Handtboecxken der Christelycke gedichten
(1627)–Cornelis Pietersz. Biens–
Auteursrechtvrij
[Folio 1r]
| |
In-leydinghe.
TErwijlen dat den tijdt ons heden noch afmalet
Wat lieffelijcken gunst dat vanden Hemel dalet:
En dat de soete Lent der Geestelijcker jeucht
Ons herten en ghemoet inwendelijck verheucht:
Terwijl de deucht ons wenct om tot bequame zeden,
En eeuwichlijck bedenck een uurtjen te besteden:
En datter better niet can wesen in't ghedacht
Als dat een Christen mensch wel op hem selven acht,
Om volghens sijn beroep eens neerstich t'overweghen
Die dinghen daer hem veel en meest aen is ghelegen:
Soo sal mijn Musa hier een Goddelijcke saeck
Gaen stellen in Ghedicht en singhen tot vermaeck:
Tot vreuchdenrijck gheniet: Niet voor de dertle ooren,
Die liever 't yd'le quaet als 't goede willen hooren:
Niet voor een Werelts kindt, niet voor een Venus wicht:
Maer een ghebroken hert met Godes Geest verlicht.
Op dat ick dit dan mach bequamelijck verhalen,
Wilt my, o ware Licht, verlichten met u stralen,
De gaven van u Gheest laet die in dit gheval
My wesen een bestier wat dat ick schrijven sal.
GOd, die voor allen tijdt de tijden heeft besloten,
En alles inder tijdt met wond'ren overgoten:
| |
[Folio 1v]
| |
Wiens eyghenschap, en Naem, en onghemeten daedt
Gheen sterffelijcken mensch ten vollen hier verstaet.
Die alles wat hy wil (of maken, of ghebieden,)
Terstonden aen laet zijn, en dadelijck gheschieden.
Die is, en was, en blijft, die eeuwichlijcken leeft:
Die alles watter is, uyt niet gheschapen heeft:
Die door sijn cracht en woordt en eeuwich disponeren,
Het al noch onderhoudt, en wijslijck gaet regeren.
Die isset dat den mensch, en 't menschelijck gheslacht
Wt aerde heeft ghemaeckt, op aerden voort ghebracht.
Want als nu Bloem en Cruydt seer lieffelijcken groeyde,
Als't vruchtbaer Eeden-hof seer cierelijcken bloeyde.
Als Visschen in het Meyr, en Dieren op het Landt,
En Voghels inde Locht ten vollen was gheplant.
Alst alles was ghemaeckt, gemaeckt door 't eeuwich wesen,
Ghemaeckt door 't eeuwich Woordt in eeuwicheyt ghepresen:
Gemaeckt door Godes Geest, den Geest die eeuwich leeft,
En wesentlijck met Godt den Naem van Heylich heeft.
Sprack Godt in den begin, laet ons den mensche maken
Een Beeldt, na ons ghelijck': doen quam hy te gheraken
Tot sijnen eersten staet, Godt blies den Adem in:
Doe nam sijn gulden tijdt in't leven een begin:
Doe standt hy op en sagh, en waer hy hem ginck wenden
Was dat sijn hoochste goet, dat hy sijn Schepper kenden:
Die hem soo heeft verrijckt, ghesegent en begaeft:
Dat hy als 't beste werck de Creatuyren braeft.
Hoe sullen wy dit werck, dees Goddelijcke machten
Bedencken soo't behoort, en Christelijck betrachten?
Wy sullen roepen uyt, en segghen met den Man,
Den Man na Godes hert wanneer hy singht hier van:
‘Heer! als ick wil aensien de Hemelen hier boven,
De Sterren, Son en Maen, die uwen Name loven.
Ic spreeck: wat is den mensch, dat ghy hem soo gedenckt?
Wat is des menschen kint, dat ghy hem soo beschenckt:
Het sterffelijcke Beeldt, dat ghy hem soo bekroonet:
Dat hy gelijck een Heer hier op der aerden woonet?
Ghy hebt hem hier geplant, en onder hem ghestelt
De Visschen in de Zee, de Dieren op het velt,
De Voghelen des Lochts laet ghy hem al regeeren,
O heerlijck is u Naem, ghy grooten Heer der Heeren.’
Dus dan o Christen ziel, waer is een beter stof?
Waer is een hoogher goet, als uwes Scheppers lof?
Wat kondt ghy beter doen als vlijtichlijck bemercken
De wonderheden van des Heeren groote wercken?
| |
[Folio 2r]
| |
Want alles wat men siet, en watter wesen mach,
Dat brenghet licht en claer een wonder aen den dach.
Ick sal hier laten staen soo veel ontelb're dinghen,
Die alles in accoort des Heeren lofuytsinghen:
En tuyghen inder daet met vollen overvloet,
Dat, die haer heeft ghemaeckt de machtichtst' ween moet.
Ick spreke van den mensch, dat schepsel soo besonder,
Dien heerelijcken Plant, dat wonderlijcke wonder,
Dat Godt beraedtsaem schiep, en leyd hem metter handt
In't lustich Paradijs dat voor hem was gheplant.
Veel-licht sal yemant hier dusdanich comen vraghen,
Terwijlen wy nu van de plaetse doen ghewagen
Daer Adam was ghemaeckt, waerom dat Godes cracht
Niet binnen in het Hof den mensch heeft voort gebracht?
Dit's sonder reden niet: maer dat wy souden dencken,
Dat Godt het is alleen die ons het goet comt schencken:
En leydt, als metter handt, den Adam na den lust,
De ziele na de vreucht, het lichaem na de rust:
Op dat den mensche leer, dat van natuyren weghen,
Hy gheenen lust noch rust, noch weldaet heeft vercregen:
Noch dat oock met de Wet, die Godt door Mosen gaf
Der sonden straf, noch schult, noch vleck kan nemen af:
Het most een Iosua zyn die Israel gheleyden,
In't zeghen-rijcke landt als Moses daer uyt scheyden:
Een Iesus ist alleen (ghelijck noch volghen sal)
Die ons heeft opgherecht uyt Adams droeven val.
Wel aen, den ed'len mensch quam met den Heer te leven,
Hy cond' een yeder Dier sijn eyghen name gheven:
Hy merckte Godes daedt, maer vondt sich noch alleen,
En hadde dit gheluck met niemanden ghemeen.
Godt sprack: ten is niet goet den mensch alleen te wesen,
Hy nam uyt Adams lijf een Ribbe (soo wy lesen,)
En maeckten hem een Wijf: als Adam desen sach,
Borst uyt (in een gheroep) en met een lieven lach
Omheld' hy sijne Bruyt, die Godt hem ginck toevoegen,
Waer in dat Adam vant een sonderlingh genoeghen.
‘Hy sprack: dat's vleesch en been van mijnen vleesch en been,
Daeromme siet, wy twee, wy twee zyn nu maer een:
Dies sal een yeder Man sijn Ouderen verlaten,
En sijn ghegheven Bruyt beminnen boven maten.’
Godt zeghen dese beyd' in't lieffelijcke veldt:
Siet dus is d'Echte-staet van Godt eerst inghestelt.
Hier moet ick nemen waer Getrouden te ghedencken,
En tot een Trou-gedicht dees regulen toeschencken:
| |
[Folio 2v]
| |
Ten eynde yeder siet en claerlijck mercken can,
Dat d'eenich eere Godts moet oorsaeck zijn hier van.
d'Alweter die best wist hoe 't cuysch en eerbaer leven
Den mensche door partuyr hier conde zijn ghegeven,
Comt voegen in sijn gunst ghelieven by malkaer,
En zeghent haer begin, en hoedtse voor ghevaer.
Dus die in deuchden trout, dien sal oock Godt vereeren,
En lijdens-water brack in soeten Wijn verkeeren.
Godts Engel brenghtse t'saem, en doetse goet gheleydt,
En d'een den ander soeckt of soetelijck verbeydt.
En zijnde van ghepaert, siet daer veel lieve vruchten,
Veel aenghename vreuchd' en lieflijck' ghenuchten
Versellen haeren dis, en wat sy slaen ter handt,
Sy vinden veel ghelucx door Godes onderstant.
Haer leven-steunsels dan alst hier haer gaet begeven,
Die sullen haeren naem doen op der Aerden leven.
Sy vinden hulp en troost in allen tegenspoet,
En d'eene sijn verdriet den and'ren smerten doet
Sy wecken op den Geest met poogen ende jaghen,
Hoe dat sy moghen best den goeden Godt behagen,
En buyten twist en haet, en veelderley ghetreur,
Zijn sy seer wel te vre'en, en sluyten hare deur.
