Geschiedenis des vaderlands. Deel 13 (tweede stuk)

W.

W. (partij-leus). XII. 217. Zie V.

Waal (rivier). I. 23.

Waal (Adolf v.d.), Burgemeester van Haarlem, Barnevelds vriend. VIII. 81, 85.

Waal (J. de), Burgemeester van Haarlem, Loevesteiner. IX. 16, 33.

Waalsche Provinciën. Verbinden zich nader onderling. VI. 213. - Vereenigen zich met de malcontenten. ald. en VII. 11. - Verzoenen met Parma en Filips. 17, 285.

Waardgelders te Utrecht in 1583. VII. 63. - Onder Oldenbarneveld. VIII. 34 (enz.) - 50. - Waren onrecht-

[p. 192]

matig aangenomen. 70 v. - Later, te Amsterdam, tegen de Burgerij. 114.

Waarheidszucht. I. xv, xvi, 222. VI. 232. X. 31. - Zie ook XII. 308 (Tollius). - Waarheid in de politiek. VIII. 115.

‘Waerlyck Verhael (enz. over Jac. van der Graaff)’, Antiwittiaansche brochure van 1672. IX. 293. X. 225, 243.

Wagenaar. B's schimpdicht op hem (1799), door H.W.T. geplaatst als motto van dit gansche werk. I. (xxvi.) Hierover z. XIII. 55 v. - W. wordt gehekeld en berispt door B. reeds van Dl. II. 2. af, en doorgaande, te veel om aan te halen. Bijzonder ook over zijn beschrijven van batailles. X. 332, berispt, doorgaans te recht; doch veelal te scherp of met schelden; b.v. IV. 104, 105, 120, 145, 166. IX. 225 aant. - Somwijlen te onrecht. z. H.W.T. III. 300. - B. erkent zijne goede trouw. V. 151. - In een notabel punt wordt hij voorgetrokken aan B. en aan Prof. Te Water^(*) door H.W.T. VI. 280 aant. - Beoordeelingen van hem en zijne Vaderl. Historie, door Siegenbeek, Bilderdijk, Groen van Prinsterer, en S. de Wind. XIII. 55-82. - Is er een deel zijner Geschiedenis van wege de Amsterdamsche Regeering verminkt? Neen. 79, 80. - doch zie over zijne betrekking tot die regeering, Van Wijn en H.W.T. 77, 78. - Hij was hoofd-medestrijder in den Witten oorlog. IX. 62, 264, en Bijlage I. bij Dl. X. 337 v.

Waldeck (Vorst van), Nederlandsch Generaal, onder Willem III. X. 159, 161 v. - Een latere, ten tijde van Prins Willem IV. XI. 107, 109. - neemt zijn afscheid. 118. Z. voorts 246-249.

Waldensen. Vervolgd. IX. 112. X. 124.

Walger of Walcher (of Volker), Broeder van Graaf Diederik I (?). Z. van hem I. 159, 160, 174, 193, 194. - Graaf van Teisterband. II. 8.

Wallis (Prins van). Z. Pretendent.

Walsche Provinciën. Z. Waalsche.

Walvischvangst, verminderd. XI. 157. Z. Visscherijen.

(*) ‘Even geschiedkundig en nog fijner en schranderer’, wordt Prof. Te Water aldaar door mij genoemd, in tegenoverstelling aan Wagenaar, niet aan Bilderdijk.
h.w.t

[p. 193]

Wap (D^r.), geeft opheldering van een duister schampschot van B. op J. Meerman. V. 234.

Wapenen tegen Spanje, voornaamlijk opgevat voor de vrijheid van den Euangelischen Godsdienst. VIII. 208-211.

Wapenhandel (Genootschappen van). Z. Vrij-corpsen.

Wapens der Vliesridders te 's Gravenhage. V. 235 v.

Warburton. Zijn tegenstrijdig oordeel over Grotius. VIII.196.

Warmond (Koningrijk van). I. 62. Z. Warners. - Slot van Warmond, vernield door Jan van Beieren. IV. 73.

Warnen (volk). I. 40, 62, 65, 290. XIII. 201. Z. ook Hermegiskel.

Wartburg, schuilplaats van Luther, 1521. V. 77. - Duitsche-Studenten-feest aldaar, 1817. 185 v.

Warwik (Graaf van), Engelsch Koningen-maker, 1470 enz. IV. 195 v.

Wasda (Foreest van). I. 175, 178 v. - (Het land van Waas.) 185, 202 v. Z. ook XIII. 124.

Wassenaar (Filip van), Zegelbewaarder van Floris V. II. 253. - Een latere, Burggraaf van Leiden, onder Hertog Aalbrecht. IV. 4, 11, 58. - Verbindt zich tegen Jan van Beieren, 1420. 72. - Zijn slot vernield. 73.

Wassenaar (Jan van), te Leiden, tegen Filip van Bourgondië, 1445. - Een ander (1522) onder Karel V en Margareta van Oostenrijk. V. 37.

Wassenaar Opdam, onder J. de Witt. Z. Opdam.

Wassenaar (van), Nederlandsch Staatsman, 1747. XI. 115.

Water (Prof. te). Zijne Historie van het verbond der Edelen. VI. 231. - Zijne levensbijzonderheden van P.A. van der Werff. 267 v., 269 [291-300]. - Doet met B. het feest van Leidens ontzet herstellen, 1806. VI. 176.

Watergeuzen. VI. 116 v., 257. (Z. ook Brand, Broek, Dolhain, Entes, Ewouts, Lumbres, Lumey, Omal, Robol, de Rijk, Treslong.)

Wateringen (Gerrit van). Omgebracht door Graaf Willem V, 1357. III. 82. - Diens boete daarvoor, ald.

Waterland. I. 190, 330.

