Profytelyck cabinet
(1642)–Cornelis Pietersz. Biens–
Auteursrechtvrij
[pagina 26]
| |
Den Christelijcken Iongelingh dan gelet hebbende op de voorgaende leeringen over't gene hem betaemt te vermijden, ende verstaen de deuchden die hy behoort te volgen, met eenen hebbende gehoort den lof der Studie als oock de nutticheydt der Scholen, en gesien de menighvuldige Ambachten, Handwercken ende Beroepingen der menschen, Cosidereert alles, ende staet oversulcks als op en ingetoghen, overleggende alle dese verscheydenheden; middelerwijle werdt hy alhier volgens breeder onderricht wat het zy | |
Van den order der Menschelijcker Beroepinghen.Dus verre zy geseyt van yet wat goets te leeren:
Noch isset niet genoegh ten zy wy 't practiseren,
Ten zy wy onsen voet gaen stellen tot de daet,
En mercken naerder aen wat datter ommegaet:
Ick heb u hier vertoont verscheyden goede saken
Waer door een goedt ghesel kan totter eere raken,
Ick heb u aen het werck, en binnen 't school geleydt:
Noch dienter (na my dunckt) een weynigh by geseydt.
De Menschen zijn van God geschapen tot het woelen,
En daer in lust en rust en zeghen te gevoelen
In ordentlijck beroep, dat dan een yeder man
Ten besten van 't Gemeen oock selver dienen kan.
't Beroep dan is ghemeen en alle-man bevolen,
Wiens wetten men verstaet uyt Goddelijcke Scholen,
Of 't raeckt besonder volck in sonderlingh gheval,
Waer van u dit geschrift een weynigh seggen sal.
| |
[pagina 27]
| |
God is een oorsaeck selfs, een Vader van de Lichten,
Hy ordonneert en schickt de menschelijcke plichten:
Door hem wert steeds bepaelt al wat de leden roert,
Door hem zijn evenstaegh de Ampten uytgevoert:
Ga naar margenoot+Niet anders als in't werck dat ons den tijdt afmetet
Niet een besonder deel sij eygen plicht vergetet,
Daer is gekeer, ghesnor, en veelderley gewendt,
Wiens tour en ganghs geswier den meester is bekent:
Die doet een swaer gewicht allengxkens nederdalen
En door een onrust selfs in stagen loop bepalen:
Soo gaet het in't beroep: Gods hant het al regeert,
En door een onrust selfs by d'ongerustheyt weert.
Nu moet sich yeders Ampt daer toe hy is geneghen
Ten goede van 't Gemeen geduyrelijck beweghen,
Niet anders als 't gewicht in dit ons instrument
Een yeder tot proffijt de raders ommewent:
Of als in dit ons lijf soo veel besond're leden
Gewilligh haren dienst voor 't Algemeen besteden,
Het oogh geduyrigh siet, het oore steedes hoort,
Met handen grijpt men aen, met voeten gaen wy voort,
De mage koockt de spijs en voedet al de deelen,
De lever maeckt het bloedt, de longe doet steeds spelen
Den gorgel en de tongh, die dan 't geen 't hert besluyt
Gewillich brenghen voor en blijd'lijck voeren uyt.
Vraeght yemandt wat het zy dat yeder moet verrichten?
Het is een trouwe daedt in d'opgeleyde plichten:
Het is dat yeder weet het gheen hy weten moet,
En hoe hy op dien wech sal richten sijnen voet:
Hoe hy sijn waerden Doop behoorlijck sal beleven,
Hoe hy sich selver moet den Hemel overgeven,
Hoe hy een waerdigh lidt kan wesen aen Gods Kerck,
En nemen in sijn doen een heyligh oogenmerck.
Dit raeckt het gantsche volck en yeder van de leden,
Maer onder desen al kan niemandt recht bekleeden
Een speciael beroep, ten zy hy oock verstaet
Dat God hem heeft gestelt, en stedes gade slaet:
Dat zijn verkreghen Ampt moet dienen en bevesten
Het nut van yeder mensch, en 't Alghemeene besten:
Hier van sal volgens dan wel dienen wat geseyt:
Want hier ist dat voor ons besonder veel aen leyt.