Wat sal ick segghen meer? Sy gaen haer soo betoonen,
Dat sy des Heeren gunst met danckbaerheyt beloonen,
En bouwen binnens huys met levende gesteent,
Een Geestelijcken Kerck gelijck een cleyn Gemeent.
In somma desen staet is van soo grooter waerden,
Dat sy met recht ghelijckt een Hemel op der aerden.
Maer die dit groot gheluck ten deele maer gheniet,
(Hoe wel hy op Godts wil en sijne wetten siet)
Die aen sijn wederpaer veel feylen can bespeuren,
Sal hem dit belghen niet, noch hier te veel om treuren:
Maer gaen in deuchden voor, op dat het steenich hert
Van sijnen wederpaer oock recht vermorwet wert.
Het is een groote saeck wanneer men in het minnen
Malcand'ren soeckt ter deucht te trecken en te winnen:
Want dit is haer een wet. Wat weet ghy Vrou of Man,
Of yemant 's anders ziel noch salich maken kan?
Dus sullen echte Lien oneenicheden staken,
En t'samen na de deucht in allen vrede haken.
Op dat ick dan te rugh tot Adam weder kom,
En van sijn groot gheluck verhael doe wederom.
Die nu met sijn Mannin dit leven hier aenveerde,
En was als Heer en Voocht van de gheschapen eerde.
| |
[Folio 3r]
| |
Sy waren slecht en recht, onnoosel inden grondt,
Sy leefden in Godts vrees, en binnen sijn verbondt.
Sy aten van de vrucht van alderleye boomen,
Maer Godt (door sek're wet) den mensche wou betoomen,
Gaf hem een strengh ghebodt om wachten van de daet.
Te eten van den Boom des wetens goet en quaet.
Maer siet hier d'oude Slangh ontrent de Vrouwe vleyen,
En soeckt den goeden mensch ellendich te verleyen.
Hy jammerlijck bedriecht, en wint het swackste vat,
En maket dat den mensch verboden vruchten at.
O deerelijcken val! o wortel van ons leven!
Wat heeft u aengheport de Slangh gehoort te gheven?
O Adam eersten Vaer! wat heeft u opghemaeckt,
Dat ghy soo haestelijck zyt inden doodt gheraeckt?
Helaes, het is de sond', den angel in't verborghen,
Die heeft hy inden hals, en moeter aen verworghen:
Den Sathan hy gelooft, en van Godts wegen dwaelt,
Waer door hy laes, de doodt heeft over hem gehaelt.
Den mensche voor sich selfs verdervet sijne leden,
Verdervet sijn natuyr en Goddelijcke zeden:
En dit noch niet alleen, maer al wat van hem wert
Gheboren en gheteelt, ghevoelet dese smert.
Soo dat nu Adams kindt is van natuyren teghen
Des Heeren wil en wet, en alle goede weghen.
Hy is gheheel verblindt (ghelijck een blinden Man,
Die 't heldre licht des daegs gantsch niet aenschouwen kan)
Sijn hert is vreemt van Godt, derhalven de ghedachten
Niet van het quade steedts bedencken en betrachten.
O wonderlijcke saeck! al wat hy doet of peyst,
Hy langhs soo meerder valt, en van sijn Schepper deyst.
1. Hier sal een aerden Worm in onverstant uytbreken,
En sonder rechten tucht oft reverenci spreken;
Maer waerom liet Godt toe, dat Adam niet bestondt,
Maer deerelijcken viel en truyckeld' in de sond'?
Waerom was hem gheen kracht van tegenstaen gegeven,
Op dat hy in den stant der goetheyt waer ghebleven,
En leefden met den Heer in voller overvloet
In't lustich Paradijs, in't eeuwich rijcke goet?
Wie zijt ghy stof en stanck? Wie zijt ghy vol ghebreken?
Dat ghy durft teghens Godt en uwen Schepper spreken?
Des Heeren wijsheyt heeft dit laten soo geschien,
Op dat wy sijn ghenaed' hier claerlijck souden sien.
Hem heeft het soo behaecht ons eens alleen te laten,
Op dat ons meticheyt wy eenmael souden vaten,
| |
[Folio 3v]
| |
En kennen dat ons cracht en allen goeden daet
In sijnder goetheyt rust, op sijn ghenade staet.
Godt schiep den mensche goet, en heeft hem leeren weten,
En proeven wat het is, den Schepper te vergeten:
Op dat den mensche leer den Heere kennen recht,
En blijven eeuwichlijck door liefd' aen hem ghehecht.
2. Maer wederom sal hier een vraghe mogen vallen,
Waerom dat Adams sond' nu comet op ons allen?
Een Vader die sijn Soon in sonden heeft gheteelt,
De Schrift betuyghet ons het is sijn eygen beelt.
Hier moeten wy den aert der sonde wel bemercken,
En kennen haren vleck en smette uyt de wercken.
Wy erven hier dat quaet, die dervingh van Godts beelt,
d'Oprechte heylicheyt die Godt aen ons beveelt.
Den mensche was volmaect, God heeft hem cracht gegeven,
Dat hy na Godes wil volcomen conde leven:
Maer overmits sijn wil in hem was los en vry,
Heeft hy hem selfs ghestort in dese slaverny:
Waer door hy dese cracht heeft t'eenemael verloren,
Waer door dat wy in sond' nu alle sijn gheboren:
Die smette by ons woont, en maket ons bereydt
Tot alderleye quaedt en ongherechticheyt:
Soo dat des Heeren straf en toorn onverbolghen,
De sonden van den mensch, noodtsak'lijck comt te volgen,
Die schrick'lijck hem vertoont wanneer hy straft en plaecht,
En met veel angst en vrees den mensche maeckt vertsaecht.
Helaes! siet hier den mensch met elend' overgoten,
Het hemels Paradijs daer is hy uytghesloten:
Daer voelt hy Godes handt tot straffe gantsch geneycht,
Die hem met vloeck en doodt aen sijnder ziele dreycht.
Hy, zynde hier bene'en selfs van der aerd genomen,
Moet in seer corten tijdt we'er tot der aerden comen:
Die nu met al het geen dat van haer werdt ghevoedt,
Om 's menschen wil den vloeck deelachtich wesen moet.
Hy moet met druck en leet, en commer hem geneeren,
En sijn ghewonnen kost in sweet en bloedt verteeren:
En 't aldermeeste noch van alle sijnen noodt,
Is dat hy werdt een slaef van Duyvel ende Doodt.
Maer voor dit groot ellendt is in Godt noch ghebleven
Barmhertich oock te zyn, de sonden te vergeven:
Soo dat het groot gheheym' van Godes vasten raedt,
Sijn eeuwichlijck besluyt, den mensch als open staet.
Godts goetheyt dede selfs gherechticheyt betalen,
En eenen vasten Borgh uyt d'eeuwicheden halen.
| |
[Folio 4r]
| |
Godts Sone werdet vleesch tot onsen Middelaer,
Die helpet d'arme mensch uyt allen doodts ghevaer:
Hy tredet in sijn plaets en werdet mensch bevonden,
In alles ons ghelijck behalven onse sonden:
Hy boetet sondes straf, betalet onse schult,
En lijdet helsche quael met wonderlijck ghedult:
Bedencket onse ziel en comt die overkleden
Met sijn onnooselheyt, met sijn gherechticheden:
Gheeft ons een vast gheloof in't liefdes vruchtbaer hert,
Waer door ons dese daedt vast toegeeygent werdt.
Op dat dan Adam dit ten vollen soud versinnen,
Comt Godt den Heere selfs om sijnen ziel te winnen:
Werdt hem een Predicant, en doet hem vast verstaen:
Dat door eens anders doodt hy moet ten leven gaen.
Vercondighet hem daer, dat eens het zaet der Vrouwen,
Den vyandt sal verslaen, en selver 't velt behouwen,
Vertreden sijnen kop, verpletteren sijn Rijck:
Op dat het waerde volck soud leven eeuwichlijck.
3. Hier sal den Paepschen Geest verstant en sinnen scherpen,
En lasterijck en bot de waerheyt teghen werpen.
Hier sal den Mennonijt, en vele Secten meer
Bestrijden Godes woordt, bevechten dese Leer,
En segghen dat door cracht van onse goede daden,
Wy plichtelijck aen Godt verdienen sijn ghenaden:
En volghens dat ons dan door aengheboren cracht,
Het rijcke onses Godts can werden toegebracht.
Verblinde menschen, laes! Wy werden hier bevonden,
Gheslagen en ghequetst met doodelijcke wonden:
En dat al niet ghenoech, maer blijven in dien noodt,
En onder Godes vloeck, den eeuwichlijcken doodt.
