liefst op zondag met een noodgang van 160 kilometer per uur en met een vreemd wijf naast ons, rokend, zuipend en verkwistend langs 's Heren wegen gaan. Maar we doen het niet, en door het niet te doen verschaffen we onszelf het gevoel dat we een offer brengen. God mag weten waaraan of aan wie. Maar het idee alleen al stemt ons bijzonder voldaan.

[p. 69]

En nou maar weer oppassen dat we niet al te zelfvoldaan worden, want anders is dáár weer een geloof tegen nodig.