Watervloed. Z. Overstrooming.

Watteau, Schilder. XII. 3.

[p. 194]

Webbes, Commis onder Leycester. Neemt P. Buis gevangen. VII. 117.

Wederdoopers. Z. Herdoopers. - (Hunne voorloopers. Z. IV. 323, 370.)

Wedervergelding. IX. 23.

Weede (Heer van). Z. Dijkveld.

‘Weegschaal (De)’, Remonstrantsch schotschrift. VIII. 39.

Weelde (of ook zuinige leefwijze) in Nederland. IX. 268 v. X. 323-325. XI. 280 v. XII. 20. Z. ook Bruiloft, en Maaltijd, en Welvaart.

Weergeld. I. 139, 315.

Wegsnijden van het tafellaken. IV. 10.

Weigeren (Koninglijk). Z. Overweging.

Weiland (P.) (bezat portretten van Valdez en Magd. Moons). X. 297.

Weilburg. Z. Nassau.

Weishaupt (Illuminaat). Z. over hem III. 292-296, 298 [316 v.].

Weiss, Prof. Jur. te Leiden, Leermeester van den jongen Willem V. XII. 23.

Wel (Slot te), overgegeven aan Parma. VII. 108.

Welgeboren lieden of mannen. I. 316 v. III. 235.

Welitaben (Wilten, Schlaven). I. 85 v. Z. Wilten.

Wellington, tegen de Franschen in Portugal, 1811.XII.120.

Wellustig - en wreedaartig -. IV. 346. (Z. Gall.)

Welna, 1650. IX. 19.

‘Welsprekendheid’ (te Amsterdam). XI. 170 v. Z. Eloquent.

Weltz, Krijgsman onder Leycester. Verschil over hem. VII. 106 v.

Welvaart en weelde in de Nederlanden. VI. 241. XII. 20. Z. Weelde.

Wendeldijk. II. 119, 330. - Wendel-zee. I. 59, 289. XIII. 211, 212.

Wenden. Z. Veneden en Wilten.

Wenteltrap (van wenden, draaien). II. 119.

Wenzeslaus, Graaf van Luxemburg, tijdens Graaf Willem V. III. 178.

[p. 195]

Werff (P.A. van der), in het beleg van Leiden. VI. 99, 174, 267 v., 291-300. VIII. 198 (aant.)

Westergo of Westracha. I. 205.

Westerwyk, Burgemeester te Goes. Verzet zich tegen Willem III. X. 168 v. - Komt na diens dood weêr in de regeering. X. 169. XI. 7.

Westfalen (Koningrijk). XII. 117. (Z. Falen.)

West-flinge. II. 14, 25 v.

West-Friesland. Vermeesterd door Godevaart met den Bult. II. 29. (Z. Friesland.) - Wil op zich zelf eene provincie uitmaken. VII. 173-176.

West-Gothen. Z. Visigothen.

Wester-Zeeland. Z. Zeeland.

West-Indische Bezittingen. VIII. 169-171.

West-Indische Compagnie. Arm gemaakt door de Zilvervloot. VIII. 105, 113, 124. - Verzet zich tegen de Admiraliteiten. 143. - Z. nog 169, 170.

Wethouderen in de steden. IX. 36.

Wichman, Burggraaf van Gent, door Keizer Otto. I. 203.

Wicquefort (Abr. de). Zijn proces en vonnis, 1675. - Zijne uitgegeven Histoire des Provinces Unies; en het nog onuitgegeven gedeelte derzelve, en de daarvan bestaande HSS. - Zijn werk de l'Ambassadeur et de ses fonctions. - MS. Brieven van hem. - Z. over dit alles IX. 273, 325 v. X. 62 v., 259, 323. XI. 276.

Wicus Portus (Wijk te Duurstede). I. 68. XIII. 107.

Wiggerts (Corn.), Onrechtzinnig Predikant te Hoorn, 1575. VIII. 200.

Wight. Legercorps van uitgewekenen aldaar na 1795. XII. 337.

Wil. Z. Vrijheid van wil.

Wilcke (W.F.). Zijne Geschichte des Tempelherren-Ordens geprezen. III. 301-303.

Wilde (Gozewyn de), onder Filip van Bourgondië. IV. 151.

Wilde Geuzen. VI. 98, 257. Z. Geuzen.

‘Wilhelmus van Nassouwen.’ VII. 260.

Wilkes, Engelsch lid van den Raad van State, 1587. VII. 140.

[p. 196]

Willebrand, Bisschop van Utrecht onder Floris IV. II. 121.

Willebrord, Apostel der Friezen en Bisschop te Utrecht. I. 71-75.

Willem van Hillegaersberg (Dichter uit het laatst der 14^de eeuw). Zijn oordeel over Graaf Willem IV. III. 121. - Over Willem V. 125 v., 216.

Willem, Bisschop van Utrecht, 1054. Vijandig tegen Graaf Floris I. II. 22 v. - Verkrijgt in 1064 de bezittingen van Graaf Diederik V. 25 v. - Geeft die in leen aan Godevaart met den Bult, Hertog van Lotharingen. 29. (Z. Godevaart). - Gaat in bedevaart naar het Heilige Land. 27. - Begint IJsselmonde te bouwen. 32. - Sterft, 1076. 31.

Willem de Veroveraar, Koning van Engeland. Komt Graaf Diederik V te hulp tegen den Bisschop van Utrecht. II. 32. Z. ook Mathilde.