Ons vleeschelijck verstant en can geen goet versinnen:
't Is vyandtschap met Godt, en can hem niet beminnen:
En even als den Bijl van eenich Timmerman,
Alleenlijck van sich selfs gheen dinghen maken can:
Soo gaet het hier den mensch, hy is tot goet bedorven,
Om dat des goetheyts cracht is gantsch in hem verstorven.
Indiender dan wat goets van ons alhier gheschiet,
Gedencket vry, o mensch! 't is van u selven niet:
't Is Godes goeden Geest die u comt wederbaren,
En 't duystere verstant inwendelijck verclaren.
't Is Godes goeden Geest die u gheeft in het hert
Al watter goets ghedacht, of uytgesproken werdt.
Seght lieve, waer van daen ontfanght ghy dees genaden,
Waer anders, als door kracht van Christi trouwe daden?
| |
[Folio 4v]
| |
En waerom ist dat ghy met Godt in vrede leeft,
Als dat dit Godes Soon voor u verworven heeft?
Leer, dwasen mensche, leer, leer God sijn eere gheven,
Den oorspronck van het goet, den wortel van het leven.
Leer, dat ghy sondich zijt, op dat ghy u versaeckt,
En kennet hem te recht die u tot beter maeckt.
4. Maer (seggen sy) 't gheloof moet met de goede wercken,
Nootsakelijck zyn verselt om 't selve te verstercken:
In voegen datse beyd rechtveerdighen de ziel,
Die door der sonden schult in 's doodes banden viel.
't Is waer, dat dese twee noodtsak'lijck moeten woonen,
En aen een yeder mensch de liefde gaen betoonen:
Maer (even als het oogh alleenelijcken siet,
En sonder d'ander le'en vermach het ooghe niet.)
Soo gaetet hier te werck, 't gheloove moet aentrecken
Alleen 't rechtveerdich kleedt en sondes quaet bedecken.
De goede wercken dan, die Godt aen ons beveelt,
Zijn vruchten en ghevolgh die ons 't gheloove teelt:
En dienen om den mensch volcomen t'openbaren,
Dat ons den Rechter selfs rechtveerdich comt verclaren,
Tot troost van onse ziel: en op dat yeder man
Ons (na der liefden aert) hier salich noemen kan.
Op dat wy dese saeck wat beter mogen mercken,
En letten op de kracht van Godes groote wercken,
Die hy tot sijnder eer heeft wijslijck aenghewent,
Tot hulpe van den mensch ghevallen in ellent.
Laet ons wat verder gaen het twisten laten varen,
En sijn vreedsame comst wat breeder noch verclaren.
Godt roept de Vaders eerst, en op ghewissen grondt
Verbindet sich aen haer, door 't eeuwige verbondt.
Sijn crachtighe gheluydt dat davert door de Wolcken,
En roept den Abraham, den Vader veler volcken,
Becrachtiget sijn woordt, waer med' hy heeft betoont:
Dat eygentlijcke gunst by hem alleene woont:
Deed' hem ghevoelen dat den Heylandt aller vromen
Tot zeghen van sijn volck uyt sijn geslacht soud' comen:
Waer op sijn hope stondt, waer op hy innich sach,
En vrolocte van ver' (aensiende sijnen dach)
Daer na oock Isaac en Iacob deed' Godt weten,
Dat hy sijn vast besluyt can nimmermeer vergeten:
Dies zeghent haren standt, en haer gheslachte mee
Dat werdet in ghetal ghelijck het zant der Zee.
Hoe veel ghetuygenis heeft Godt door sijn Propheten,
Van 't eens beloofde Zaet, sijn kind'ren laten weten?
| |
[Folio 5r]
| |
Sy wisten van te voor, en spraken op dat pas,
Gelijck of al 't ghevolch al dadelijcken was:
Sy wisten hoe en wat, sy wisten van te voren
Wanneer hy comen most, en waer hy is gheboren,
En hoe hy heeft gheleeft, en hoe hy in het landt,
Ghelijk een Leeraer comt of Hemelschen Gesant:
Sy presen sijn beleydt, sy roemden sijne daden:
Sijn Conincklijcke macht sy innichlijck aenbaden.
Sy wisten het bediet dat Godes Wet geboodt,
Waerom soo vele Vee ten offer werdt ghedoodt:
Waerom dat een alleen in't heylich moeste wesen,
En dat niet sonder bloedt, om sonden te ghenesen:
Waerom dat eenen Man (ghelijck een woorden-Tolck)
Most leeren Godes Wet, most bidden voor het volck:
Most op't ghehoornd' Altaer gheslachte offeranden
Doen roocken inde Locht, en t'eenemael verbranden:
Waerom dat hem het kleedt so effen ende net,
Most wesen aenghepast, en kostelijck beset.
Waer toe een langh verhael? Sy saghen hem van verre,
Sy rekenden den tijdt van desen Morgen-sterre,
En werden door't gheloof (gelijckerwijs oock wy)
Gegront op sijne daet van alle sonden vry.
Comt dan mijn Musa voort en wilt ons doch vertellen,
Sijn vreuchden-rijcke comst, sijn anghstige ghequellen:
Op dat een Christen ziel mach mercken en verstaen,
Waerom soo veel voor ons, ons Heylandt heeft ghedaen.
Wanneer den droeven nacht was t'eenemael verstreken,
Quam eyndelijck de Son seer heerelijck uytbreken.
Dat claer en held're licht, dat door besonder cracht,
Verdrijvet allen domp, en lichtet inder nacht.
Den Schepper van de Son, den Vader van de Lichten,
Quam tot ons hier bene'en door aenghenomen plichten.
Nam aen 't geschapen vleesch, en werdet in persoon,
Ons eenich heyl en troost, en aldergrootsten loon.
O lieffelijcken dagh! waer in ons werdt ghegeven
Een middel voor de doodt, een hulpe tot het leven:
Wiens hoogh geachten naem, wat adem in sich heeft
Hem buyghet onderdaen, en vollen eere gheeft.
O claer en held'ren dagh! O schoonen dagh der dagen!
O dagh aen ons vertoont met sonderlingh behagen,
O dagh met aller vreucht! dat ons des Vaders beeldt,
Sijn eeuwich woordt en raedt, aen ons is bygedeelt,
En comet als een mensch sich nederich vertoonen,
En als eens menschen Soon, om by den mensch te woonen:
| |
[Folio 5v]
| |
In voeghen dat Godts Soon, die Godt is inder daet,
Oock van sijn Godtheyt self in't minst niet af en laet:
Nochtans werdt ware mensch, soo datter niet ontbreecket,
Of hy werdt beyde selfs (soo de Schriftuere spreecket.)
O Salighen bedenck! en wonderlijcken dach,
Die yeder Christen mensch met recht wel vieren mach.
Wat, willen wy dit werck met ons verstant beseffen
Wy connen niet den grondt van Godes wijsheyt treffen:
Maer derven Licht en Smaeck van dat onspreklijck soet,
Dat niet gheloof alleen men hier aenbidden moet:
Want wilt ghy Godt aensien, de Soon is met den Vader,
En met den heylighen Gheest als eenich Godt te gaer.
Den Vader baert den Soon, maer hoe? Voor alle tijdt:
Waerom dat oock ons Breyn en sinnen tegenstrijdt.
O wonder, wonder werck! Hier moeten wy beswijcken,
En 't menschelijck verstant moet voor Godts wijsheyt wijcken.
Hier comen wy te cort om vaten desen grondt,
En legghen wel te recht den vingher op den mondt:
Alleenelijcken wy (al gatet hier te boven
Ons vleeschelijck verstant) behooren te ghelooven,
En bouwen op den grondt van desen grooten Raedt,
Die ons te brooschen gheest al wijt te boven gaet.
Wy sullen dese daedt met innerlijck verlanghen,
Met een gheloovich hert in danckbaerheyt ontfangen:
En door des Heeren Geest, aen ons toepassen gaen,
Wat onser aller Heyl, om ons hier heeft ghedaen.
Ghelijckerwijs wel eer, doe van der Slangen beten
Israel was ghequetst, hen Moses dede weten,
(Oprechtend' een Serpent) dat, wie daer was ghewondt,
En siende o dit Beeldt, soud' werden we'er ghesont:
Soo sullen wy te recht 't ghebeelde gaen beschouwen,
En daer door zyn bevrijdt van't eeuwighe benouwen:
En daer door zyn bevrijdt van Godes straffe handt,
Van dat verteerend vyer, dat door de sonden brandt:
Soo sullen wy te recht bedencken en versinnen,
Dat wy hem schuldich zijn hier voren te beminnen
Die ons dit heeft verdient, die (door besonder cracht)
't Vertrouwende gheloof in onse herten wracht:
Soo sullen wy te recht met hertelijck verlanghen,
Met innichlijcke vreuchd in tranen hem ontfangen,
En roepen inden Geest: Weest vriendelijck gegroet,
O Iesu, soete Naem! O Aldersoetse soet!
