Geschiedenis des vaderlands. Deel 6

V Deel.

Bladz. 3. ‘Margareta.’

Margareta van Oostenrijk, ondertrouwd aan Karel VIII van Frankrijk, getrouwd aan Koning Ferdinand den V van Arragon, en kort daarop Weduwe en hertrouwd aan Filibert van Savoije (de Schoone bijgenaamd), stierf aan een wond in den voet, van een stuk glas in haar muiltjen gevallen, waar 't koud-vuur in kwam: te Mechelen in 1530; waar haar tombe ook de wond in den voet vertoont. Haar zinspreuk (devis) was: fortune, infortune, fort-une.

Bladz. 180. ‘zwarte dracht.’

[De Vestium nigrarum usu is eene Dissertatio philologico-antiquaria, van M. godefr. christian. goetzius, Rev. Min. Cand. Helmst. 1726, in 8^o.]

Bladz. 182. ‘opstand der Kastiliaansche steden.’

[Extraits de l'Introduction à l'Histoire de Charles-Quint, et précis des troubles civiles de Castille, par robertson; traduits par MM. dufay et guadet, publiés

[p. 303]

et précédés d'une préface par M. de pradt, ancien Archevèque de Malines. Paris, 1823. 8^o.]

Bladz. 198. ‘R. Tappers Spot-Vergoding.’

['t Is eigenlijk een Helle-vaart die aldaar gefingeerd wordt. De uitgave van 1558 in 8^o., door foppens vermeld, is mij nimmer voorgekomen: doch ik bezit eene te Bazel, 1567, 8^o. D. Ruardi Tappert Enchusani, Haereticae pravitatis primi et postremi per Belgium Inquisitoris, Cancellarii Academiae Lovaniensis, Apotheosis, Gratiano Vero Auctore. Waar bij op den titel gemeld wordt: ‘Liber ante octo annos primum editus fuit, sed ita ut omnia ista, quae nunc presentibus motibus gliscunt, tanquam in speculo ostenderit.’]

Bladz. 203-219. - Inquisitie.

Sanctus ignatius Ep. ad S. Polycarpum Episcopum Smyrnae.

‘Unitatis curam habe, qua nihil melius. Omnes perfer, quo et te dominus: omnes tolera per caritatem. - Longanimes estote alter ad alterum in mansuetudine, ut et Deus erga vos.’

Tertullianus, Apolog. C. 24.

‘Videte ne et hoc ad irreligiositatis elogium concurrat, adimere libertatem religionis, et interdicere optionem divinitatis, ut non liceat mihi colere quem velim, sed colar colere quem nolim. Nemo se ab invito coli vellet, ne homo quidem.’

Tertullianus ad Scapulam C. 2.

‘Nec religionis est, cogere religionem, quae sponte suscipi debeat, non vi. -

[p. 304]

S. cyprianus Epist. 51 ad Maximum Presbyterum.

“Videntur in Ecclesia esse zizania, non tamen impederi debet aut fides aut charitas nostra, ut quoniam zizania in Ecclesia cernimus, ipsi de Ecclesia recedamus. Nobis tantummodo laborandum est, ut frumenta esse possimus, ut cum coeperit frumentum dominicis horreis condi, fructum pro opere nostro et labore capiamus.” -
Nec quisquam sibi quod soli filio pater tribuit, vindicare potest, ut putet aut ad aream ventilaudam et purgandam palam ferre se jam posse, aut a frumento universa zizania humano judicio segregare.’

Lactantius [Div. Inst.] V, 20.

‘Distringant aciem ingeniorum suorum: si ratio eorum vera est, afferatur, parati sumus audire, si doceant. - Quid saeviunt ut stultitiam suam dum minuere volunt, augeant?’ -

S. athanasius Epistola ad solitariam vitam agentes:

‘Nova ista et execrabilis haeresis, cum rationibus subruïtur, cum ipsa veritate pudefacta concidit.’ (de Arrianis loquitur.)

S. joannes chrysostomus Serm. de Anathemate, in fine.

‘Dogmata impia atque ab haereticis profecta arguere et anathemisare oportet; hominibus autem parcendum et pro salute ipsorum orandum.’

S. hieronymus in Evang. Matthaei. C. 13.

‘Non dormiat qui Ecclesiae praepositus est, ne per illius negligentiam inimicus homo superseminet zizania, hoc est, haereticorum dogmata.’

[p. 305]

S. augustinus Epist. contra Manichaeos ad Fundamenta. C. 2.

‘Illi in vos saeviant qui nesciunt quanto labore verum inveniatur, et quam difficile caveantur errores. - Illi qui nesciunt quibus suspiriis et gemitibus fiat, ut ex quantulacunque parte possit intelligri Deus!’

't Koncilie van Lateran verklaarde in 1179 dat, schoon de Kerk het dooden der Ketters veroordeelt, zij echter de hulp der wareldlijke macht aanneemt om hen te straffen. Llorente, IV. D. p. 284.

De Inquisitie stelt in 't Salut harer Edicten ook de gehoorzaamheid; bij voorb.:

‘Nos los Inquisidores contra la heretica pravedad y apostasia en el Reyno etc. A todos los vezinos y moradores, estantes, y residentes en todas las Ciudades, villas, y lugares destea nuestro districto, de qualquier estado, condicion, preeminencia, o dignidad que sean, y a cada uno e qualquier de vos, a cuya noticia viniere lo contenido en esta nuestra carta en qualquier manera, Salud en nuestro Señor Jesu Christo, que es verdadera Salud, y a los nuestros mandamientos, que mas verdaderamente son dictos Apostolicos, firmemente obedecer, guardar, y cumplir. Hazemos saber’ etc.

Bij 't Koncilie van Trente was men zeer te onvreden over de termen waar Diego Lainez (opvolger van St. Ignatius) het decreet over den vrijen wil in wilde vervat hebben, en beschuldigde hem van Pelagianismus. Llorente, Vol. II. p. 460.

[p. 306]

Joannes Princeps Mirandulae Romae anno 1486 publicaverat ac defenderat 900 Theses e variis Auctoribus, Graecis, Latinis, Hebraïcis atque Chaldaeis collectas, easque ad Mathesin, Theologiam, Physicam, aliasque scientias (inter quas et Cabbalisticam) spectantes. Harum 13 haereseos notabantur: quo nomine princeps accusatus, quidam e judicibus a principe rogatus, quid voci Cabbalae significatus tribueret, respondit Cabbalum esse Haerosiarcham nobilem qui scripserat contra Divinitatem Jesu Christi, hujusque sectam post eum Cabbalistarum nomine venire.

Cum strenue scripta sua defenderet juvenis, magiae postulabatur ac damnatus est ab Inquisitione, sub obtentu stupendae in prima juventute eruditionis, quae nisi magicis artibus acquiri potuisset. - Llorente Hist. Inquis. Hisp. Vol. III. pag. 4.

In 1813 (22 February) schaften de Cortes in Spanje de rechtbank der Inquisitie af, met herstel van de Jurisdictie der Bisschoppen en der wareldlijke rechters over de ketterijen. Ferdinand de VII, herstelde ze bij decreet van 21 July 1814. Llorente, Vol. IV. p. 150 sq.