Brieven. Deel 5

[p. 321]

XIII.
Aan Mr. Hendrik Jacob Koenen,
te Amsterdam.

WelEdele Heer en waarde Vriend,

Vergeef indien ik in mijne daaglijks toenemende zwakte van geest en lichaam kwalijk op uwe vriendlijke van den 22ⁿ andwoorde. Het denken valt my moeilijk, en hoe zoude 't dan het schrijven niet.

Wat het beginsel der Bouwkunst betreft, dit is in het oog loopend. 't Is een beveiliging tegen weder en wind en uiterlijke overlast door beschutsel en deksel. Maar de wijze (hoe?) is, waar het op aan koomt; en hierin verschilt Bouwkunst van Bouwkunst, naar de plaatselijke behoefte en plaatselijke middelen verschillen.

Hiervan is de Grieksche Bouwkunst een geheel ander ding dan die van het Noorden, en deze een geheel ander dan die van het warme Oosten.

Over de Grieksche heeft men duizend bocken geschreven zonder haar te verstaan. Die van 't Noor-

[p. 322]

den heeft men immer miskend; en aan die van het Oosten zelfs nooit behoorlijk opmerking gegeven. - De eerste heeft den boomstam tot beginsel; de tweede, een verbinding van steenen en balken door ijzer; en de derde, de gordijntent. - Het Gothisch heeft men nooit leeren verstaan, en verwart het met het Frankisch, het geen er zoo veel overeenkomst meê heeft als de dag met de nacht.

Het is zoo niet, als UE. meent, dat de Gothsche bouwkunst zoo algemeen stand gegrepen zou hebben; 't is een bouwen zonder beginsel of smaak, waar dit waar van is, maar geen Gothsch. Maar het zijn de Franschen die schier nooit verstaan wat zy zeggen, welke Gothique noemen wat zy niet begrijpen, en ongelukkig is dit bedroefd weinig. Goths was by hen een woord van verachting. De letters die zy niet kennen of niet clegant vinden noemen zy ook Gothiques, maar het zijn geene Gothsche letters, of waar de Gothsche taal in geschreven wordt. En wat men tegenwoordig een Anticq gebouw durft noemen verdient dien naam zoo goed als de facade van 't dolhuis te Amsterdam.

Wat het stelsel der gewichten en maten betreft; het is inderdaad willekeurig om dat er geen volkomenheid meer en dus ook geene volstrekte gelijkheid in den mensch is, die sints zoo veel geslachten op verschillende wijzen verviel en van de oorspronklijke volkomenheid in ontelbare opzichten afweek. - Dat het Romeinsch stelsel van maten en gewichten by de door hun onder 't juk gebrachte volken aangenomen

[p. 323]

werd, was natuurlijk. - En wat de oorspronklijke munt van ons oude geld was, is te ongedetermineerd in de vraag-zelve om beandwoord te kunnen worden. - In een land dat geen mijnen heeft, koomt de munt zekerlijk van elders.

Ik verheug my, dat UEd. smaak heeft in 't Romeinsche recht. - 't Is aan de getrouwe samenparing dezer studie met het Godlijk Woord, dat het welzijn der Burgerstaten verknocht is; en het is dus dat de Romeinsche overheersching der voormaals bekende wareld, eene onwaardeerlijke zegen van voorbereiding tot het Christendom was.

Het stuk van F. van Sonnenberg ken ik niet, en even weinig den Wareldstaat van Kinker.....

Dat Homerus noch Ossiaan geene melding van barenssmarten maken is te danken aan den ruwen staat der natien waartoe zy behoorden. Men zie eens om by Wilden in Asrica en America, die zullen 't oplossen. - Doch zie daar tegen Rachels omkomen in barenswee, en vergelijk Gen. III, 16. - Met dat al is in alles meer schijn dan wezen. Op 't vaste land van Indië binden een jongeling en meisjen hunne onderarmen ter moedbetooning aan één, en leggen er eene kool vuurs op, die zy tot op 't been laten doorbranden, zonder 't gelaat te vertrekken. Gevoelen zy dan de pijn niet? - Ja wel degelijk; maar zy vermannen zich om er geen gevoel van te laten blijken. Zoo stoken sommige Brachmanen een vuurtjen aan op hun kale kruin. De moed om pijn door te staan is iets voor ons onbegrijplijks. Doch hoe veel is er

[p. 324]

niet dat we nog niet in staat zijn behoorlijk op te lossen. - Wat wil zij, en welke kracht daarin ligt ten aanzien van geestlijke en lichaamlijke krachten, en door welk verband, weten wy niet. - Doch genoeg hier van! Ontfang mijn welmeenenden groet en geloof my oprechtelijk,

Uw welmeenenden Dr. en Vriend,

bilderdijk.

Haarlem, 23 Oct^r 1829.