O Christe weest ghegroet! ghegroetet moet ghy wesen:
Ghy die als ware Godt zijt over al ghepresen.
| |
[Folio 6r]
| |
O grooten Leeraer wijs! O machtigen Propheet!
Die aen ons openbaert het Goddelijck secreet:
Dat doch ons hert u Woordt den welcomst mach betoonen,
En uwe groote daedt met liefdes vrucht beloonen.
O Hooghen-Priester weerdt! ghegroetet moet ghy zijn,
Die nu gheworden zijt der zielen Medicijn:
En tot een offerand' u lichaem hebt ghegeven,
Op dat wy door u doodt vercreghen 't salich leven.
Gegroetet moet ghy zijn, o Conincklijcken Vorst!
Die voor ons Duyvel, Hel, en Doodt bestrijden dorst:
Waer over (in triumph) ghy onse ziel bevrijdet,
En dat ons yets miscomt in't minste niet en lijdet:
Maer wonderlijck bewaert in desen tranen-dal,
Waerom dat u mijn ziel oock steets beminnen sal.
Weest welcom Hemels Prins, dat nu doch gantsch verblijden
Den Hemel en de Aerd, de Iaren en de Tijden:
Dat nu de schepsels al bekennen haren Heer,
En singhen sijnen lof, en gheven hem de eer.
Dat doch u eyghen volck, u erfdeel uytvercooren,
Tot lof van uwen Naem haer stemmen laten hooren,
En midden onder ons belijden onbeswaert,
Dat ghy het zyt alleen die haer altijdt bewaert.
Leert my mijn eyghen ziel met aller vlijdt opwecken:
Op dat mijn wercken al tot uwer eere strecken:
Op dat mijn gantsch gemoet en 't binnenst' van mijn hert,
Tot danckbaerheyt en dienst u opgeoffert werdt.
O Heer, laet my dijn daedt met Symeon uytsingen,
En binnen in my selfs, laet doch mijn herte springhen:
En huppelen van vreuchd, wanneer het maer eens hoort,
Wanneer het maer ghedenckt u heylich rijcke woort.
Laet my oock wacker zyn in ernst'lijck begeeren,
Den lof van uwen Naem in daden te vermeeren:
Op dat ick u gheniet, en in den lichten dach,
Bekennende mach sien, en siende vinden mach.
Mijn Musa doch aenmerckt waer Sion is ghebleven,
Om van dit wonder werk ghetuygenis te geven.
Haer wachters leggen stil, en 't blijft haer onbekent:
Sy weten van hem niet die tot haer is ghesent.
Sy tellen sijnen tijdt, maer als hy is ghecomen,
En hebben sy niet eens hen sijnder aengenomen.
Siet hier de Moeder Godts, (die met haer Hoeder swerft,
En in soo bangen tijdt haer rust en plaetse derft)
Comt in haers Vaders Stadt (na Keyserlijck begeeren:
Maer niet te min nochtans door Godes disponeren)
| |
[Folio 6v]
| |
Hier wert haer tijdt vervult, sy baret haren Soon,
Haer Heer haer Bruydegom, en haren grooten loon.
O wonder, Wonder groot! Godt werdet hier gevonden,
Gheworden ware mensch, in doecken slecht gewonden.
Nu smoort den duyster domp, want siet het held're licht
Verspreydet sijnen glans, en opent ons ghesicht.
Nu sterft de bleecke doodt: want 't leven werdt geboren,
Waer door nu Doot en Hel haer prickel heeft verloren.
Hier is de Waerheyt selfs die leughen doet vergaen.
Hier is den rechten Wech die doling wijst voortaen.
Godt heeft des menschen vleesch op dese wijs' vercoren,
Op dat den mensch uyt Godt soud weder zyn geboren.
Hy werdt eens menschen kindt, gehoorsaemt Gods ghebodt,
Op dat wy kind'ren zyn van onsen grooten Godt.
Hy werdt hier arm en kleyn en dwaselijck mispresen,
Op dat wy souden groot, en rijck by Gode wesen.
O heylich, blyden dagh! O dagh der salicheyt!
O Goddelijcken dagh! die ons ten leven leydt!
Nu reghent 't soete Man', het Man' van Godt gegeven:
Wie hier gheloovend' eet sal eeuwichlijcken leven.
Bedenckt, o Syons Bruydt dees groote wonder daet,
En met een luyden galm u stemme hooren laet.
Roept nu met tranen uyt: Ick hebbe nu gevonden,
‘Hem die mijn ziele mindt: Ick houd hem als gebonden:
Ick en verlaet hem niet, tot ick hem t'eenemael
Breng in mijns Moeders huys, tot binnen in de sael.’
Een van de groote schaer die voor Godts oogen sweven,
En tot sijn hooghen dienst haer vlijtichlijck begeven,
Verscheen in grooten glants, de Herders op het velt,
En heeft haer al de saeck ten vollen na vertelt.
Hy joegh de vreese wech, en heeft hen laten hooren,
Dat hy die salich maeckt haer heden is gheboren:
En siet tot eender stondt soo quamen te ghelijck,
Het Hemels heyr te saem, en songhen een Musijck.
Sy loven haren Heer met hemelsche verblijdingh,
En brenghen aen den mensch een aengename tijdingh.
Sy gheven hem de eer, die met sijn Geest en woordt,
Als d'eenich ware Godt al d'eere toe behoort:
En op der Aerden hier den vrede sy verconden:
Den vrede die daer baert vergiffenis der sonden.
Dit hoort het kleyne volck die nu geheel verbaest,
Malcand'ren porren aen, en loopen inder haest
Tot binnen Betlehem, daer sy Maria vinden,
De moederlijcke Maeght met haren wel-beminden.
| |
[Folio 7r]
| |
Daer vinden sy het Kindt, het Kindt, dien grooten AL,
Ghelegen in een krib in eenen Beesten-stal.
De Herders sien dit aen verwondert deser dingen:
Sy dencken wat dit zy, en heven aen te singhen,
En bersten uyt in vreuchd, en roepen over luydt,
En prijsen dese daet die uyt Godts gunste spruyt.
Hier leeren wy het spoor der Herderlijcke zeden,
En in haer weghen gaen, en op haer paden treden.
Hier leeren wy den plicht, hoe dat wy moeten gaen,
En laten al 't ghevolgh van 's werelts saken staen:
Eerst soecken 't Rijcke Gods en d'hemelsche Tresooren,
En daer wy Godes Woort en sijne Wetten hooren:
En daer wy 't heylich Kindt bewonden moghen sien,
En hem een vreuchden Liedt een danckbaer herte bien.
Niet dat ick wil, dat elck sal by dit soecken blijven,
Soo dat hy 't wettich werck onachtsaemlijck laet drijven:
Maer even als dit volck ginck weder op het velt,
En keerden tot den plicht daer in het was ghestelt.
Soo moeten wy met lust tot onse saken keeren,
En selver in ons werck des Heeren vreese leeren:
En roemen over al van dese groote daedt,
Waer in ons hoop en troost, en salicheyt bestaet.
Wel aen, laet ons nu voort dit kindeken bemercken,
Sijn Goddelijck beroep, sijn groote wonder-wercken.
Hy die om onsent wil hier op der aerden quam,
En onser sonden last op sijne schoud'ren nam:
Hy heeft voor onse schult der sonden loon gheleden,
Ghehoorsaemt Godes Wet, en werdt met smert besneden:
En cortelijck daer na, des Vyandts listen groot,
Die soecken sijne ziel te brenghen totter doodt.
Sijn Moeder vluchtet wech met haren ondertrouden,
En moet sich eenen tijdt uytlandich onderhouden.
Herodes fel en wreet die na sijn ziele tracht,
Heeft veel onnoosel bloedt tyrannich omghebracht.
En siet wanneer hy comt in sijn beroep te treden,
Terstonden hy ghevoelt des lijdens bitterheden.
Veel listen en gewelt, veel lasteren en smaet
Heeftmen hem aenghedaen, door onse missedaet.
Hy werdet van den Geest daer henen wech ghedreven,
Op dat hy smaken soud' het eensaem swacke leven.
