Liefde en ballingschap. Brieven 1795-1797

Brieven 1795-1797

Bilderdijk aan zijn vrouw. Amsterdam, 27 maart 1795

Wanneer het Franse leger in samenwerking met de patriotten in januari 1795 Willem v op de vlucht gejaagd heeft, neemt een voorlopige volksregering het bestuur van de Bataafse Republiek op zich. De ‘Provisioneele Representanten van het Volk van Holland’ eisen van alle advocaten, procureurs en deurwaarders dat zij de eed op de rechten van de mens en de burger afleggen. Hierin staat onder andere dat de macht bij het volk berust, en dat men gehoorzaam moet zijn aan de vertegenwoordigers daarvan. Bilderdijk weigert het afleggen van de eed en schrijft een scherp rekest aan de voorlopige regering, dat op 24 maart gelezen wordt en uiterste verontwaardiging wekt. In het rapport dat de gecommitteerden daarop schrijven, wordt Bilderdijk een gevaarlijk en schadelijk mens genoemd. Zijn schandelijk rekest zou geleerde wartaal bevatten en wijzen op een ‘ingekankerde verkleefdheid aan het vernietigd stelsel van list en geweld’. De wettigheid van de gezegende revolutie zou erin ontkend worden. Bilderdijk wordt op 25 maart ontboden bij de advocaat-fiscaal en hij krijgt te horen dat hij binnen vierentwintig uur Den Haag en binnen acht dagen de provincie moet verlaten. Bilderdijk vertrekt op 26 maart naar zijn vader in Amsterdam, vergezeld door zijn jonge vriend Gerrit Outhuys. Vader Isaäc of Izaak (1720-1798) woont daar met zijn jongste zoon Isaäc of Izaak (1773-1851) op de Prinsengracht bij de Vijzelstraat (nu nr. 800).

[p. 20]

Lieve dierbare!

Ik heb te Leiden een zeer ellendige nacht doorgebracht, maar nu gaat het vrij redelijk met me. Meld me toch hoe jij eraantoe bent. Ik hoop dat je niet ongerust bent. Elter weigert ook.² Men spreekt hier erg hoopvol. - Wil je mij met de rest de etsinstrumenten sturen, die ik op het kleine tafeltje gelegd heb, en ook de kleine Engelse verfdoosjes en platte crayondoos die in het kabinetje staan, en de twee met perkament bespannen raampjes die in de la van de witte staande lessenaar liggen? Ik zou ze op reis nodig kunnen hebben. Ik heb hier nu nog niet veel kunnen uitvoeren, maar ik denk je morgen de volmacht die ik van Dekker verwacht, toe te kunnen sturen.³

Wil je Gosse om brieven voor Denemarken en elders laten vragen? Is Beelaerts bij Schubart om hetzelfde gegaan?⁴

Vader is verschrikkelijk bedroefd &c. Ik wacht op een brief van je om te horen of deze goed en ongeopend overgekomen is. Vaarwel, mijn dierbare, en blijf moed houden, zoals je doet: God zal voor alles zorgen en alles goed maken. Vaarwel! Onze afspraak blijft gelijk. Vaarwel!

Vrijdag.

p.s. Adres bij vader!

2 Samuel Elter (1756-1808), notaris te Amsterdam, was sinds 1785 getrouwd met de spirituele zus van Bilderdijks vrouw, Maria Petronella Woesthoven (1760-1830). Hij weigerde Bilderdijks vrouw en zijn kinderen in huis te nemen. Later zou het dan nog kinderloze echtpaar Bilderdijks dochtertje Louise onder de hoede nemen.

3 Mr. Cornelis Willem Dekker was notaris te Amsterdam. Hij maakte op 30 maart de akte op waarin Catharina als Bilderdijks gevolmachtigde aangewezen werd.

4 Aanbevelingsbrieven waren in die tijd voor iemand van stand onmisbaar bij een buitenlandse reis, en zeker als men een baantje zocht, zoals Bilderdijk. Waardoor de Haagse uitgever P.F. Gosse Bilderdijk aan aanbevelingsbrieven voor Denemarken kon helpen, is onduidelijk. De Haagse advocaat Gerard Beelaerts van Blokland had blijkbaar een goede relatie met de Deense ambassadeur in Den Haag, baron Herman von Schubart.