Willem I (Graaf) van Holland. - Nog jongeling verzelt hij zijn vader op den kruistocht. II. 61. - t'Huis gekeerd krijgt verschil met zijn broeder Graaf Diederik VII en wordt Graaf van Friesland. 67-69. - Gevangen. 71. - Ontvlucht naar Gelderland; en trouwt Adelheid (of Aleid), dochter van Graaf Otto. 72. - Neemt den Bisschop van Utrecht gevangen. 74. - Komt na het overlijden van Graaf Diederik naar Holland. 82 v. - Verdrijft Lodewijk van Loon, en Ada en Adelheide; doch leeft in gestadigen krijg. 90-109. - Gaat ten kruistocht. 110. - Bevecht de Saracenen in Portugal en neemt voorts Damiate in Egypte. 111. - Keert terug en hertrouwt met Maria van Brabant, Wed. van Keizer Otto. 112. - Sterft. ald. - Zijne vroomheid. 113.

Willem van Holland, zoon van Graaf Willem I, oom en voogd van Graaf Willem II. II. 113, 127.

Willem II (Koning Willem), zoon van Graaf Floris IV. - Tot Keizer gekozen, trekt naar Duitschland. II. 129. - Belegert en wint Aken, en wordt aldaar tot Roomsch Koning gekroond. 130. - Huwt Elisabeth van Brunswijk. 131. - Zijne oorlogen en leenbetrekkingen met Zwarte Margriet, Gravin van Vlaanderen. 131-148. - Geeft zijne zuster Aleid in huwlijk aan Jan van Avenues, en begiftigt dezen. 135 v., 143. - Of hij te Rome tot Keizer gekroond zij? 148 v. - Ridder geslagen. 343. - Zijne bemoeiïngen met Utrecht. 149 v. - Trekt op tegen de Friezen

[p. 197]

en sneuvelt. 151 v. - Geprezen en verdedigd (tegen de Duitschers en J. Meerman). 152-158. (337 v.). - Zijne nuttige inrichtingen, en gebouwen. 153, 154. - Zijn lijk gevonden en te Middelburg begraven. 196. (343). - Verzen van J. Douza op hem. 157 v. - vertaald. 339 v.

Willem van Mechelen, Bisschop van Utrecht. II. 249. - Valt aan op de nalatenschap van Graaf Floris V. 269, 287 v. - Sluit vrede, 1297. III. 28. - Valt op nieuw aan. 28. - Wordt gevangen genomen, 1299. - Oorloogt weêr, en wordt weër overwonnen, en komt er bij om. 29.

Willem III (Graaf) (de Goede). III. 27, 31. - Wordt Ridder. 38. - Strijdt voor zijn vader, in Holland en Zeeland. 31-62. - Volgt hem op. 62. - en wordt als Graaf gehuldigd. 64. - Trouwt Jeanne van Valois. 65. - Vindt het land uitgeput, ald. - Sluit vrede met Frankrijk. 71. - Twist met Vlaanderen over Zeeland. 71-78. - Eindigt dien, en wordt nu Graaf van Holland en Zeeland, onmiddelijk van 't Duitsche Rijk. 80-84. - Regeert met luister. 84. - Vicarius des rijks. 85, 102. - Aanzienlijke huwlijken zijner vier dochters. 86. - Bedwingt Dordrecht. 89. - Zijne andere oorlogen. 85, 89. - Tracht te vergeefs zijn schoonzoon, Keizer Lodewijk, met den Paus te verzoenen. 91 v. - Zijne bemoeiïngen in de Utrechtsche zaken. 93 v. -Tocht naar Friesland. 95 v. - Begunstigt de Friezen. 96 v., 237 v. - Trekt naar Vlaanderen. 97 v. - Staat Zeeland af aan zijn zoon Willem (IV). 100. - Wordt zieklijk. 101. - Verbindt zich met Engeland tegen Frankrijk. ald. - Sterft. 101. - Zijne rechtvaardigheid. 102 v. - Het fabeltje van den Baljuw met de koe. 103, 238. - Te recht bijgenaamd de Goede. 103 v.,125. - Niet zeer gezien bij de Geestelijken. 104. - Is veel in Henegouwen. ald. - Eenige voorvallen onder zijne regeering. 105 v.

Willem IV (Graaf). III. 91. - Wordt Ridder. 99. - Zijn vader staat hem Zeeland af. 100. - Hij doet een tocht naar Pruissen. ald. en 111. - Volgt zijn' vader op. 101, 111. - Zijne zucht om te schitteren (en andere hoedanigheden). 111, 121-126. - Of hij in Spanje tegen de Saracenen gestreden hebbe? ald. - Verbindt zich met Koning Eduard III van Engeland, ald. - Voegt zich tegen hem bij den Koning van Frankrijk. 113. - doch wendt zich weêr om. ald. - Trekt voor de derde maal

[p. 198]

naar Pruissen. 113. (voor den koophandel? 114.) en naar 't Heilige Land. 114. - De Keizerlijke waardigheid hem aangeboden - en de Hertogs-titel; doch hij weigert beide. 115. - Beoorloogt Utrecht, wordt aldaar gewond, vernedert de stad. 117 v. - Trekt naar Friesland. 118. en sneuvelt. 119. - Begraven in den Haag? 120. (IV. 14.) - Voert verdeeling van leengoederen in. 123. - Zijne twee zusters. 124. - Toestand, waarin hij de landen naliet. 124, 126.