Hy vaste langhen tijdt tot dat den Sathan quam,
En hem in hongers nood, als op het swackste nam.
Hy werdet van dien Gast seer listelijck bestreden:
Maer Christus wederstondt met Goddelijcke reden.
| |
[Folio 7v]
| |
Soo dat hy 't veldt behiel, en werdt gelijck een vriendt:
Ia als den Heere selfs van d'Engelen ghediendt.
Hy hadde nau een plaets als eyghen op te rusten.
Hy was (in't cort gheseydt) geduyrich vol onlusten,
En niet te min nochtans betoonet hy sijn macht,
Sijn goetheyt en ghenaed' en Goddelijcke cracht:
In't midden van't ghewoel des vyandts loose treken:
In't midden van't verdriet, heeft t'aller tijdt gebleken
Sijn goedertieren aert: In't midden van sijn pijn
Soo gaf sijn heerlijckheyt noch menich claren schijn.
Hy deed' een yeder goet, hoe dat het mochte wesen,
De wonden werden heel, de sieckten gantsch ghenesen,
De blinde weder sien, de kreup'le weder gaen,
De dooven door 't ghehoor nu goeden troost ontfaen:
De dooden rijsen op, den armen werdt vercondet,
Dat hy vertreden blijft, die ons eerst heeft ghewondet.
Maer lacy! Wat's den loon voor dees weldaden groot?
Hy werdt van't eyghen volck gheleydet totter doodt:
Sy, die daer van te voor sijn wonder-wercken sagen,
Die spotten met sijn daedt, en doen hem swaerlijck plagen:
Die brenghen hem ter doodt, en als een teeder Lam,
Doen sterven haren Heer selfs aen der Cruycen-stam.
Bedencket dit te recht ghy die daer met verlanghen
Dit mercket in den Geest, en siet u Heylandt hanghen.
Bedencket dit te recht Ierusalemsche Maeght:
Ghy Spons Burgery die sijnen Name draeght:
Aenmercket sijnen staet, siet hoe hy gaet verdragen
De straffe van de sond, en u verdiende slaghen.
Bedencket dit te recht, ghy volck van desen Helt
Vercoren en bemint, en weder vry ghestelt.
Wat was u waerden vriendt sijn innerlijck verlangen?
Wat anders als om u? den Duyvel wild hy vanghen.
V vyandt hy verwan, betaelde uwe schult,
En loedt op hem de straf, en leedse met ghedult.
Arm is hy en veracht, op dat ghy rijck soud' wesen:
Gheslagen en ghewondt, op dat ghy soud genesen:
Beangstet en bedroeft hy strijdet met den doodt,
Hy sweetet roode bloedt in bangicheden groot:
Sijn vyandlijcke vriendt quam (tot sijn eygen schaden)
Gewapent met een volck, sijn Meester te verraden:
Hy werdet aenghetast, en in de duyst're nacht
(Verlaten van de sijn) ghebonden wech ghebracht.
Doen wierdt dat lieve Lam bespottet en bespogen,
Gegeesselt en ghekroont, en t'onrecht overloghen.
| |
[Folio 8r]
| |
Daer most ontschuldich hy een oordeel eens ontfaen,
Op dat wy souden vry voor Godts gherichte gaen.
Een Cruyce men hem loed, men heeft hem uytgedreven,
Ghenaghelt aen het hout, en van der aerd gheheven:
Alwaer hy Duyvel, Dood en Helle fel bevecht,
En 't handt-schrift onser sond' ten toon aen't Cruyce hecht.
Wel aen, o ghy mijn ziel! verheft hier hert en ooghen,
En mercket aen hoe hier u Heylandt comt vertoogen.
Versamel dijn ghedacht, en vrylijck buyten stelt,
Al d'ydelheyt en waen dat steedts de sinnen quelt.
Versamel dijn ghedacht, en wiltse vry uytgieten
In dese wonden roodt, die nu van bloede vlieten.
Aenschouwet hier den mensch, den man vol tegenspoet,
Ghebraden en gheblaeckt in Godes grammen moet:
Sijn hooft met Doornen scherp is rontsom doorgesneden,
En overloop met bloedt sijn lichaemlijck leden:
Hy werdt ghelijck een veldt seer deerlijck omgeploeght,
Seer deerlijck uytghereckt, en op het hout gevoeght.
Sijn handen door geboort, sijn voeten door gheslagen:
Op dat hy aen het Cruys ons sonden soude dragen.
Sijn lieflijck aenghesicht (dat door den minsten winck
Doet beven Hemel, Hel, doet leven alle dinck:
Doet schricken alle macht, en wederom verblijden,
Die door den Geest betracht dit sijn ellendich lijden)
Werdt deerelijck mismaeckt, werdt tot een spot gebracht,
En sonder allen glans gelijck een Worm veracht.
Siet hier den Mensch! den Mensch! Ia Heere aller Heeren,
In midden van sijn goedt, en moetet al ontbeeren.
Hy, die ons ziel bevrijdt wert aen een hout gehecht,
En als tot hoon en smaet ellendich opgherecht:
Hy die ons ziel gheneest is hier vervult met wonden,
Die hem gheslagen zijn van onse boose sonden.
Ach droevighe vertoon! den Hemel die dit siet
Verberghet haren glans en medelijden biedt.
De Aerde werdt verschrickt, de harde steenen breken,
En als met vollen mondt van dese daden spreken:
De Sonne vlucht en wijckt, en weygert haer gesicht,
Om dat nu heden lijdt den Schepper van het licht.
Hoe sal ick dese daedt na waerdicheyt betrachten?
Te teeder is mijn Pen, te broosch zyn mijne machten:
Te nietich ben ick selfs om sulcken diepen stof,
Met dit mijn stamel-dicht te geven sijnen lof.
Ick houde my vernoeght, tot troost alleen te schrijven,
Hoe dat des Heeren doodt ons sonden comt verdrijven:
| |
[Folio 8v]
| |
Wiens daet veel meer vereyscht des Christens tranen heet,
Als d'Oratoren const en treffelijck gheweet.
Voorwaer ons Heylant selfs die daelde neer ter hellen,
Om ons van dat gevaer eens vry te mogen stellen.
Werdt om der sonden schult soo heftichlijck gheplaeght,
Dat sy sijn grooten noodt aen sijnen Vader klaeght,
Wtraepend' aen het Cruys door lijden boven maten:
Mijn Godt, mijn Godt, waerom hebt ghy my nu verlaten?
Op dat wy tot den Heer ghenomen souden zijn,
En nimmermeer hier niet verlaten in de pijn.
Hy dranck den Beker uyt die Godt hem dede gheven,
Op dat wy (vry van quael) met Gode souden leven:
En eyndelijcken heeft hy hyghende gheseydt:
Het is nu al volbracht tot onser salicheyt.
Met een ghenegen hoofd' bereyd' hy hem tot sterven,
En heeft het leven hier vrywillich willen derven.
Riep tot sijn Vader uyt, ontfanghet mijnen Geest,
Die in het Paradijs is dadelijck gheweest.
Ach! dat dit wonder-werck de herten doch ontroeret,
En over 't gantsche Landt sijn crachten soo uytvoeret:
Dat yeder zy verbaest, en dat elk steenich hert,
Ten rechten zy versacht en als vermorwert werdt:
Dat wy doch al ghelijck in vreesen ende beven,
Van dese groote daedt ghetuyghenisse gheven,
En kloppen op de borst, verheffend' onse stem,
En loopen als vernieut tot in Ierusalem.
Bedencket dit te recht, ghy die u veel vermetet,
En schier den grooten schat der salicheyt vergetet.
Ghy, die daer Godes Naem hebt dickwils inden mondt,
En Godt niet eens en laet in uwes herten grondt:
Ghy, die den grooten dagh des Heeren comt te vieren,
Alleenlijck uyt den sleur, en volghens de manieren:
Laet dese groote daedt doch comen in het hert,
Waerom doch desen tijdt soo steedts ghevieret werdt.
Bedencket dit te recht, ghy nijdighe ghemoeden,
Die door eens anders quael u herte comt te voeden:
Ghy, die daer haet en wrock, in uwen boesem draeght,
En door u eyghen sond' u eyghen leden plaeght:
Ghy die u naesten soeckt (als wreedelijcke gasten)
Met achterclap en smaet, en leughen te belasten:
Die uwen naesten soeckt te krencken in het goedt,
Of in het eerbaer lijf, of in het reyn ghemoedt.