Ga naar margenoot+Het Persooneel Beroep daer van wy willen spreken
Werdt (alsser is geseyt) by leden vergheleken
En deelen van het lijt: het is niet al de voet,
Daer moet oock even zijn dat handigh wesen moet,
Daer is het ingewandt, een hooft om te gebieden,
Oock d'oogen om daer door 't perijckel te ontvlieden:
En siet hier is geen deel dat overlastigh queelt:
Een yeder blijft in't perck dat d'Hemel hem beveelt.
| |
[pagina 28]
| |
De voet blijft even voet, men hoort geen murmureren,
Hy soeckt geen ander lidt van d'eygen plaets te weeren:
Het hooft is al gestaech tot sijnen plicht geree,
En soo ist over-al met d'and're leden mee.
God wil dat onder 't volck men altijt soude mercken
In yeders sijn Beroep verscheydelijcke wercken:
't Blijckt aen de gaven selfs die d'Hemel yeder geeft,
't Blijckt dat niet yeder mensch gelijcke crachten heeft,
Dat niet een yeder loopt in eenderleye weghen,
Dat desen is tot dit, en die tot dat geneghen:
't Blijckt aen de Order selfs die God ons heeft geset
Waer in des eenes wil den and'ren werdt een Wet,
Dat tusschen mensch en mensch de saken soo vertoonen,
Dat menschen onder een door Order t'samen woonen,
Dat onder al het volck eens yeghelijcken staet
By trappen en gevolgh in order henen gaet.
d'Apostel heeft voor al dees' lesse niet vergheten,
Wanneer hy dit geheym een yeder dede weten,
Waer door hy de Gemeent' van 't Griecx Corinthen leert,
En in haer oock aen ons de quade rancken weert:
Ga naar margenoot+'Waer 't gantsche lichaem oogh (so comt den man te spreken)
Gewis 't soud aen 't gehoort, 't soud aen den reuck ontbreken,
Waer 't altemael een lidt, waer bleef het lichaem dan?
En soo daer yets ontbreeckt men heefter hinder van.
Wat oogh spreeckt tot de handt ick heb u niet ontboden,
Ick heb u niet van doen, ick heb u niet van nooden?
Waer hoord men oyt het hooft dit seggen tot de voet,
Daer dick men 't swackste lidt de meeste eere doet.'
Soo zijn de Ampten dan in wesen onderscheyden,
Die ons met haer gewenck tot soet bedenck geleyden,
Ga naar margenoot+Sy hebben op des mensch geselligheyt bemerck,
Of slaen op wel te zijn het eynde van haer werck.
Van d'eerste zijn alhier den Leeraer, en die leeren:
De gantsche Borgery, en die haer trou regeeren:
De Ouders en het Kindt (als vooren is geseydt:)
Die 't Crijghsvolck vooren gaen, en van haer zijn geleydt,
Van Man en Vrou te saem, van Heeren ende Knechten,
Van Meesters in de Const, en die sy onderrechten:
Van d'and're soorten zijn, tot 's menschen onderstandt,
Gelijck den Huysman bouwt de vruchten van het Landt:
Of tot gesontheyts nut, ghelijck de Medicijnen
Door arbeydt in de const de sieckten doen verdwijnen:
Oft tot des Vreeds besorgh, als Raedtsman en Soldaet
Ga naar margenoot+Die in sijn vlijtigh Ampt getrouwe weghen gaet:
Of tot des noodtdrufts eysch, of om het lijf te kleeden,
Of die tot Huys-gebou haer arbeydt aen besteden,
Of die tot 's lichaems nut toebrenghen const en tijdt,
Of die het tot vermaeck gantsch hebben toegewijdt,
| |
[pagina 29]
| |
En duysent dierghelijck, waer op dan staet te letten
Voor die een soet bedenck op dese dingen setten.
