De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

XXIV. Hooft-Stuk.
Van de Middelen Emollientia oft versagtende genoemt, als ook van de resolventia, dissolventia, maturantia.

Gesproken hebbende van de innerlyke middelen, laat ons nu eens besigtigen wat men van de uiterlyke te seggen heeft, hier onder behooren dan de Emollientia, dissolventia, anders resolventia gesegt. Maturantia, detergentia, attrahentia, sarcotica, vulneraria, epulotica, urentia oft pyrotica, vesicantia, cathaeretia en diergelyke.

[p. 415]

De medicamenten die men Emollientia noemt, zijn niet anders als sagte Resolventia oft liever Dissolventia, want dese schelen alle maar met graden van malkanderen, alleen dat de Emollientia minder werkelyke deeltjes hebben, als de andere, en daarom veel onkragtiger: Want als ik een geswel voor heb, is het beter dat ik het met kragtige middelen aantast, als met flauwe, voornamelyk in 't begin, want dat zal dat geswel, 't welk wy te voren hebben voorgestelt, een gerunne stoffe te zijn, eerder verdwijnen, dat is dese werkelijke deeltjes, doordringende maken dat stilstaande vocht aan 't bewegen, zoo dat het wederom vloeybaar werd gelyk als te voren, en dan gebeurt het, dat het geswel terstond vergaat: maar indien ik met flauwe dingen wilde aankomen, souden die deeltjes geen werk doen op de verdikte stoffe omse los te maken.

Maar de Emollientia werden eigentlijk mede gebruikt om etter te maken die men Maturantia noemt en dan seg ik zijn de sterkste de beste, want hoe meerder warmte, hoe alle de deeltjes van het suur, Alcali, olie en diergelyke deeltjes, haastiger en vaardiger werden doorhakt, doorkorven en gesneden, zoo dat dese gestremde jeu-sappen eerder tot een etter sullen geraken als wanneer men maar flauwe Emollientia gebruikt. Dese middelen leert ons de reden datse fijn van deelen moeten zijn, want by aldien ze lymig waren souden zy tot de stoffe van het geswel niet konnen geraken, maar daar buiten blyven en by gevolg niet uitrigten.

Dese middelen dan uit zeer fijne dingen bestaande, werden geduirig door het hemels vuur bewogen, welke stoffe in het medicament niet berust, maar maakt daar verscheide fijne deeltjes los, welke zy met sich tot in het deel mede sleept, en aldus op de stilstaande stoffe geduirig aanbotsende, die doorhakkende en kervende, werd die gerunne en vast in geprop-

[p. 416]

te stoffe los en vloeybaar, 't welk het effect is van dit medicament.

De voornaamste dan van dese dingen zijn de volgende, als

Rad. Bryoniae,

Caepae,

Sem. Lini,

Flor. Croci,

Camomillae,

Meliloti,

Sambuci,

Ficus,

Resina Pini,

Terebinthina,

Ammoniacum,

Galbanum,

Myrrha,

Stercora Animalium,

Mel,

Secale,

Triticum.

Doet by dese nog alle die, welke we als verwarmende dingen te voren gestelt hebben, zoo is hier goeds genoeg, om een geswel te verdwynen, of te het zelve te doen veretteren.

Want de verdwyninge van een geswel bestaat niet, om het zelve te rug te dryven, door medicamenten, die men Repellentia pleeg te noemen, want die zulkx durft seggen, durf ik verwyten dat hy den omloop van het bloed niet en verstaat, want het gene eens in de pijpjes gestremt is, kan niet weder te rug, 't welk een onmogelyke saak is, en daarom stellen wy dat de stoffe alleen door fijne deeltjes moet los en vloeybaar gemaakt werden, als gesegt is.

Nog wilden zy de geswellen doen verdwijnen en

[p. 417]

uitwasemen, meinende dat het een uitwaseming was, het sweet dat onder de pleisters en pappen sit, dog dit heeft den Heer C. Bontekoe Doctor en Professor tot Frankfurt aan den Oder, mijn zeer goeden vriend, genoegsaam wederleid, en sullen daar by tijds gelegentheid wijder in een andere verhandelinge van spreken, alwaar ik van de operatie der medicamenten klaarder meen te spreken, want dit vierde deel is maar als een voorlooper.

Om eenige geswellen te doen verdwynen, zijn mede goed alle die dingen welke het suur temperen van binnen ingenomen, want die benemen de oorzaak van een vermeerdering en vergrootinge van het geswel.