Laet dese groote daedt in uwe sinnen dalen,
En wilt u eyghen ziel dees wonderen verhalen:
| |
[Folio 9r]
| |
Op dat ghy eens bedenckt wat boosheyt ghy betracht,
En (sonder waer berou) een bitter loon verwacht:
Op dat ghy eens bedenckt te comen tot u selven,
En 't oncruydt-dragent-hert door's Geestes cracht omdelven:
Op dat het goede zaet van Godes heylich Woordt,
Mach wort'len in de ziel, en vruchten brengen voort:
Op dat ghy leeft en doet, als ghy behoort te leven:
‘Op dat ghy uwe le'en den Heere meucht begeven,
Tot offeranden vol van heylighe ghedacht.
Vol aenghename ze'en, en levendighe cracht.’
Soo sal u waerde ziel in Christo sich inlijven
In hem ge-intet zyn, in hem besloten blijven,
En hier met hem een deel van't lijden wel ontfaen:
Maer namaels met hem oock in't salich leven gaen.
Wanneer nu Godes Soon met gunstelijcke gaven
Was van het Cruys ghedaen en sekerlijck begraven.
Na dat sijn heylich lijf dus inder aerden lach,
Besloten en bewaert tot aen den derden dach,
Heeft hy sijn groote macht seer claerelijck bewesen,
Is weder opgestaen, en heerelijck verresen:
Waer med' hy heeft betoont dat hy Verwinner blijft,
En al des vyandts macht seer verre van hem drijft.
Dit sal ons als een pandt oock claerlijck doen bewijsen:
Dat wy ten jonghsten dagh oock sullen eens verrijsen:
Wanneer t'onsterflijck kleedt sal werden aengedaen:
Wanneer wy met den Heer in't leven sullen gaen.
Daer na is onsen Heer (uyt alderley beswaren,
Wt desen tranen-dal) ten Hemel opghevaren:
Al waer hy triumpheert, en seer verheven sit,
Tot Godes Rechter-handt en voor ons stedes bidt:
Daer isset dat hy nu sijn Coninckrijck regeret,
En aen sijn Vader selfs ons in hem presenteret,
Als zynde sijne Bruydt: sijn Geestelijcke Wijf
Sijn lieve Bloedt-vriendin: ja selfs sijn eyghen lijf.
Dit alles aengemerckt, en neerstich overwoghen,
En dese Schildery gebeeldet voor u ooghen
O Christelijcke ziel! wat sult ghy doch bestaen,
Als met een oprecht hert voor uwen Godt te gaen?
En roepen over luydt: O groote wonder-daden,
Die ghy o Heer ons doet door loutere ghenaden!
O groote wijsheyt Godts! onvindelijck ghy woont,
Ongrondich is u cracht die ghy aen ons vertoont.
Wy waren buyten u: wy waren overstolpen,
Met stricken van de doodt, maer ghy hebt ons geholpen.
| |
[Folio 9v]
| |
Wy waren neer ghevelt, en lagen onder voet:
Wy waren seer gewondt, en laghen in ons bloedt:
Maer ghy o goeden Godt, ghy hebt ons we'er gegeven,
Een middel voor de doodt, een hulpe tot het leven.
‘O ghy mijn ziele dan, en al wat in my woont,
Doch nimmer en vergeet wat u de Heere toont.
Looft sijnen grooten Naem, wilt van sijn daden spreken,
Die uwe sonden deckt, en heelet u ghebreken:
Die van het boos verderf u leven hier bevrijdt,
Die met ghenaedt u kroont, vernieuwet uwen tijdt:
Vervullet uwen mondt met Geestelijcke goeden,
Met goeden die de ziel verstercken ende voeden.
Barmhertich is de Heer, gheduldich, vol ghenaed,
Hy nimmermeer ghedenckt de schulden van het quaedt:
Maer als den Hemel selfs, staet van ons hoogh verheven,
Soo wil hy hier sijn volck haer sonden al vergeven.
Van daer de Sonne rijst tot daerse weder daelt,
Soo verre doet oock Godt wanneer wy zyn gefaelt.
Hy kendt den swacken mensch, en wil hem oock ontfarmen,
Ghelijck een Vader doet wanneer sijn kinders karmen:’
Soo dat u gantsch gheluck, waer in de ziele bloeyt,
Wt Godes gunste spruyt, uyt sijn genade vloeyt.
Dit sal een Christen ziel in aller vlijdt bewegen,
En wecken in sijn hert een danckbaerheyt hier tegen.
‘Wanneer de held're Son een steen verwarmet heeft,
Den selven wederom een hetten van sich gheeft:’
Veel meer sal onse ziel in liefde gantsch ontsteken,
In vruchten veelderley der danckbaerheyt uytbreken.
Gheregelt na de Wet, de Wet die Godt ons gaf,
Om 't menschelijck gheslacht van't quaet te leyden af.
De wet, die van sich selfs werdt doodende bevonden,
Wiens wetenschap ons leert de kennisse der sonden:
Wiens daedt ons Godt ghebiedt met dreygementen groot,
Op pene van den vloeck, op straffe van den doodt.
Wiens eysch den mensche roept tot Goddelijcke zeden,
En dat hy met de ziel, en al de gantsche leden
Moet lieven sijnen Godt, en dan beminnen voort
Sijn naesten als hem selfs, na Christi eygen woordt.
De Wet, die door Godts handt in steenen is gheschreven,
En dien hy Israel door Mosen dede gheven:
Maer al des niet te min, sijn goedertieren aert
Is ons door Iesum Christ van eeuwicheyt bewaert:
Hy heeft den eysch des Wets ghenoechsaem doen vervullen,
En ons een wech-bereydt daer wy in treden sullen:
| |
[Folio 10r]
| |
En klimmen tot omhooch, dat is 't gheloove goet,
Dat met een ware liefd' versellet wesen moet.
Hier leeren wy den grondt van't salighe vertrouwen
Op onsen Godt alleen ghenoechsaemlijck te bouwen.
Hier leeren wy sijn dienst ghelijck hy ons gebiedt,
Te stellen in het werck en anders gheensins niet.
Hier leeren wy sijn Naem met reverenci noemen,
En 't ydelijck misbruyck, en lasteringh verdoemen.
Hier leeren wy den dach die Godt gheheylicht heeft,
Te rusten in sijn dienst, op dat de ziele leeft.
Dit is der zeden-wet die ons comt vlijtich leeren,
Hoe dat wy 't Over-ampt, en d'Ouders moeten eeren:
Hoe dat men 's naesten Wel moet soecken waer men can,
En laten yeder Vrou by haren echten Man:
En met een cuyschen gheest d'onreynicheden haten,
En 's naesten goedt en recht hem billick houden laten.
Arbeyden in't beroep, en sorghen voor den noodt,
En dencken te ghelijck aen Christi leden bloot.
Bewaren Naem en Faem, van die met ons verkeeren,
En gheenes naesten goedt in't minste te begeeren.
Siet dit is Godes wil, dit is de vaste Wet,
Die Godt ons allen hier tot reghel heeft gheset:
Tot reghel van de liefd' daer by wy connen weten,
Dat ons des Heeren Geest heeft kinderen geheeten,
En dat een vast gheloof in't hert is in-gheplant,
En dat wy desen lust ghenieten tot een pandt.
Den yver tot de deucht, de lust tot sijn bevelen,
Te stellen in het werck en and'ren by te deelen.
Sal dienen tot ghetuygh dat ons des Heeren cracht,
Een levendich Geloof in onse herten wracht.
Wanneer de Heere spreeckt en aen ons doet bemercken,
Of door 't ghehoor alleen, of sienelijcke wercken,
Of door 't ghehoor des Woordts, of door het Sacrament,
Dat onses herten oogh recht na den hemel wendt:
So sullen wy ghestaech, als in den Geest ontluycken,
En met een danckbaer hert de middelen gebruycken,
Die Godt ons heeft ghestelt, en even toeghepast,
Waer door het cleyn gheloof allencxkens grooter wast,
En wortelt daer omhooch daer al de groote zielen,
Gheduyrich zyn verheucht en voor den Heere knielen:
Maer in dit jammerdal ist dat 't gheloove spruyt,
En ghevet veel ghewas, en goede vruchten uyt.
Wel aen dan, soete ziel, hier sal alleen ghebreken,
Dat ghy der sonden aert en 's Duyvels loose treken,
| |
[Folio 10v]
| |
Cloeckmoedich overwint, en heftich wederstaet,
En acht het Werelts Wel in sijnen rechten graet:
En dat ghy Godes tucht als vaderlijcke slaghen,
Als spooren totter deucht lijdtsamich meucht verdragen.
Wel aen dan, lieve ziel, bedencket dit te recht,
En blijvet door den Geest aen d'eeuwicheyt gehecht.