Voor al moet yeder sien die yets brenght aen den dach
Dat sijn begonnen werck den naesten dienen mach,
En dat sulcks zy bepaelt in d'algemeene plichten
Daer van ick heb geseyt, en wijder sal berichten,
Soo kan hy zijn gherust, en Godes Dienaer zijn
Al schoon hy lastigh slaeft in arbeydt ende pijn,
Hy kan des Heeren vrees' tot binnen 't herte voeden
Als was hy maer gestelt om 't slechte Vee te hoeden,
Al was sijn gantsch beroep by yeder een veracht,
Al waer hy slecht en recht, en ned'righ van gheslacht:
Hy kan oock wel een Vorst of machtigh Richter wesen,
En even niet te min den Grooten Richter vreesen:
Hy kan sijn waerdigh Ampt ten aensien van 't ghemeen
Wtvoeren trou en vroom soo wel als yeder een.
Dien algemeenen plicht de Moeder aller plichten
Moet in het gantsch bestaen van al de saken lichten:
Moet in elcks eygen Ampt insonderheyt bestaen,
En met besond're kracht gheduyrigh t'samen gaen.
Wat kan doch even hier wat kan den mensche maken
Soo hy onachtsaem leeft ontrent sijn eyghen saken?
Al schoon hy een ghedeelt na order al betracht
En vorder op de rest in't minste niet en acht?
Of yemandt in de Kerck de waerheyt al quam hooren
En liet sijn vorder plicht in't huysghesin verloren,
Wat is doch soo een mensch (onwaerdigh dat hy leeft)
Als of hy selfs 't geloof en God verloochent heeft?
En die nu even schoon het wereltlijck besorgen
Vergetende de ziel, de ziele selfs verworgen,
En om een schotel moes (dit's immers al te slecht)
Vercoopen haer geboort en onwaerdeerlijck recht.
Wat kan doch anders hier dien dwasen handel baren,
Als rou en hertenleet, en veelderley beswaren?
Ghy soo niet, waerde Soon, in't gene ghy verricht
Betracht doch wel ter deech u voorgestelden plicht,
Den tijdt, den waerden tijt is ons maer eens gegheven
God wil dat wy alhier den selven wel beleven,
En staen op sentinel, gelijck een moedigh man
Tot dat den Corporael hem eenmael brenght daer van.
Ga naar margenoot+Om dan tot seker wit gevoeghlijck te gheraken
Moet yeder wie het zy bequame ganghen maken,
Siet dat ghy hier u selfs niet aldereerst bedriecht
Ten is niet evenveel hoe yemandt wat verkriecht.
Weest niet te happigh in de Ampten te begheeren:
Laet eer, en order hier u wijsselijck beheeren,
Want soo ghy eenigh Ampt ontijdigh hier verwerft
De schand'lijckheyt daer van doch nimmer en versterft:
| |
[pagina 30]
| |
V eygen teer gemoedt (al woudt ghy 't schoon verbijten)
Dat sal het u gestaegh inwendelijck verwijten,
En schoon dat u geweet gheen wroegingh en beleeft
Noch isser dan wel eyts dat u geen rust en gheeft.
Gaet dan, o Sone gaet, gaet wettelijcke wegen
En als ghy hebt bemerckt waer toe het is ghelegen
Slaet goede midd'len voor, vermijdt een hooghe staet
Op dat ghy naderhandt geen straffen op u laedt.
Men was wel eer vervaert om Ampten te bekleeden
Maer siet de werelt aen tot op den dagh van heden,
't Is nu geheel verkeert, men soeckt ick weet niet wat
't Geen by den ouden tijdt noyt eens en was gevat:
Men moet dan in dit stuck voorsichtigheyt betoonen
En laten Godes Geest tot in het herte woonen,
Op dat wanneer den nood ons eener maten quelt
Men troost'lijck seggen mach, God heeft my hier gestelt.
Twee dinghen comen dan die yeder hier moet wenschen,
Bequaemheyt tot het Ampt, en Order van de menschen:
Daer dit op goeden voet in cracht te samen gaet,
Gewis het gantsch Beroep op goede gronden staet.
Laet soo 't gedachte werck met order zijn begonnen
Soo sal een Cabinet van schatten zijn ghewonnen,
Soo sal het tot Gods eer oock heylighlijck geschien,
En siet soo sult ghy lust en goede daghen sien.