Willem V (Graaf), tweede zoon van Keizer Lodewijk (den Beier) en Margareta van Henegouwen. Komt hier te lande en ontfangt het bestuur over Holland, Zeeland en Friesland, als Verbeider. III. 141-149. - In oorlog met Utrecht, 1348. 150. - Zijne moeder slaat hem de drie gewesten af, doch tegen eene uitkeering, die hij niet kan voldoen. 153 v. - Hij geeft baar de landen terug. 156. - doch verwijdert hare vrienden uit het gebied, en handhaaft zich zelf er in. 157-160. - Z. over dit geschil 160 v. - Hij drijft de Hoekschen het land uit. 169. - Onderhandelt weder met zijne moeder; Koning Eduard van Engeland komt Margareta te hulp: oorlogszaken en bemiddeling, 1351 enz. Z. 170-176. - Trouwt in Engeland Machteld van Lancaster. 174. - Hervat den oorlog met het Sticht, 1355. 177 v. - Vereenigt Heusden met Holland. 178 v. - Reist op nieuw naar Engeland, 1357. 180. - Wordt krankzinnig. 180-182, (Z. Wateringen.), 215. - Vervoerd naar Quesnoi en aldaar bewaard tot zijn dood in 1389. 183, 215. - Sterft kinderloos. IV. 1. - Geprezen door B. III. 215.

Willem VI (Graaf). Oudste zoon van Hertog Albrecht, eerst Graaf van Oostervant. IV. 2. - Laat zich opruien door de Hoekschen tegen zijn vader, en vlucht naar Frankrijk. 3-6. - Gedraagt zich dapper en wordt (na den hoon, hem quasi aldaar aangedaan) met zijn vader verzoend. 9 v. en bevecht de Friezen. 11-16. -Bekrijgt de Arkels. 20 v. - Volgt zijn vader op als Graaf en bevestigt de voorrechten door dezen verleend. 27. - Bekrijgt op nieuw de Arkels, die bijgestaan worden door den Hertog van Gelderland. 29-40. - Helpt zijn broeder Jan tegen de Luikenaars, 1408. 34-36. - Zijne betrekkingen met Frankrijk. 36 v., 46 v., 52 v. - Met Utrecht. 43 v. - Betaalt het huwlijksgoed der weduwe van Graaf Willem IV. 37 v. - Maakt bestand met de Friezen. 44 v. - Zijne gemalinnen. 45, 56, - Trouwt,

[p. 199]

1415, zijne eenige dochter (en eenig kind) Jacoba uit. 45. (Z. Jacoba.) - Sterft, 1417. 54. - Zijn lof. ald. en 55.

Willem van Kleef, Hertog van Gelderland en Gulik. III. 214 v. V. 104, 124 enz., 128 v., 139, 140.

Willem van Oranje (met den Hoorn) (uit de Fabelhistorie). VII. 249, 250 v.

Willem I, Prins van Oranje. (Had Graaf Willem VII moeten zijn..IV. 2.) Zijne genealogie. VII. 246, 247. - Erft Oranje. V. 141. - Trouwt Anna van Buren. 156. - Slaat de Franschen. 167. - Geëerd door Karel V. 169, 170. - en door Filip II. VI. 7, 12 (enz.). - Handelt mede over den vrede met Frankrijk. 12. - Bekomt zijn Prinsdom Oranje terug. ald. - Gijzelaar in Frankrijk, en verneemt aldaar de Ligue tegen den Hervormden Godsdienst. 13. en besluit die te stuiten. VIII. 210. - Stadhouder over vier gewesten. VI. 14. - Mistrouwt Filip II en werkt hem heimlijk tegen. 15-77. - Zijne eerzucht. 14 aant., 16. - Hij trouwt Anna van Saxen. 26. - Betuigingen van trouw en vertrouwen van hem en Koning Filip. 37-60. - Bewerkt de afkondiging van 's Konings strenge bevelen. 44. - Verlaat het Hof van Brussel. 51. (Is echter aldaar. 52.) - Vertrekt naar zijne Nassausche Staten. 78. - ‘De Zwijger.’ 83. - Zijn oudste zoon naar Spanje gevoerd. 94. - De Prins rust zich ten oorlog tegen Filip II. 98. - Heeft daar recht toe. ald. - Zijn kloeke en schrandere, doch vruchtelooze inval in de Nederlanden, in 1568. 99 v., 102-105. - Geeft commissiën aan de Watergeuzen. 116 v. - Smeedt aanslagen in de Nederlanden. 119, 132. - Vergadert op nieuw een leger. 147. - Vruchtelooze veldtocht daarmede. 148 v. - Stelt orde op de regeering in Holland. 148. - Stelt een Raad aan. 152. - Tracht vergeefs Haarlem ontzet te bezorgen. 157. - Doet Lumey en Enthes in hechtenis nemen. 160 v. - Zijn geldgebrek. 163. doch vertrouwen op de Voorzienigheid. ald. - Tracht onderstand te krijgen van Engeland en Frankrijk. 169. (Z. ook 192 v.) - Trekt zijn broeder Lodewijk te gemoet; vergeefs. 169. - Doodlijk ziek. 174, 177. - Wendt alles aan om Leiden te doen ontzetten. 174 v. - Komt na 't ontzet in die stad. 177. - Sticht er de Universiteit. ald. - De hoogste Overheid over Holland en Zeeland hem opgedragen, en wat dit inhield. 178-183. - Anna van Saxen verstoten hebbende, trouwt hij

[p. 200]