Ghy sult een vasten troost, een lieffelijck verkoelen,
Een innerlijcke vreucht ghedruyrichlijck ghevoelen:
Ghy sult een soeten smaeck van't eeuwich-rijcke goet
Ghenieten in den Geest en proeven in't ghemoet.
Wel aen dan, soete ziel, wilt op dees gronden bouwen,
En Godt u gantsche saeck ten vollen toe vertrouwen.
Omhelset sijn ghenaed' het aldergrootste goet:
Hy wetet alderbest hoe dat het wesen moet.
Het come dan, wat wil, laet dan vry water-stroomen,
Ons dreyghen met den doodt en tot de lippen comen:
Ten is doch niet met al, de Heer spreeckt een woort,
De Zee is stil en slecht, de Wint men niet en hoort.
Laet Vyer, Locht, Hemel, Aerd, laet Blixem ende Donder,
Belegeren het lijf van boven en van onder.
Noch isset niet met al, de Heere staet gereet,
Hy isset die het selfs ten aldelderbesten weet.
Des Donders groot ghewelt, den Blicxem en de Winden
Laet Godt den breydel los, en kanse weder binden:
De Zee onstuymich raest, en werdet weder stil,
Sy wasset ende daelt, alsoo de Heere wil.
Des Winters harden vorst, des Somers hittigh branden,
Der Wolcken groote vloet, de dorr' en drooghe Landen,
Die voeden d'Aerdsche vrucht, of druckense ter neer,
Niet anders als haer stiert den wille van den Heer.
Des menschen trotsich hert, der wreedelijcke dieren,
Can onsen grooten Godt seer wonderlijck bestieren:
Sy brommen in den strijdt: maer als het Godt behaecht
Sy werden inder haest verdorven en verjaecht.
De ziele die Godt vreest in alderley benouwen,
Sal dan noch even wel op haren Godt betrouwen:
Het come datter comt, het loope soo het can,
Sy houdet dit wel vast, sy wijckter nimmer van:
Des Heeren toeversicht, sijn macht en troulijck sorgen,
Is binnen in haer hert besloten en verborgen:
Sy vastelijck ghelooft, dat allen tegenspoet
Tot haerder salicheyt, en voordeel dienen moet.
Haer yv'rich herte roept, ick can my niet bedwingen:
Maer wil met mijnen Godt de mueren over springen.
| |
[Folio 11r]
| |
Sy spreket by haer selfs, geen dinck en wil ick meer,
Wanneer alleen ick mach ghenieten mijnen Heer.
Al ginck ick inden doodt, al werd' ick wech ghedreven,
Soo sal des Heeren gunst my die ghenade geven:
Dat selfs dit sondich rif van my sal zyn veracht,
Om dat ick ver' het best hier namaels noch verwacht.
Ick weet dat havenloos ick in dit dal moet swerven,
En 't eyghen Vader-landt, hier blijvende steets derven.
Ick woon uyt van den Heer, dies wensch ick na den dach,
Dat ick van desen druck ontbonden wesen mach.
Dit staet in mijnen sin ghegrondet en gheschreven,
En blijvet daer ghevest tot 't eynde van mijn leven:
Dit can een Christen ziel seer wijsselijck verstaen,
Sy wetet dat dit goedt der aerden moet vergaen:
Sy maeckt goet onderscheyt, dat tijddelijcke schatten,
Verderven door den Roest, de Wormen en de Matten:
Daerom ist haer als dreck en hinderlijck verdriet,
Om dat haer oogh ghestaech op veele beter siet.
Sy weet wel dat den mensch maer aerde werdt bevonden,
Comt wederom tot aerd, en werdt in't graf gesonden:
Maer watter door den Geest van boven is ghewracht,
Werdt door den selven oock hier boven mee gebracht:
Hier door ist dat sy haer seer vlijtich vindt genegen,
Te prijsen haren Godt, te gaen op sijne weghen:
Het comt haer steedts te voor wat Christus heeft gedaen:
Sy vrolockt by haer selfs: sy siet den Hemel aen:
Sy spreect: Daer is mijn schat, mijn Vader en mijn Moeder:
Daer is mijn Bruydegom, daer is mijn lieve Broeder:
Daer is mijns herten lust, daer is mijn hoochste goet:
Daer isset dat my hier soo seer verlangen doet.
Maer siet den aerdtschen mensch, sijn meeste welbehagen,
Sijn vleeschelijck verstant, sijn loopen ende jagen.
Wat isset inder daet al wat hy hier gheniet,
Als vyandtschap met Godt, en dwaselijck verdriet?
Schoon yemant heeft na wensch veel goederen vercregen,
En als hy derven moet des Heeren milden zegen:
Sy dienen hem tot quaet, en maken 't sondich hert,
Hoe verder inden lust, hoe meerder het verwert.
Schoon yemant is verciert met welgemaeckte leden,
Met schoonheyt sijnes lijfs, en Politijcke seden:
Met aenghenaem gebaer, en lieffelijck ghelaet,
En niet te min het hert ghenegen blijft tot quaet.
Het ghene dat Godt wil in hem niet werdt bevonden:
Wat isset in sich selfs, als dienstich tot de sonden:
| |
[Folio 11v]
| |
Aenlocksel tot het quaet, en een ghelegentheyt
Tot allen overdaet en qua ghenegentheyt?
Schoon yemant is begaeft met redelijcke sinnen,
Met wijsheyt na het vleesch en goet verstant van binnen:
En mid'ler tijdt niet eens op Godes Wetten siet.
Wat isset met dien mensch? sijn wijsheyt baet hem niet.
Hy weet wel veles dinghs, maer dat hy dient te weten,
Daer is hy onbekent, dat blijvet hem vergheten.
Siet daerom is van nood' dat Godt ons hier verclaert,
En 't vleeschelijck verstant inwendich wederbaert.
Dit heeft hy ons beloof, dat hy ons in dit leven,
Tot troost van onse ziel hier sekerlijck wil gheven:
Dit heeft hy toegheseydt, en op ghewisse grondt,
Aen't menschelijck gheslacht besloten in't verbondt.
Hy geeft ons lust en cracht tot hem te moghen loopen,
En beyde Wijn en Melck voor niet te moghen koopen.
Hy noodight onse ziel, en toont ons de Fonteyn,
Waer in wy zijn ghelaeft, waer door wy werden reyn.
‘Hy roepet over luydt: Comt ghy die zyt beladen
Met hongher, dorst of quael, ick sal u ziel versaden,
Met gheestelijcke spijs, die u het leven gheeft,
En maken dat ghy selfs oock eeuwichlijcken leeft.’
Maer lacy siet ons aen! gaet yeder in sich selven,
Hy vindet dat het quaedt hem stedes wil bewelven:
Natura wil haer eysch: de Heere sent het cruys:
Maer comet tot den mensch, soo isser niemant t'huys.
Wy, (siende op ons selfs) wy blijven uytghesloten,
En zyn noch gantsch en gaer met sonden overgoten.
Wy loopen onbesuyst, en kleven aen het slijck,
En sijn een beestich dier in dommicheyt ghelijck.
O seltsaem droeve saeck! wat is dit nietich leven?
Niet anders dan een Zee van winden omgedreven.
Hier is het boose vleesch met innich overlech,
Op sijnen ouden padt, op sijnen eersten wech:
En strijdet met den Geest, den Geest van Godt ghegeven,
En dit is altijdt nieu en duyret als ons leven.
Wy loopen na een schim, wy trachten na een goet,
Een ydele vermaeck dat haest verdwijnen moet.
Wy vinden ons verstroyt op wegen ende stranden,
En hebben hier gheen plaets in dese vremde landen:
Waer eens de ziele rust, en als wy ruste sien,
Wy soecken met ghewelt de ruste te ontvlien.
‘Maer hier is ons van nood', dat wy ons gantsche leden
Tot wapenen beste'en, met wapenen bekleden:
| |
[Folio 12r]
| |
Tot wapenen des lichts, en der gherechticheyt:
Met wapenen der liefd' der hoop', en salicheyt:
Met wapens die den Geest ons selver gheeft in handen,
Waer door wy wederstaen de machten der vyanden:
Met wapens vande deucht, met een besonder schilt:
Een levende geloof dat 's Duyvels pijlen stilt.’
Al comt dan 't sondich vleesch, en soeckt sijn eysch te boeten,
Soo sullen wy het quaedt door's Geestes cracht versoeten:
En strijden met de sond, en wederstaen de Wet,
Die ons tot ware deucht ghestadelijck belet.
