71. Bilderdijk aan Barthelomeus Ruloffs, 1781 of 1782.
Ongedateerd. Gedrukt in het Bericht vóór een door Ruloffs uit het Frans van Sedaine vertaald Zangspel De Deserteur, A'dam 1782. En daaruit in Brieven, uitg. Messchert, I, 109-114; zie ook Voorber. xv. Hs. niet meer aanwezig.
| p. 109: |
[Barthelomeus Ruloffs] (± 1735-1801), Organist der Oude Kerk te Amsterdam en Orkestmeester van den Schouwburg aldaar, later van Felix Meritis. Lid van het Leidse Genootschap (Naaml.). Hij vertaalde vele toneel- en zangspelen. Aan het einde van het (ongepag.) Bericht vóór De Deserteur drukt R. twee brieven af over de spelling van het woord Cippier, resp. van een ‘zeer kundig taalkenner’ (B.) en van ‘een anderen mijner bekenden’. De redenen van den eerste kwamen hem ‘dermate vast en waar voor, dat hij tot de spelling cippier besloten heeft. B. verwijst naar dezen br. Geslachtlijst (1e uitg. 1822-'24; 2e uitg. 1832-'34) I, op Cippier, als ‘geschreven in 1780 of daaromtrent’. Hij zal echter van 1781 of 1782 zijn. Men vindt er ook melding van gemaakt in de aantekening op Huygens, VI, 176. - [spelling... afleiding... uitspraak...] vgl. voor latere, en ten dele wat andere, inzichten B.'s Nederlandsche Spraakleer (1826), 73/4, en vooral zijn Voorlezingen over de Hollandsche Taal (geh. in 1811 en '12, pas uitgeg. door Dr A. de Jager in 1875), 24-47. - [pokaal] vgl. B.'s Geslachtlijst I, op Bokaal; ‘Kwalijk van 't Lat. poculum afgeleid, en daarom in mijnen leeftijd begonnen met p te schrijven’ enz.; en daarbij - in veel overeenstemmend - Wb. Ned. Taal. |
| |
| p. 110: |
[Academie] de Academie Française, in 1634 gesticht door Richelieu. Haar statuten bepaalden: ‘Il sera composé un Dictionnaire, une Grammaire, une Rhétorique et une Poètique sur les observations de l'Académie’ (Brunot, Hist. de la Langue fr. III, 35). Alleen het Woordenboek kwam tot stand (gedr. in 1694!). Onder veel bestrijding won de Ac. fr. slechts geleidelijk groten invloed op de Fr. taal. Hoe zij dien uitoefende, en hoever die strekte, staat niet geheel vast. Er werkten ook andere invloeden. Zie daarover o.a. Brunot in III en vlg. dln., en Petit de Juleville, Hist. de la Langue et de la Litt. fr. IV, Chap. III en IX. - Over de Ac. Fr. zie men ook nog B.'s Voorlezingen over de Holl. Taal, 12. - [de eerste Dichterlijke Vergadering] het taalkundig overleg van Hooft, Vondel, de Hubert en Reael, volgens Brandt, in Leven van Vondel, tussen 1622 en 1625. Zie Zwaan, Uit de Gesch. v.d. Nederl. Spraakkunst, 3 vv. - [Ten Kate] Lambert ten K. (1664-1731), schrijver van de Gemeenschap tusschen de Gottische Sprake en de Nederduytsche (1710), en van de eerste wetenschappelijk-vergelijkende beschouwing van het Nederlands in de groep der Germ. talen: Aenleiding tot de Kennis van het verheven deel der Nederduytsche Sprake, geschr. tussen 1711 en 1719, gedr. in 1723. - [Huydecoper] Balthazar H. (1695-1778), als t. K. Amsterdammer. Hij maakte grondig studie van het Middelnederlands. Zijn uitgave van de Rijmkroniek van Melis Stoke, 1772, in drie delen, waaraan hij een groot deel van zijn leven heeft besteed, heeft den grondslag gelegd voor een wetenschappelijke beoefening onzer middeleeuwse taal. Zijn Proeve van Taal- en Dichtkunde,