Charlotte de Bourbon. 189 v. - Vertrekt naar Walcheren. 190. - Zijn wanhopige voorslag. 193. - De zaken veranderen door den dood van Requesens, en de Prins wordt naar Brabant genoodigd. 196. - Herneemt vele verloren plaatsen, en waarschuwt gestadig tegen Don Juan van Oostenrijk. 198-204. - Wordt Ruwaard van Brabant. 204. - Luitenant van den algemeenen Stadhouder Matthias. 206. - Beschermt de Doopsgezinden. 211. - Bevordert den Religions-vrede, en wordt door de ijveraars van beiderlei geloof gelaakt. 212. - Bevredigt Gent. 217. (VIII. 256.) - Bewerkt de Unie van Utrecht. 218. - Teekent dezelve. VII. 11. - Stilt de beroerte te Gent. 15. - Het Stadhouderschap van Vlaanderen hem aangeboden, doch door hem geweigerd. 16. - Wordt Stadhouder van Friesland. 25. - Vogelvrij verklaard door Filip II. 27 v. - Geeft hiertegen zijne Apologie uit. 28 v., 298-300. - Zijn recht tegen Filip. 29 v. - Koopt Veere en Vlissingen. 31. - Zijne correspondentie in Spanje ontdekt. 42 v. - Zijne betrekkingen met Anjou. 43 (enz.) - 58. - Handelingen over de opdracht der oppermacht (of Graaflijkheid) aan hem. 44-46, 70-80. - Geschoten door Jauregui. 46 v. - Verliest zijne gemalin. 47. - Stelt den Hoogen Raad in. 49. - Nieuwe moordaanslag op hem. (Z. Salzeda.) - Trouwt Louize de Coligny. 65. - In gestadig doodsgevaar. 71, 288. - Wordt doodgeschoten. 80 v., 288. - Juist van pas voor de aristocratie. 79 v., 235. - Zijne laatste woorden. 80, 81, 236 v. - Geschil over den voorrang bij zijne lijkstatie. 238-240. - Zijn praalgraf. 240. - Zijn character. 241. - Zijne brieven. 241. IX. 300. X. 326. - Zijne Apologie. Z. op A. - Zie nog over hem VII. 254, 255-260, 290-294, 295 v. VIII. 210, 255. X. 301 v. XIII. 20, 23. - Toesland der Landen na zijn dood. VII. 83 v.

Willem II. Geboren. VIII. 109. (XI. 260). - Zeer jong, Generaal gemaakt, en tot opvolger zijns vaders verklaard. 127. - Trouwt de Kroonprinses van Engeland. 146. - Houdt zijn eerste gevecht en behaalt de zege. 151. - Volgt op als Stadhouder. 161. - Opgehouden en bemoeilijkt door Holland. 161-164. - Geprezen. IX. 1. - Toestand waarin hij den Staat vond. 1-4. - Was tegen het sluiten van den afzonderlijken vrede van Munster. 3. - Wil zich aan 't hoofd stellen der bezending van wege de Staten Generaal aan de Hollandsche steden. 9. -

[p. 201]

Zijn wedervaren op dien tocht. 10-14. - Zendt zes Hollandsche staatsleden naar Loevestein. 16 v. - en tracht Amsterdam door krijgsvolk te bezetten. 17-21. - Beoordeeling hiervan. 24-27, 245 v. XI. 261 v. - Hij sterft. 28. - natuurlijk? 28 v., 247-249. - Of hij het voornemen had den Munsterschen vrede weder te doen verbreken? 252-254. XI. 262 v. - Zijne afbeeldsels. 30, 249 v. - Zijn character. 30, 31, 251 v. - Indruk dien zijn dood maakte. 29 v. - Zijn nageboren zoon. 30, 31. Z. Willem III.

Willem III (Willem Hendrik). Geboren. IX. 30, 31. - Zijn character. 31. - Twist over de voogdij over hem. 31 v. Z. Voogdij. - Pogingen ter zijner bevordering. 60 (enz.)- Wordt Ridder van den Kouseband. 83. - Zijne moeder en grootmoeder komen op tegen de Acte van Seclusie. 88. - Regeling zijner voogdij. 121 v. - Holland neemt zijne opvoeding op zich. 122. - Hij verliest zijne moeder. 123, (262, 263). - Zijne opvoeding en hofhouding op nieuw geregeld. 164. - Zijne. fierheid. 264, 287 v. - Wordt meerderjarig. 190. - Wordt Eerste Edele van Zeeland, en neemt plechtig zitting in de Staten, ald. - Geplaagd door Holland met finantiëele geschillen. 193. - Doet eene reis naar Engeland. 202. - Weigert eene natuurlijke dochter van Lodewijk XIV te trouwen. 208. - Wordt aangesteld tot Kapitein-Generaal. 206-212. - Zijne verrichtingen in die hoedanigheid. 216 (enz.) - Zendt den Hr. Van Rheede aan Koning Karel II. 217. - Dreigt, zoo men alles wil opofferen, dan ook voor zich zelf te willen onderhandelen. 220. - Wordt ingehaald te Dordrecht. 217. - Wordt Stadhouder, Kapitein Generaal en Admiraal van Holland, en Kapitein Generaal der Unie, en Stadhouder van Zeeland. 236, 297. - Hij schrijft een rondgaanden brief aan de Steden. X. 2. - Weigert een scherp plakaat tegen oproeren. 3. - Wil niet toegegeven hebben aan de buitensporige eischen van Frankrijk en Engeland. 8-12. - Verandert de regeering in de Hollandsche Steden. 33-36. - Zijne krijgsdaden in 1672. IX. 212-216. (226 o.a. 228.) X. 37-40. - Hij doet Pain-et-Vin ter dood brengen. 43, 44. (Z. 254-256.)- Zijn krijgsbedrijf in 1673. 47, 49. - Doet een bezoek aan boord van den Admiraal De Ruyter. 50. - Het Stadhouderschap erflijk verklaard, en andere eer en voordeelen hem toegekend. 55, 56(256). - Hij verandert de regeering in 't Sticht en in

[p. 202]

