Geschiedenis des vaderlands. Deel 10

[p. 345]

Bylage II.
Over het geweld gepleegd aan het huis enz. van den Hoofd-Schout J. van Zuylen van Nyvelt te Rotterdam, in 1690, en de gevolgen daarvan.

Over het behandeld tijdvak van 1690 gaat bilderdyk heen, zonder melding te maken van de tumulten, en oproeren, gedurende dat jaar, in vele steden van Holland uitgebersten. - Voor zoo ver bij dezelve slechts stedelijke twisten en belangen betrokken zijn geweest, is dat stilzwijgen in het kort bestek, hetwelk bilderdyk zich voorstelt, zeer wel te begrijpen. Maar het tumult te Rotterdam schijnt ons van een Staatkundigen aard geweest te zijn: en, ofschoon wagenaar¹ en zijne naschrijvers, het voorgevallene op zich zelf, vrij getrouwelijk hebben opgeteekend; zal het der moeite waardig zijn, hunne partijdigheid aan te wijzen, daar zij, noch tot de oorzaken van den haat tegen den Hoofd-Officier hebben willen opklimmen, noch de schitterende satisfactie vermelden; welke hem twee jaren later te beurt viel. - Dan geen wonder: de Hoofd-Officier jacob van zuylen van nyvelt, die hier de hoofdrol uitmaakt, en voor een korten tijd het slachtoffer werd van de heimelijke woelingen der anti-Stadhoudersgezinden, was een oprecht voorstander van Willem III en correspondeerde met den Vorst, hetzij regtstreeks, hetzij door tusschenkomst van den Heer

1 XVI Deel, bl. 121-129.

[p. 346]

Bentinck (naderhand Graaf van Portland) over de belangrijkste Regeerings-zaken, hij ijverde daar en boven zeer voor de rechtzinnige Kerk.

Alhoewel wij geene onvoorwaardelijke bewonderaars zijn van de toenmalige rechtspleging, is het echter ontegensprekelijk, dat, bij de apprehensie, het vonnis, en de executie van Cornelis Costerman, welke de aanleidende oorzaken van het tumult geweest zijn, alles regelmatig, en naar eisch der toen vigerende wetten, is behandeld geworden. - Dan (en hier op komt het eigenlijk aan) wagenaar eindigt zijn verhaal met te zeggen dat ‘met het ontslag van den Hoofd Officier, die, sedert, nog voor den Hoogen Raade te regt stond, de rust te Rotterdam eerlang volkomen werd hersteld.’ Had wagenaar zijne Historie in 1690 te boek gesteld en geeindigd, dan ware deze voordracht der zake naauwkeurig en onberispelijk: maar nu zoo vele jaren later schrijvende, en met de geopende bronnen te zijner beschikking, is dezelve een nieuw bewijs van verregaande partijdigheid; daar reeds in 1692 de zaak eene gansch andere gedaante bekwam, en de eclatantste satisfactie, welke een man van dat aanzien konde verlangen, verleend was.

Het is waar, de Hoofd Officier Jacob van Zuylen van Nyvelt, stond voor den Hoogen Raad te recht; en zulks op eigen verzoek, daar hij zich bezwaard achtte met het rapport van Commissarissen van het Hof van Holland¹. Het draalde niet lang, of hij werd in een gewoon proces ontvangen, waarbij zijn onschuld zoo helder doorstraalde, dat de Prins (Koning Willem) verzocht zijnde de zaken te bemiddelen, bij Missive, gedagteekend van het Loo den 6 October 1692, de

1 Zie Resolutie van de Staten van Holland, 16 Maart 1691.

[p. 347]

Magistraat van Rotterdam aanschreef, om den Hoofd Officier, nopende het ongelijk en schade, hem in zijn eer en goed met den gevolgen en aankleven aangedaan, promte en behoorlijke satisfactie te doen erlangen, en hem volkomelijk te dedommageren.

Deze brief van Koning Willem, den 23 October 1692 het onderwerp van de deliberatie der Vroedschap hebbende uitgemaakt, werd overeengekomen 1^o. om den Hoofd Officier te continueren in deszelfs ambt op denzelfden voet, als zulks plaats had ten tijde hij, uit hoofde der seditie, genoodzaakt werd de stad te verlaten. 2^o. Om ter vergoeding van alle schade, die hij geleden heeft door de vreesselijke seditie en plondering van Huis en Tuyn, die beide geheellijk zijn gedestrueerd, geconsidereerd hun waardij, als ook van het Lijnwaad, Goud, Zilver, Juweelen, Porcelein, Schilderijen, Bibliotheek enz. enz., hem te dedommageeren met honderd twee en vijftig duizend Guldens.

Deze afloop der zaak, waar van in der tijd de geheele Republiek gewaagde, en waar bij de Eer en waardigheid van een aanzienlijk geslacht zoo hooglijk betrokken waren, is geput uit de Archiven van Rotterdam N^o. LVI getiteld: ‘Extract uit de resolutien der Stad Rotterdam over de herstelling en het dedommagement van den Bailliu van Zuylen van Nievelt, in haar Ed. vergadering genomen op Donderdag den 23 October 1692, en den volgende dag finaal gearresteerd;’ en welk Extract ook in druk gegeven is.

Met deze terechtwijzingen meenen wij eene aanstotelijke gaping in de geschiedenis van dien tijd te hebben aangevuld.