Briefwisseling. Deel 1. 1772-1794

271. Bilderdijk aan S. Elter, 11 Maart 1790.

Hs. Bild.-Mus.

Waarde Broeder,

Ter genegen voldoening aan uw nader vragen dient gereedelijk, overeenkomstig met uw eigen oordeel (als ik uit uw schrijven opmake) dat het eene uitgemaakte waarheid is, dat aan ieder lid eener vergadering competeert ‘het doen van zoodanige aanteekeningen of protesten tegen eenig besluit van de vergadering ten zijnen bijwezen genomen, als hij tot zijne decharge noodig oordeelt: dat geen meerderheid, hoe groot ook, hem daar in beletten kan; maar dezelve aanteekeningen of protesten dadelijk moeten aangenomen worden, zonder eenige exceptie, dan alleen voor zoo verre zij injurieuse of hoonende woorden zouden mogen bevatten.’

En dit is te klaarder, en de absurditeit van aan de meerderheid eenig oordeel over het al of niet aannemen van protesten etc. toe te schrijven, te aanstootelijker, daar het in zich zelfs blijkbaar is, dat een protest altijd een oppositie tegen 't gedeclareert begrip der meerderheid inhoudt, en dat die oppositie zelfs het wezen of de essentie van elke zoodanige aanteekening uitmaakt. - Nu is 't ongerijmd, dat iemand zou mogen beoordeelen, of naar willekeur toelaten of niet toelaten, het geen direct tegen hem ingericht is;

[p. 238]

en dus, rechter en partij zijn te gelijk. Voeg er bij, dat zoo 't aan de vergadering stond een protest te verwerpen, zij dan ook haar leden en elk derzelven tegen zijn wil zou kunnen verbinden voor gevolgen, waar hij niets toe gecontribueert had.

Zie daar, waarde Broeder, 't geen ik meen, dat alles behelst wat ik op de beide nu voorgestelde vragen kan antwoorden. Maak deswegens geen complimenten, maar geloof, dat het mij aangenaam is, zoo ik u van eenig nut kan zijn; en dat ik 't een blijk van uw vriendschap acht, mij daartoe gelegenheden te geven.

Bij voorraad dank ik UE, voor de moeite met het Russisch stuk genomen. 't Zal best zijn, dat ik 't in nieuwer letter overschrijf, en u dan 't een en ander te rug zende, om op nieuw een tentatif tot vertaling te doen. Want ik wilde de vertaling gaarne ongepraeoccupeert gemaakt hebben. Intusschen verwondert het mij, dat men dat schrift in 't geheel niet meer lezen kan, daar het toch zoo heel oud niet is; zijnde 't stuk van Czaar Alexis Michaëlowitz, die gij weet wanneer geleefd heeft.¹⁾

't Doet ons zeer aan, de nare situatie van Nicht van Onna te vernemen. Het doorliggen is aan personen van hooge jaren zeer eigen, en dikwijls doodlijk, en dus heb ik mij wel kunnen voorstellen 't geen UE. van haar schrijft. Haar lijden moet vreeslijk zijn, en och, of we haar eenige verlichting, eenige verkwikking konden toebrengen! Doch groet haar Ed. van ons, en verzeker haar (bid ik) van ons hartlijk deelnemen en oprechte affectie.

Ik sluit met de volmaaktste tederheid, en Broederlijken groet ook aan Zuster (onder reserve echter van de Ode!²⁾),

Waarde Broeder,

Uw beminnende Broeder,

Bilderdijk.

's-Gravenhage, 11 Maart 1790.

A Monsieur,

Monsieur Elter,

Notaire &c. &c.

Keizersgracht, bij de

Leydsche Gracht à Amsterdam.

1) Tweede Czaar uit het huis Romanov; hij leefde 1629-1676; regeerde sinds 1645. Het Russ. stuk, waarvan ons elk verder gegeven ontbreekt, zal wellicht uit het door hem tot stand gekomen wetboek Uloshenie, een nieuwe en soms vernieuwende codificatie van het oude Russische recht, zijn geweest. Maar wij kunnen niets dan gissen. Dat recht was mede gegrond op Byzantijns-keizerlijke wetten. Rechtshistorische belangstelling van B., die zich zowel vroeger als later een goed kenner van het Romeinse recht betoonde? Of alleen verband houdend met een geval in zijn rechtspractijk? Of werd toen reeds de bewering vernomen dat Alexis hierin de gelijkheid van allen voor de wet, en daarmee de hoofdzaak van de Rechten van den Mens, al had vastgesteld? In elk geval neemt hij geen genoegen met een via de Russische ambassade in Den Haag wel te verkrijgen officiële vertaling en interpretatie, maar zoekt hij een onafhankelijke, onbevooroordeelde vertolking in de handelsstad Amsterdam. B. kende zelf geen Russisch. In veel later tijd toont hij wel kennis van het Russische letterschrift (1820: Van het Letterschrift), die hier nu al van 1790 of eerder blijkt te dateren. Het is bekend, dat ten tijde van Alexis het Cyrillische schrift nog in gebruik was, en dat Peter de Grote daarin veel verandering aanbracht. Zie K. Faulmann, Ill. Gesch. der Schrift.

2) bedoeld zal zijn de in 1790 in de derde Schak. der Kl. Dichterl. Hss. van Uylenbroek verschenen ode: Israël juichende over Babels Val, volgens Jesaja XIV vs. 4-22 (25-35), die onwillekeurig doet denken aan een B. zeker onwelgevalligen zegezang op den val der patriotten. Dergelijke parallellen komen ook in de gelegenheidspoëzie van Cath. Rebecca veel voor, gelijk in talloze pamfletten, en ook preken, van die dagen. In haar p. 162 b. vermelden lierzang schrapte B. in het hs. den als motto gebruikten tekst: ‘Doet den godloozen weg van het aangezichte des Konings, ende sijn Throon zal door gerechtigheid bevestigd worden’. - Indien de ode nog niet verschenen was, zal zij hem die hebben medegedeeld bij zijn bezoek in Febr. (br. 268).