Gelderland en Overijssel, en voert er Regeerings-reglemenlen in. 56, 60. - De Souvereiniteit over Gelderland en Zutfen hem opgedragen. 59. doch door hem geweigerd. 60. - Zijn krijgsbedrijf in 1674. 56 v. - Hij krijgt de kinderpokjes. 61. - Zijne krijgsbedrijven in 1675. 61. - in 1676. 64. - in 1677. 67. - in 1678. 78-80. (260 v.) - Bemoeit zich met het beroepen van Predikanten; gevolgen daarvan te Enkhuizen en te Middelburg. 68-70. - Andere werkzaamheid van hem, in de Nederlanden. 71 v. - In Engeland. 73. - Vraagt zijn Prinsdom Oranje terug. 74. en Lodewijk XIV belooft het. 79. - Vraagt en verkrijgt Maria van Engeland ten huwlijk. 75 v. - Zijn lof. 81, 108 v., 263. - Zijne betrekkingen in Engeland. 84 v., 112 v., 125 enz. - Wil Naarden versterkt hebben. 86. - Lodewijk XIV wil hem omkoopen 91. - Plaagt hem met Oranje, ald. v. - De Prins wil dat men zich wapene tegen Lodewijk XIV. Geschil hierover onder de Bondgenooten, vooral met de stad Amsterdam, wier papieren in den Haag in beslag genomen worden. 96-106. - Hij verzoent met Amsterdam. 106. - Komt zelf in Zeeland om de wapening door te zetten. 103. - Aangezocht door Koning Jacobus II van Engeland, maar ook door de Protestanten aldaar. 123-230, 135, 139. - Bereidt zich ten overtocht. 135-140. en volvoert dien. 140; - en wordt Koning van Engeland. 146-148. - Bedwingt Ierland. 149, 150. - Doch straks verheft de Hollandsche Staatspartij zich tegen hem. 150 (enz.). - Komt naar Holland. 161. - Zijne oorlogsdaden in 1690, 1691, en 1692. 161 enz. - 165. - Fransche aanslagen van verraad en moord tegen hem. 165-167, 177. - Oorlogsbedrijf in 1693. 171 v. - in 1694. 173. - in 1695. 174 v. - in 1696. 177. - in 1697. 183. - Zijne bemoeiïngen met den Rijswijkschen vredehandel. 179-187. - Met de Spaansche successie. 189-200. - Hij verzwakt. 201. - Stort met zijn paard en breekt het sleutelbeen. 202, 281. - Overlijdt. 202. (XI. 272.) - Zijn character en lof. 203 v. - Zijn testament en erfenis. XI. 2, 8, 72 v., 278. - Zijne standbeelden. 204 aant., 282. - Nog het een en ander hem betreffende (zijne jeugd, zijn eenig vice - en schrijvers over hem). X. 262, 266-269, 282-292, 301. - (XI. 278, 280 v.) - Twist over zijne nalatenschap. XI.2-5, 30 v., 45-47. - Geëindigd. 72 v.

Willem IV. Geboren. XI. 47. - Stadhouder van Groningen

[p. 203]

en Drenthe. 59. - Van Gelderland. 60. - Wordt meerderjarig, en maakt met den Koning van Pruissen schikking over de nalatenschap van Willem III. 72 v. - Trouwt Anna van Groot-Brittannië. 77. - Zijn brief aan H.H.M. over zijne aanstelling als Luitenant Generaal van de Infanterie. 89, 236-239. - Wordt Stadhouder van Zeeland. 112 v., 115. - van Holland. 113. - van de Unie. 114, 115. - van Overijssel. 115. - van Utrecht. 116. - Komt in Holland. 117 enz. -154. - Gevoelt zijne gezondheid verzwakt. 155. - Doet den Hertog L.E. van Brunswijk Wolfenbuttel in dienst van den Staat aannemen. 156. - Tracht de fabrieken, koophandel en zeevaart te herstellen. 157-159. - Sterft. 159. - Indruk dien zijn overlijden maakt. XII. 1. - Zijne lijkopening. XI. 252. - Lijkredenen op hem door O.Z. van Haren enz. 284. - Vrijdagen in zijn leven. 258. - Zijne brieven. 247, 253. XII. 193. - Acht zijne Hofbedienden domestieken 195 v.

Willem V. Geboren. XI. 127. - Zijne opvoeding door zijne moeder. XII. 3. - Onder de Staten en den Hertog van Brunswijk. 21-25. - Wordt meerderjarig. 27 v. - Trouwt. 30, 143. - Zijne verkeerde gedragingen, ten gevolge van verraderlijke plannen. 28-40. -(Over den blaam van zijne dronkenschap. 29, 31, 32.) - Brengt de papieren van Laurens ter Staten-Vergadering. 46. - Beloont de Zeeofficieren van Doggersbank. 49. - Beschuldigd over zijn bestuur; verdedigt zich. 50. Z. ook over die Memorie, bl. 164-169. - Huislijke verdeeldheid bij hem. ald. - Weder aangerand door de Hollandsche factie. 51 v. - Moet zich verbinden met zijne eigenlijke vijanden. 65. - Gesuspendeerd in zijne waardigheden in Holland.70. - Zijne naauwgezetheid (en ontzag voor 't schavot). 73. (192 v.) - Verhaast zijne terugkomst naar den Haag in 1787, en wordt hersteld. 77 v. - Doch bekomt geen grooter gezag. 80; en begeert dit ook niet. ald. en bl. 169 en 227. - Zijne moeilijke positie in de Republiek na 1787. 82, 86 v. - Verlaat met zijne familie den Haag en het land. 100. - Zijn verblijf in Engeland. 104. - Vertrekt naar Duitschland. 112. - Ontslaat zijne vrienden in Nederland. 112 (340). - Sterft. 113. Z. nog bl. 224-228.

Willem (Lodewyk), Graaf van Nassau, Stadhouder van Friesland. VII. 61, 86, 172 [287]. VIII. 5, 24, 30, 64, 93, 129, 193, 262 v.

[p. 204]

Willem (Frederik), Graaf van Nassau, Stadhouder van Friesland. VIII. 146 v. IX. 17, 30, 94, 98, 103 v., 140, 267 v.

