Briefwisseling. Deel 1. 1772-1794

80. Bilderdijk aan Mr Rhijnvis Feith, 9 Sept. 1782.

Hs. oorspr. Familiearchief-Feith; in 1832 door Mr. P.R. Feith geschonken aan Mr B. Eekhout. Naar afschrift Bild.-Mus.

Lieve Vriend!

Ik verheug mij hartlijk in uwe voorspoedige overkomst, gezondheid, en gelukkige luim, die u de gewone onaangename gevolgen uwer Hollandsche reisjes¹⁾ voor ditmaal bespaard heeft: ô gij betert u van die zwakheden, en moogt dus een reis te meer tot ons overkomen; gij weet het, dat alle genoegens, die van geene smart achtervolgd worden, een waar goed zijn, en dat men in conscientie verpligt is, die zich te verkrijgen.

Gij hebt dit geschrift²⁾ dan gelezen? Gij hebt nog niets gelezen,

1) 30 Mei hadden B. en F. elkaar nog ontmoet op de jaarl. verg. van het Leidse Gen. Feith droeg er zijn Ode op de Onsterfelijkheid (vgl. p. 111 b.) voor. 6 Augustus waren beiden op den Haagsen Pindus geweest, waar F. zijn bekroonde vers De aanspraak van Keizer Karel V had voorgelezen, en een dankgedicht, en ook nog zijn zegezang op de overwinning bij Doggersbank. B. had toen zijn Lijkzang op De Lannoy ten gehore gebracht (Hand. Leids Gen.; Höweler, a.w. 156, 141; DW. van B. X, 247).

2) Het geruchtmakende pamflet Aan het Volk van Nederland was F. in het begin des jaars al bekend (br. 69, aan F.: t.a.p. 87 o.). En het B. diffamerende libel Vraag en Antwoord zal ook F. wel hebben horen voorlezen op 30 Mei, te Leiden (zie ann. vorigen br.). Welk geschrift bedoelt B.?

[p. 141]

mijn waarde, ik kan u de stukken doen zien, sedert uitgekomen, openbaar verkocht, bij de Boekverkoopers uithangende, openbaar aangeprezen, enz. enz. die oneindig sterker, lasterlijker, oproeriger, vijandelijker zijn, ja ik zeg te weinig, als ik Duivelscher zegge, dan dit is. Nimmer geloofde ik het menschelijk hart in staat, om tot die maat van bederf gebragt te worden. En de dwang heerscht hier sterker, dan immer in Alvaas Bloedraad: 't Vaderland is geweest: een korte wijl nog, en de naam zelf zal er niet meer van overig zijn. - ô waarom hebt gij mij ontweken, in Holland zijnde, daar ik u zoo veel te zeggen, te tonen had. Ik vertrouwde op uw belofte van een dag tot mijnent door te brengen: hij zou pijnigend voor u geweest zijn, maar - de laatste misschien, dien wij elkanderen geven kosten; licht zien we ons nooit weder, en ik zal de troost niet gehad gehad hebben, eens mijn hart voor u open te leggen, en u den loop der zaken te tonen, u 't lot te spellen, dat nakende is. waarom kan ik u, waarom kan ik allen braven de oogen niet openen en onze Tyrannen, onze Kromwels doen vloeken? - of neen waarom kan ik mijn Vaderland zijn aaloude Vrijheid niet weergeven? Waarom Filips afgezworen, zo we voor duizend tyrannen bukken moeten, wier opvolgers nooit dan tyrannen zijn zullen? Hebben onze vaderen dan hun bloed daarvoor gegeven! goede Hemel! waar zijn we toegeraakt! -

Gij herinnert u den toestand der zaken in Engeland als Kromwel verscheen. Hij is de onze tegenwoordig; maar de gevolgen zullen nog gruwzamer zijn. Buige die wil, voor 't geweld: ik zal stand houden, en duld geenen dwang; van geen vorsten zelfs, en zoude ik mij laten verdrukken van hun, die de striemen nog dragen van de slavernij hunner dienstbare en horige voorvaderen? die of slaven of tyrannen zijn willen, en geen vrijheid kennen, dan den staat van een slaaf, die den zweep over zijn medeslaven voert? Die een onkundig, een onnozel gemeen verblinden, en aanvoeren, om den gezegenden staat om te keeren, en tevens de beulen en offers te zijn, die een helsche heerschzucht zich uitgekozen heeft?