Hier moet mijn Sangh-Heldin tot leere van de zeden
Een weynigh uyt het spoor van dese dingen treden,
En letten (in passant) op een besonder woort
Dat ons het Pausdom baert, en brenght het steedes voort
Hier voren is geseyt, dat by ons staet te wenschen:
‘Bequaemheyt tot het Ampt en Order van de menschen:’
Dit seyt het Pausdom oock, en tijt daer op te werck
Met schelden, met verwijt, en laster van Gods Kerck:
Ons Dienaers (seggen sy) zijn loopers, onghesonden
Geen wettelijck Beroep werdt nevens haer bevonden.
Waer blijft de Order dan hier vooren eens geseyt?
Want daer ist dat de kracht van 't wettigh leeren leyt.
Ons antwoordt is geree, wy loochenen dit seggen:
Ons Leer, ons' Order selfs kan alles wederleggen:
De gantsche werelt weet, daer waerheyt werdt gheleert
Dat even men aldaer oock Roepingh practiseert.
Sy houden weder aen, en seggen, dat op heden
Dit van ons werdt gepleecht in sijn besond're leden,
Maer doen eerst in de Leer verandering begond
Was niemant van ons volck die sendigh toonen kond:
't Besond doch t'eenemael in machten der Papisten,
De menschen van gheen Nieu, noch Reformati' wisten
Doen Luther en Calvijn die dingen namen aen,
En ginghen als met macht het Pausdom wederstaen.
| |
[pagina 31]
| |
Hier op dan dient ghelet: en neerstigh overwogen
(Schoon selfs die mannen haer de quade Leer onttogen)
Of met haer sendingh quam van Godes waerde Kerck,
Dat Ia: Soo was haer daedt een wettigh zeden werck.
Doch wy betoonen voort, dat in die sware tijden
Gods waerd' en suyv're Bruydt ellendig moeste lijden,
Sy werdt vervolght, verdruckt en swarelijck geplaecht
Sy was als buyten ploy, in wilderniss' ghejaecht:
De menschen waren gantsch de waerheyt afghevallen,
De leughen werd al-om gekoetstert van hen allen:
De seven duysent knien die waren als bedeckt:
Doch God heeft wonderbaer sijn Dienaers opgeweckt:
De Heere sprack, mijn Volck eens uyt het stof verrijse:
Doe sondt hy Mannen uyt op onghemeene wijse,
Die waren vroom, en trou, en wonderlijck begaeft,
Wiens pen geduyrigh noch de werelt overdraeft:
Haer Leere staet ten toon en derf geen proeve schromen,
Alsoo sy uyt het merch der waerheyt is ghenomen:
Geen grooter wonder dan haer Leer becrachten cost
Als dat door haer Gods Kerck met wonder is verlost.
Doch waerom willen wy met Secten en Papisten,
Wat willen wy dit stuck met haer doch seer betwisten?
Daer leyt des Heeren Boeck! daer dat als Richter spreect
Kan yeder licht verstaen by wien het hier ontbreeckt.
Ga naar margenoot+Wel aen, 't Beroep is daer, nu staet ons op te weghen
Hoe veele datter in den voortgangh is geleghen,
Wy zijn hier in dit stuck te wonderlijck verdeelt
Ghelijck men in een spel sijn personagie speelt.
Een Coninck dan betaemt als Coningh te regeeren,
Hy moet met wijsheyts macht de Volckeren beheeren:
Een Overheyt moet steeds wel letten op het stuck
En watter immer dient de Landen tot gheluck:
Een neerstigh Predicant moet goede dingen schaffen
Moet yeder wie het zy vermanen, leeren, straffen,
En troosten d'arme ziel, moet uyt des Heeren Woort
Wtroepen Godes wil op dat het yeder hoort:
Hy die de Zee bezeylt en sy die 't Landt bewoonen
Behooren haer oock hier als Christenen te toonen:
Een vlijtigen Student sal boecken slaen ter handt
En door een schrand're sorgh gaen oeff'nen sijn verstandt:
Een nijver Arbeydtsman sal by den haspel blijven
En door een steech gewin het huys geduyrigh stijven:
Een Vader sal hier oock betrachten sijnen plicht:
Een Sone dat den last des Vaders zy verlicht:
In somma yeder moet daer toe hy is verscheenen
Ten goede van sijn Ampt de volle krachten leenen,
Op dat hy dit tonneel met vreuchd' betreden mach,
En eeuwigh prijs behael in d'alderlaetsten dach.
|
|