Willem Beukelsz. en zijne uitvinding van het haringkaken. IV. 112, 349.

Willemstad, aangevallen door de Franschen, in 1793. XII. 99.

Willige condemnatiën. II. 161.

Willink, Dichter, te Amsterdam. XI. 171.

Willougby, Engelsch krijgsbevelhebber in de Nederlanden. VII. 155 (enz.) -163, 172.

Wilten (Wenden), Wilzen, Welitaben. I. 57, 85. Z. Welitaben.

Wind (M^r. S. de), Onbillijk tegen Baudartius. VIII. 289. - Minder jegens Prins Maurits. ald. - Over zijne verhandeling over Wagenaars (en Bild.'s) Vaderl. Geschiedenis. XIII. 59-74. - Over (zijne) recensie van het Eerste Deel van B.'s Geschiedenis. 84 v. - Zijn oordeel over Montesquieu. 119, 203. - Z. ook nog 128.

Windhandel. XI. 58, 223 v. (285). Z. Law.

Winkelmade. Graaf Aarnout aldaar verslagen (993?). II. 5 v., 318.

Winter (Koude), van 1740. XI. 79, 80.

Winter (Prof.), Ongelukkig Lijfarts van Prins Willem IV. XI. 159, 169.

Winter (de), Admiraal. Geslagen door de Engelschen, 1797. XII. 106.

Wiquefort. Z. Wicquefort.

Wirtz (Paul.), Veldmaarschalk onder J. de Witt. IX. 185 v.

Wiselius (M^r. S.I.Z.). Zijn werk over de Staatkundige Verlichting der Nederlanderen. I. xix. VII. 226. VIII. 289. XII. 180. - Zijne uitgave der Verdediging van Willem III. IX. 245 v. XII. 180. - Vriend van Bilderdijk. XII. 355, 357. XIII. 51 aant. - Zijne verhouding tot Da Costa. ald.

Witlam. XIII. 106. - Verbrand door de Denen, 837. I. 103. XIII. 111 v., 204.

Witsen [N.], Geleerd Burgemeester te Amsterdam. Begunstigt de onderneming van Willem III, 1688. X. 136. - Zijn geschrift over 1672. IX. 288 v. X. 228. - Gegispt door B.X. 204 aant.

[p. 205]

Witsius (Herm.), Theol. Prof. Gebruikt door Willem III. X. 123.

Witt (Jacob de), Oud-Burgemeester van- Dordrecht. Loevesteiner. IX. 16, 33. - Zijne wraakzucht, en gevolgen daarvan. 23, 120, 186, 259. (ze voert zijne zonen ten verderve.) X. 29.

Witt (Jan de), Pensionaris van Dordt. IX. 60 v. - Wordt Raadpensionaris van Holland. 61. - Zijne talenten ald. (Hij de wijsheid van Holland. ald.)- Zijne regeering als Raadpensionaris. Z. van daar tot X. 32. - Hij verbindt Amsterdam aan zich door zijn huwlijk. IX. 100. - Zijne betrekkingen met Willem Frederik van Nassau, Stadhouder van Friesland enz. 104-109. - Ontrouw van zijn' Eersten Klerk. 108-110. - Begroet Karel II van Engeland (doch meent het niet). 118. - Wil door Karel II onschuldig verklaard worden aan de Acte van Seclusie. 122 v. - Andermaal in zijn Raadpensionarisschap bevestigd. 138. - Gecommitteerde op de vloot. 154. - Brengt de vloot in zee. 155. - Zoekt Karel II den voet te ligten. 159. - Snoeft met het woord vrij heid. ald. - Mede gesteld over de opvoeding van den jongen Willem III. 164. - Bestraft hem. 288. - Alvermogend in Holland en in den Staat. 166. - Noemt zich den Minister van Holland. 169. - Wraakzuchtig. 171, 186. - Brengt Buat op het schavot. 169-171, 272-282, 326. - Durft den Keizer en Spanje niet toelaten tot de Quadruple Alliantie. 174. - Wil met Karel II niet over den vrede handelen in den Haag. 175. - Drijft den tocht naar Chattam door. 176 v. - Zijn gezag ten volle bevestigd. 182, 285. - Sluit de Triple Alliantie. 187 v. -Wordt voor vijfjaren bevestigd. 188. - Kan niet besluiten Lodewijk XIV te wantrouwen. 198, 200, 202. - Mistrouwt en haat den Keurvorst van Brandenburg. 199. - Slaat toe dat Willem III Kapitein-Generaal worde (doch 't gebeurt niet). 206-208. (doch z. bl. 211 v.) - Wil de Staten-Generaal uit den Haag naar Amsterdam verleggen. 215. - Is in den algemeenen haat. 222. X. 31 (enz.) - Wordt aangevallen en gewond. IX. 223. - Toont zich wraakzuchtig. 224, 292-296. - Verbittering tegen hem wegens den dood van. J. van der Graaf. 291 (enz.) - Zijne houding bij de afschaffing van het Eeuwig Edict, en de verheffing van Willem III. 233, 236, 323. - Beschrijving van hem. 258-260. X. 236 v. - Turlupineert de Staten

[p. 206]

van Holland in zijne afscheids-oratie. IX. 295. - Beschuldigingen tegen hem. X. 15, 16. - Besluit zijn post neder te leggen. 25. - Vermoord, te gelijk met zijn broeder, en de lijken mishandeld. 23-29. - Zijn character. 30. - Werkzaamheid. ald. en 227 ond. aan. - Hij munt ver uit boven zijn broeder Cornelis. 29. - doch is beneden Oldenbarneveld. 30 aant. - Zijne geheime onderhandelingen met Luxemburg en Louvois. 229-234. - Zijn achteromsluipen. 241 v. - Zou zijn natuurlijken dood niet sterven. 242, 335. - Over een brief van O.Z. van Haren aan hem. 246 v., 335. - Oordeel van den Nederlandschen Staatsman, Graaf Bentinck van Rhoon over hem. 247 v. - Hij is schrijver van Horace en Curiace. XI. 261. - Zijn mantel te Ilpendam. 276. - Zijn deel aan De la Court's Interest van Holland. XII. 367. - (Z. nog op De Witten.