‘vrijmoedige aanmerkingen’ op Vondels ‘Vertaalde Herscheppingen’, van 1730, stond op het punt opnieuw ter perse te worden gelegd, door Frans van Lelyveld, vermeerderd, in vier delen (1782-1791). - [Schapprai] in Verh. Geslachten (1818), 255 vv. en in Geslachtlijst (1834) III vervangt B. deze verklaring door een juistere. - [pedel] vgl. Geslachtl. i.v. bodel (en beul). En Wb. Ned. Taal of Franck-Van Wijk, Etym. Wb. i.v. |
| p. 111: |
[bakhuis] zie Gesl.l.: bak is wang, bakkes 'n dial. mv. Vgl. dezelfde Wbn. - [blinddoeken] B. zal in blindhokken den oorsprong hebben gezien. Het wordt als synoniem van blinddoeken gebruikt: Wb. Ned. Taal. B. gebruikt beide in zijn verzen, zie Bogaers, a.w. - [bewonderen] zie Gesl.l. i.v. wonder, dat B. met wonden verbindt (Fr.-v. Wijk: oorsprong onzeker). Verwonderen vindt B. goed Ndls., bewonderen niet. Zie ook nog Voorreden van Gesl.l. I, 20. - [oûtil] oudfra. Diez (1887) moest nog zeggen: ‘allerdings zweifelhafter Herkunft’. - [oui, van wel] vele vormen in oudfra., waaronder ouail, naast bekender oïl (cf. langue-d'oïl). Bij oc (langued'oc) dacht Grimm nog aan ja-ich, en anderen aan auch. Zie Diez a.w. 652 en 807. Deze besliste: oui uit hoc illud, maar Körting zeide, naar art. van Tobler: onmogelijk. Sindsdien staat vast: uit hoc ille (met ellips van ww.). [jour... van dies] n.l. van de afl. diurnus. Vgl. etym. wbn. als die van Diez, Körting, Meyer-Lübke en Walde. Men moet B.'s etymologische inzichten niet meten aan de hunne, maar beoordelen i.v.m. de historische ontwikkeling van het vak. - [Runiesch of Kimbriesch, het oud Scytisch, ja het Turkschzelf] R. of K. zijn de Scandinavische of oud-Noordse talen, IJslands inbegrepen; het Scytisch zijn de Slavische (Slavoense) talen; het Turks staat geheel op zich zelf, zeer ver van de andere Europ. talen, evenals het Hongaars, het Litauws en het Fins. Zo vinden we het al voorgesteld
bij Ten Kate, Aenl. Nedd. Spr. I, 45, 51-52, 54-55, 60, 62-63, 66 en bijbeh. talenkaart. |
| p. 112: |
[cip en cippe... stokbewaarder] geheel uit of naar Kiliaen. Ook de verdere gegevens daaruit, of uit andere goede bron. Alleen cipparius zou een eigen reconstructie kunnen zijn. - [Vraagt men na het eerste Thema?] vgl. br. 79: Messch. I, 104. - [Kiliaan] C. Kilianus, Etymologicum Teutonicae Linguae (1574), in ed. 1777 p. 98. |
| p. 113: |
[Plantijn] zie Thesaurus Teutonicae Linguae, Schat der Neder-duytscher spraken (1573). - ['t geen ... valsch is] thans anders: Franck-van Wijk, Etym. Wb.: ‘uit ofr. cipier, cepier, chepier.’ - [Van cepi] in de brief van den anderen bekende, die de spelling van het woord in het midden laat, daar hij ‘de nederduitsche taal meer wijsgeerig dan, eigenlijk gesproken, letterkundig behandel(t)’, wordt deze afleiding, in den aanvang, vermeld. |
| p. 114: |
[guinse Joyes] lees: quinze Joyes. Bedoeld is: Les quinze Joyes de mariage. Zie voor de versch. uitgaven J.Ch. Brunet, Manuel du Libraire, Tome IV. Het werk- |
| |
Auteursrechtelijk beschermd