Maar bedwinge ik mij, ik zou meer zeggen, dan ik misschien ten volle zou kunnen staven, indien ik voortging. Ik zal echter meer zeggen, indien ge meer weten wilt, ik zal u duizend zaken meedeelen, die ten Hemel schreien. Maar bespare ik u, dien het lot blindelings in een' aanhang geworpen heeft, die zich niet van u zal doen kennen, dan wanneer hij alles meester is, het gezicht van ellenden, die ge niet af kunt wenden. - Sta mij alleen toe, dat ik eenmaal openhartig met u geweest ben, en - vergeef het mij. Doch, bedenk, of

[p. 142]

een hart als het mijne, lijden moet, bij zoodanig schouwspel, zoodanig een vooruitzicht. -³⁾

Indien dan mijn brieven, somwijlen, wat traag zijn in de uwen te beantwoorden, indien ze somwijlen een verstrooidheid van geest, een gevoelloosheid, die het hart aanneemt na langdurig te lijden, indien ze een zeekre achterhoudendheid ademen, bedenk, of het anders zijn kan: bedenk of ik het verwijt verdiene, 't welk gij mij doet in uw' laatsten, als of ik opgehouden had aan u te denken als eertijds? Neen, geloof mij, zoo een hart onveranderlijk is, 't is het mijne, en dit maakt misschien al mijn onheil uit.

Ik ga den 16en van hier, en zal voor dien tijd hier, of naderhand te Leyden, 't bewuste boek⁴⁾ van UE. verwachten. Maar gij herinnert u nog eene belofte op denzelfden Schipluischen tocht.⁵⁾ Ontvang mijn geheel hart in mijn groet, en deel ze uwe geliefde familie mede, ontvang ook die van de mijne: en geloof nooit, dat ik ophouden kan de uwe, in vollen nadruk te zijn,

Bilderdijk.

Amstm den 9 Sept. 1782.

Wat zegt onze goede Eekhout wel van mijn stout handelen met zijn' schonen brief?⁶⁾ Groet hem van mij, en verschoon toch mijne vertraging, en ook mijne misslagen, zoo ge best kunt.

3) Dit weerlegt de zienswijze van Kalff (Ts. Ndl. T. en Ltk. 1905, 50), dat B. niet vermoedde - bij het conflict over De Geuzen - dat F. zozeer in zijn staatkundige denkbeelden van hem verschilde.

4) Welk boek? Iets in verband met de promotie? Of met de uitgave van De Geuzen?

5) Had F. beloofd, bij de promotie aanwezig te zijn? In Schipluiden is in 1782 beider kunstvriend De Stoppelaar komen wonen, als pred. Op 30 Mei woonde hij volgens de Naamlijst van het Leids Gen. nog in Bunschoten. Maar mogelijk wisten zij al dat hij daar komen zou. Hebben zij hem er misschien zelfs aangetroffen? Hij was niet op de jaarl. verg. aanwezig.

6) Burgemeester van Zwolle; zie p. 129 o. Die ‘schone brief’ hield een dichtstuk in, dat B. ‘van wegens 't Genootschap (had) ontfangen’ (br. 67, aan F.: t.a.p. 83 m.). B. moest dit voor het Gen. dus beoordelen, verbeteringen aanbrengen. Dat heeft hij nu gedaan, en het stuk is daarna - volgens de Wetten - met de correcties aan Eekhout teruggezonden, opdat hij het ‘voor zo verre hij zulks goedvind’ zou wijzigen; dan zou het opnieuw worden onderzocht, en beslist worden over al of niet drukken in de T. en Dl. Oef. Eekhout had het dus nu weer onder zich. B. vraagt verschoning voor de stoute correcties. In dl. IV van de Oef. vinden wij slechts één stuk zonder den naam van den dichter, in de afd. Mengeldichten, p. 98-107: Aan Lucinde: een dichtbrief over de zaligheid als loon der deugd. - Zie van het geslacht Eekhout: Wapenheraut 1919/1920.