De brieven van J.C. Bloem aan Aart van der Leeuw

8

Middelburg. Zaterdag 7/9/'12.

Beste Aart.

Eindelijk zal ik je dan toch eens komen bedanken voor de toezending van den Zwerver.²⁹ Neem mij niet kwalijk, dat ik er zoo mee getreuzeld heb hiermee [sic], maar als ik uit logeeren ben kom ik altijd moeilijker tot het schrijven van andere dingen dan uiterst zakelijke briefkaarten. Om nog even op dit chapiter te blijven: v. Schendel schijnt nog in Domburg te zijn, zoodat het zeker wel de volgende maand zal worden, voordat ik het genoegen zal hebben je bij me te zien. Ik ben op 't oogenblik te Middelburg gelogeerd bij de Labbertons.³⁰ Het is er ontzettend gezellig. Van hen hoorde ik dit bericht omtrent de v. Schendels. Zeeland is toch een heerlijk land.

Mag ik nu nog eens even op onze quaestie terugkomen. Je betoog is met veel verve voorgedragen, en de twee regels ter verduidelijking hebben mij zeer geamuseerd, maar ik geef je toch slechts gelijk van jouw standpunt, en niet in 't algemeen. Je

29 Bedoeld kunnen zijn Een zwerver verliefd (1904) en Een zwerver verdwaald (1907), beide van Arthur van Schendel.

30 Het echtpaar J.H. Labberton (1877-1955) en Henriëtte Labberton-Drabbe (1868-1928) werkten geregeld mee aan De Beweging, de eerste onder het pseudoniem Theo van Ameide. In 1928 karakteriseerde Bloem de poëzie van Henriëtte Labberton met de woorden: ‘[...] die op eenvoudige, haast vanzelf sprekende wijze groote en diepe dingen over het leven zegt’. (Verzamelde beschouwingen, p. 80-81; het citaat op p. 81).

[p. 29]

schrijft o.a. ‘zoo'n etenswaar is van lager orde dan een koraalrif’. Laten we nu de voorbeelden, die wel dikwijls verduidelijken, maar ook dikwijls op zijwegen voeren, erbuiten laten, en in abstracto redeneeren. Jij vindt het degradatie om een natuurproduct met een industrieproduct te vergelijken. Van jouw standpunt kan ik me dit niet alleen begrijpen, maar vind ik zelfs, dat je zoo moet redeneeren, dat het absoluut in de lijn van je wezen ligt. Maar je moet niet vergeten, dat dit een zuiver subjectief iets is. Het zou inderdaad leelijk zijn om een suiker met een wier te vergelijken, maar waar dit in zit is geloof ik niet te verklaren, tenminste niet zoo, want dit zijn nu beide natuurdingen. En voor mijn smaak vind ik het niet stuitend om een koraalrif met suiker te vergelijken. Ik geloof, dat men [?] niet zoo vooruit kan zeggen: dit kan men wel doen en dat niet op kunstgebied, hoogstens a posteriori over bestaande kunstwerken, in deze verzen, opmerkingen maken. - Dit betoog is niet fraai uitgewerkt, maar je zult toch wel zoo eenigszins snappen, wat ik heb willen zeggen.³¹

Dank je hartelijk voor: De hinde. Het is alweer een prachtig vers; wat zullen we een mooie bundel van je krijgen!³²

En dank je ook zeer voor het verslag van je Noordwijksche tocht. Het doet me plezier, dat het je bij Verwey zoo goed bevallen is. Ik dacht het trouwens wel. Ik maakte hier kennis met Boutens. Ik zag hem nog op zijn best, maar het is een walgelijke vent.

Blijven de geestbezweringen Toos en jou goeddoen?³³ Het zou mij zoo'n innig genoegen als jelui er volkomen van hersteldet. [sic]

En nu adieu. Wil je mijn hartelijke groeten aan Toos en aan je schoonzuster doen;³⁴ laat van het uitstel van het Edesch en Amersfoortsch bezoek toch vooral geen afstel komen en geloof mij³⁵

als steeds je vriend

Jacques

P.S. Maandag ga ik weer naar A. terug.

31 Waarschijnlijk heeft deze discussie zich tijdens een gesprek afgespeeld of is deze in een verloren gegane brief gevoerd; het is mij althans niet gelukt hierover een publicatie van Van der Leeuw te vinden.

32 De hinde verscheen in De Gids, dl. 76, IV (1912), p. 329; herdrukt in Verzamelde gedichten, p. 114.

33 Pas in de volgende brief wordt duidelijk dat Bloem met het waarschijnlijk enigszins ironisch bedoelde woord geestbezweringen de behandeling door een somnambule op het oog heeft.

34 De schoonzuster van Van der Leeuw, in de brieven van Bloem Joh genoemd, woonde vele jaren naast Van der Leeuw en zijn echtgenote in Voorburg (Westeinde 140 en 142); in mei 1926 trokken Van der Leeuw en zijn vrouw bij haar in.

35 Van der Leeuw is blijkbaar van plan geweest een bezoek aan Van Schendel, die in Ede woonde, te combineren met een bezoek aan Bloem in Amersfoort.