Witt (Corn. de), Ruwaard van Putten. Gevolmachtigde op de vloot bij den locht naar Chattam. IX. 177-181. - Wederom op de vloot. 215. - ‘ Vi coactus’ te Dordt. 228, 296. X. 15. - Zijne beschuldiging, proces, pijniging en vonnis, - en ombrengen. X. 15-29, 215-223, 248. XI. 274 v.

Witt (J. de), Een of twee? Neven van den Raadpensionaris. IX. 135, 324 v., 276. X. 20. (XI. 261.)

Witten (de). Aanleiding tot den volkshaat jegens hem. IX. 90 v. - Hun gevaarlijke toestand en algemeene haat in 1672; en de calastrophe. X. 14-32, 214-250.

Willen-oorlog (De). IX. 62, 260. X. 235. - Literatuur daarvan. X. 337-344. XI. 261, 282.

Witte Donderdag en Vrijdag. III. 256.

Witte (de), Admiraal. In rechten betrokken; jurisdictiequaestie. IX. 15. - In gevecht, 1652. 56. - Sneuvelt, 1658. 99. - Z. ook over hem 257. (H.W.T.)

Witte van Haemstede. Geen bastaardzoon van Floris V. II 183-189, 340 v. III. Voorber. en bl. 221-230. X. 294. - Of Floris hem, tot zijn opvolger had willen bestemmen? II. 242-245. - Dient onder Graaf Jan tegen Dordrecht. 297. - Verdedigt Zierikzee voor Graaf Jan II. III. 21, 23. - Wordt Ridder. 38. - Redt Holland van de Vlamingen. 42-46.

Wittekind, Hertog der Saxen. I. 84. - Onderwerpt zich aan Karel den Groote en laat zich doopen. 85.

[p. 207]

Witterfox, Bevelhebber van de Guarde (zie op G.) in Friesland, 1494. IV. 316 v.

Wittgenstein, Pruissisch Generaal. XII. 122 v.

Woerden. De kerk verbrand door Diederik VII. II. 74. - In leen gegeven aan Floris V. II. 347. - Geschonken aan Wolfert van Borselen. 289. - Religietwist. VII. 19 v., 286. (Z. Zaliger.) - Hoe aan Holland gekomen. 176. - Ontruimd door de Franschen, 1673. 48.

Woerden (Jan van). Z. Van Vliet.

Woerden (Herman van). Valt den Bisschop van Utrecht aan. II. 149. - Verkrijgt Montfoort. 171. - Verliest het weèr en wordt vernederd door Graaf Floris V. 197 v. doch weder in gunst aangenomen, en Raad en Ridder gemaakt. 198. - Wrokt tegen Graaf Floris. 233 v. - Neemt deel in het verraad legen hem, en helpt dat uitvoeren. 245-252. - Vlucht uit het land. 261.

Woeringen (Slag, van), 1288. II. 202, 344.

Wolfenbuttel. Z. Brunswijk.

Wolfram, Friezen-bekeerer. I. 75. XIII. 106.

‘Worstelinge Jacobs (De)’. Over het bedrijf en de straf van Jacob van der Graaf, 1672. IX. 289-292.

Woud zonder genade. I. 51, 57. XIII. 201.

Wreedheden der Spanjaarden en Nederlanders. VI. 131, 134, 153 v., 183, 203.

Wurtenberg, Graafschap, tot Hertogdom verheven in 1494, door Keizer Maximiliaan. IV. 308.

Wybold, Abt van Egmond, geplaagd door Dodo. XIII. 143 v.

Wijdluftig (wat eigenlijk is). X. 154 aant.

Wijk te Duurstede (Dorestatum). I. 68 (86). - Aan Heriold, den Deen, gegeven. I. 101 v.

Wyn (M^r. H. van), dankbaar leerling, doch verbeteraar, van Wagenaar. I. xvii. - Zou J. van Helu uitgeven. II. 344. - Zijne levensbeschrijving van Heer Niklaas van Putten. III. 44. (en meermalen). - Had het leven van Vrouw Jacoba willen beschrijven. IV. 347 v. doch z. 372. - Treflijk gezegde van hem. V. 241. - Zijn ongunstig oordeel over P. Burman Sec. X. 295. - Brief van B. aan hem in 1810. XIII. 38 v. - Zijn lof. 77. - Zijn oordeel en bericht over Wagenaar's Vaderl. Geschiedenis.78.

[p. 208]

Wijnkoopers-eed te Rotterdam. XI. 151, 152, 252. Z. ook Eed en Sluikerij.

Wynpersse (M^r. D. van de). VI. 257 aant.

Wyt (Gui) van Vlaanderen (van Dampierre), zoon van Zwarte Margriet. II. 160. - Zijne betrekkingen met Graaf Floris V, zijn schoonzoon, en behandeling van dezen. 176-193, 202-222, 246. - Zuivert zich met eede, geen deel te hebben gehad in den moord van Floris. 285. - Gevangen in Frankrijk. III. 27. - Sterft in hechtenis. 64.

Wyt (Jonkheer), zoon van Graaf Wyt (of Gui) van Vlaanderen. Dapper krijgsman; beoorloogt Graaf Jan II in Zeeland, enz., doch wordt eindelijk bij Zierikzee geslagen en gevangen. III. 33-58. - Weêr ontslagen. 71.