De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 13

[p. 457]

Aanteekeningen.

[p. 459]

Aanteekeningen.

Op de barmeciden, bladz. 30.

NB. Men zou beter de Barmekrinen zeggen, maar de verfranschte benaming van Barmeciden is thands aangenomen en bekend.

[p. 464]

Medea, bladz. 262.

An felix Oeneus nato victore fruetur,
Thestius orbus erit? - Fraterni manes adeste,
Officium sentite meum, magnoque paratas
Accipite inferias, uteri mala pignora nostri.

Ovid. Met. VIII, 486.

Mors morte pianda est,

In scelus addendum scelus est, in funera funus.

Ib. 483.

Gelijk Althéa uit beginsel van verzoening handelde, handelde Medéa ongetwijfeld, by een evengelijke daad, uit den zelfden grond. Orbitatem orbitate luëndam esse, was de grondregel der toenmalige denkwijze, op 't jus talionis gegrond. Aan Jazon had zy haars Vaders afkomst opgeofferd, zy was hem op dien Jazon en op zichzelve de wraak verschuldigd; en hiermede meende zy hare wroeging en het haar vervolgende Lot, ruim zoo veel als het gevoel van het ongelijk, haar aangedaan, te bevredigen. - In het kind den Vader te haten, is in eene Moeder een gruwel, die voor het laatste verval der menschheid bewaard bleef. De vroeger tijden kenden dien niet, en wie nog een menschelijk hart heeft, kan er de mogelijkheid niet van aannemen.

[p. 465]

Ruimte en tijd, bladz. 268.

Men onderstelle niet, dat ik 't in het punt van deze voorwerpen van beschouwing met Kant oneens zoude zijn. Lang eer Kant met zijne Filozofie opgetreden was, heb ik in Geschriften van Psychologischen aart, het verschijnsel der lichaamlijke uitgebreidheid waar zy van afhangen, als zoodanig voorgesteld, en hare wezendlijkheid in zichzelve weêrsproken. Ook volgt dit zelfde uit de gronden van Leibnitz; en eeuwen te voren was men daar even zeer van overtuigd. ‘Videt animus (zegt Claudianus Mamertus de statu animae) absque corpore non corpulentum aliquid, aut per loca distentum, sed ipsam veritatem incorporeo contemplatur obtuitu:’ het geen noodwendig insluit, dat dit besef van uitgebreidheid louter verschijnsel is. Maar wanneer de geheele wareld den mond vol heeft van zoodanige afgetrokkenheden en het meerderdeel zonder recht te verstaan, wat zy er meê meenen of uitdrukken, wordt het spotten met die Mode-taal zoo natuurlijk als met alle andere gemaaktheid en schoolvossery, en doet de zaakzelve niet aan.

‘Ludat permissis sobria Musa jocis.’

Ausonius Epigr. 9.

Bladz. 268.

De Ridderschap des dompers.

Ik weet niet of de Ridderorde van dezen naam zeer bekend is, maar by openbare lezing in een onzer aanzienlijke Maatschappyen, heeft iemand deze waardigheid tot onderwerp genomen; en zeker verdient de tytel bewaard en algemeener gemaakt te worden. Die er meê bedoeld zijn zullen zekerlijk aan de razende party der Verlichters zoo veel Ridderlijks niet zien, om dit kompliment met een van gelijken aart te vergelden.

Bladz. 268.

Doelmatig.

Heerlijk Kantiaansch woord, thands zeer in den smaak. Men leere my slechts, wat doel en maat met elkander gemeen hebben? Matig is, naar de maat; rechtmatig is, naar de rechtmaat of meetstaf: maar een doelmaat verklaar ik niet te kennen. By de Hoog-

[p. 466]

duitschers, geen taal meer hebbende die zy verstaan kunnen, gaan zulke woordmaaksels door; maar geen Hollander duldt ze in zijne altijd en in alles beteekenisvolle moedertaal.

Bladz. 269.

Doe Ruimte en Tijd te niet.

Het vers-zelf wordt in het Engelsch naamloos opgegeven by Pope. Zie zijne Art of sinking, Chapt. XI.

Bladz. 270.

En, als een Vaankaros in d' algemeenen strijd, enz.

Ik hoop niet dat de caroccio der Italianen, waarvan 't Fransche woord carosse verbasterd (en dus ook noodwendig mannelijk) is, mijnen Lezeren onbekend zij. Ook by ons, in onze Nederlandsche oorlogen, was hy in den ouden tijd niet vreemd, schoon niet even zeer in algemeen gebruik als by die van Boonen (gelijk men van ouds Bononia plag te noemen) van wie het spreekwoord gewaagt. ‘Stare debemus pro regulis juris,’ zeiden de oude Rechtsleeraars, ‘tamquam Bononienses pro caroccio suo.’ - Hy wiens nieuwerwetsche opvoeding hem onkundig gelaten heeft van het geen voor dezen een ieder tot onzent wist, raadplege wat Huydecoper op Melis Stoke (III Deel, bladz. 323) uit Vader Daniel, Strickerus, en onzen Jan van Heelu (naar wiens uitgave wy sedert veertig jaar reikhalzen) heeft aangehaald. Ook Turpyn in zijne Geschiedeuis van Karel den Groote gewaagt reeds van den vaankaros der Saraceenen, door acht ossen getrokken, en waarvan de mast door hem omgehouwen wierd, het geen deu Slag by Korduba besliste. C. 18.