Al can de Werelt schoon en lieffelijcken vleyen,
En soecket onse ziel bedrieghlijck te verleyen:
Soo sal haer ydel waen aen ons wel zyn ontdeckt,
Om dat ons ooghenmerck tot beter dinghen streckt.
Al comt den Duyvel selfs, en soecket onse zielen
Te storten in't verderf en eeuwich te vernielen:
Soo sullen wy (als voor) de wapens nemen aen,
En door besonder cracht sijn listen wederstaen:
Soo sullen wy ons Heyl sijn Overwinner noemen:
Soo sullen wy tot spijt van sijne machten roemen,
En segghen overluydt: Ick leve, niet alleen:
Maer heb mijns levens cracht met Christo nu gemeen.
‘Wie isset dat Godts volck haer schulden openbaret?
Godt selver haer als vry rechtveerdich hier verclaret.
Wie sal verdoemen meer? hier is hy die daer sterft,
Waer mede dat hy my versoeninge verwerft.
Wie sal ons nu doch eens van sijnder liefde scheyden?
Sal het oock wesen druck, of and're swaricheyden?
Benautheyt, of ghevaer, vervolginge of noodt?
O neen! In desen al wy meer als overwinnen,
Door Christum onsen Heer, die ons heeft gaen beminnen.’
Wel aen dan, mijne ziel, laet and're dinghen staen,
En wilt met recht bedenck nu tot u selven gaen.
Treckt aen het Wapen-tuygh, en wilt cloeckmoedich strijden,
Selfs met u eyghen vleesch, en alle die benijden,
V Geestelijck gheluck, verachtet alle goet,
Versmadet alle lust die u beletten doet.
Verwerpt het lijden niet, want 't zyn de Medicijnen,
Die allen ongheval haest sullen doen verdwijnen:
Het is tot uwer baet, het is op dat ghy leeft:
Het is u liefste vriendt die u het lijden geeft:
Het is een claer bewijs dat hy u niet vergetet:
Maer doet u recht verstaen, en maket dat ghy wetet,
| |
[Folio 12v]
| |
En innerlijck ghevoelt dat ghy ghelijck een kindt,
Een rechten Erfgenaem van Gode zijt bemindt.
Hy troost u door het leet, en leert u soo bedwingen,
Om met te onbedacht den breydel te ontspringen.
Soo dan, o soete ziel! weest Godes Onderdaen,
En neemt des Heeren tucht vrymoedelijcken aen.
Misgunt de Werelt niet haer vreuchden en vermaken,
Maer hater haer Banier, en latet hare saken.
Haer lachen haest verkeert en snellijck henen vaert:
Haer daghen gaen voorby, sy deysen achterwaert:
En als haer pracht en glans op't cierlijckst' is verschenen,
Soo valtse licht daer heen, en is seer haest verdwenen:
En inder waerheyt doch: wat is haer meeste lust,
Wat anders dan een roock een Fackel uytgeblust?
Wel aen dan, soete ziel, laet d'ydelheden varen,
En biddet Godt dat hy u voorder wil bewaren,
Voor allen lust en treck die na de sonde smaeckt,
Op dat ghy nimmermeer tot sonden loon geraeckt.
Betrachtet meer en meer en hyget na de stralen,
De stralen van Godts gunst die van den Hemel dalen:
En warmen u ghemoet, dat kouder is dan Loodt:
Verquicken uwen Geest, die meerder is als doodt.
Dat held're clare licht dat tot ons hier beneden,
Verlichtet onsen wech, op dat wy souden treden
Met eerelijcke schaemt, op dat wy souden sien,
En alle wercken boos der duysternisse vlien:
Op dat wy inden Geest opbouwen sulcke muyren,
Die nimmer en vergaen, maer eeuwichlijcken duyren.
Wel dan, o grooten Godt! gheeft hier toe u ghenaedt:
Verleent ons uwen Geest, vermeeret u weldaedt.
Gheeft dat ick tot u com, met een ghemoet verslagen:
Mijn lijden en ghevaer, u goetheyt overdragen.
Ick, die ben uwe Knecht, een Sone van u Maecht,
Laet my in waerheyt zyn als die u minne draecht.
Leert my doch tellen Heer de dagen van mijn leven,
Op dat ick nu mijn hert tot wijsheyt mach begeven.
Gheeft dat ick recht bedenck, dat ick ben aerd en slijck,
Een spijs en Wormen aes: ja ydelheyt ghelijck:
Op dat ick uyt mijn selfs en tot my selver trede,
En mijn ghesetten loop mach loopen inder vrede,
En 't eenich oogen-wit, des levens waerde Croon.
Het eeuwich salich Wel mach crijgen tot een loon.
Geeft my den rechten smaeck dat ghy zijt onse Vader,
Die inden Hemel woont als d'eenige Weldader,
| |
[Folio 13r]
| |
Als d'eenighe Fonteyn daer alle goet van spruyt:
Verlichtet mijn verstant en giet u gaven uyt:
Maeckt dat ick door u Geest ten rechten mach ontfoncken:
Vervullet mijnen mondt, en maeckt mijn herte droncken
Met Geestelijcken Most, maeckt my te recht bequaem,
Te singhen uwen lof, te heyl'gen uwen Naem.
Gheeft dat ick nu altijdt in yver uyt mach breken,
Om van u groote daet en wonderen te spreken.
Laet hier mijn hert en sin, laet hier mijn gantsche cracht,
Met innerlijcke lust doch woelen dach en nacht.
V Coninckrijcke com', o Heere doet ons waken!
De heerschappie van den Duyvel te versaken.
Gheeft dat wy neerstich ons begeven tot de Wet,
De Wet die ghy ons selfs als Coninck hebt gheset:
Volvoeret uwe macht, wilt voor u Kercke strijden,
En uwen Tortel-duyf genadelijcke bevryden.
V wille die alleen is heylich ende goet:
Geeft dat ons die ghestaech een regel wesen moet,
En dat wy die te doen soo vlijtich zijn genegen,
Ghelijck als in u huys de groote Geesten plegen,
Gelijck het hemels Heyr, ghelijck de Son en Maen,
Gheduyrich na u Woordt in hare wegen gaen:
Op dat wy onsen wil (die quaedt is) hier versaken,
En door ghehoorsaemheyt ter salicheyt gheraken.
Draeght sorge voor ons lijf, vervullet onsen noodt
Met vaderlijcke gunst met 't dagelijcksche broodt:
En met noodrufts behoeft, bewaert ons voor de plagen,
Waer door wy (teeder stof) te droevich mochten clagen:
Op dat wy door die daedt bekennen in't gemeyn,
Dat ghy zyt van het goedt de eenige Fonteyn,
En leeren meer en meer ons eenighe vertrouwen,
Op u als onsen schat alleenelijck te bouwen.
Vergeeft ons onse schult, bemorwet mijne ziel:
Op dat ick voor u Throon ghebogen neder kniel,
En roepe tot u, Heer! wilt nimmer doch bemercken
Mijn ouden boosen aert, mijn sondichlijcke wercken:
Ghelijck ick yeder een, uyt een oprecht gemoet,
De schulden oock vergeef die tegens my misdoet.
Wilt my doch dese daedt oprechtelijcken leeren,
En allen wrock en haet uyt mijn gedachten weeren,
Op dat ick onverseert om uwent wil alleen
Mach helpen wat ick can, en lieven yeder een.
Wilt nimmer myne ziel ten uyttersten beproeven,
En door u ondersoeck u Dienaer swack bedroeven:
| |
[Folio 13v]
| |
Maer wapent my de borst, maeckt my een Oorloghs Man,
Op dat ick ongequetst de pijlen schutten can:
Die in der sonden nacht ons dapperlijck omringen,
En als een fellen Leeu ons soecken te bespringen.
‘Op dat mijn ziele spreeckt: den strijdt heb ick betracht,
't Gheloove by my blijft, de kroone ick verwacht,
Die my nu gheven sal den grooten Heer der Heeren,
En niet alleene my, maer alle die 't begeeren.’
Daerom, o goeden Godt! volvoeret u ghenaedt:
Verstercket ons gheloof, verlost ons van het quaedt:
Gheeft ons volstandicheyt, vernieticht de aenslagen
Der Werelt en ons vleesch, en 's vyandts boose lagen:
Want ghy hebt Heer de macht, u is alleen 't ghewelt,
De heerlijckheyt en 't rijck, ghy hebt het hier ghestelt:
Gheschapen en ghemaeckt om uwen Naem te prijsen,
En in der eeuwicheyt u eere te bewijsen.
Dit zy doch Amen Ia! dit zy doch inder daedt,
Ghelijck de Bede selfs uyt onsen monde gaet.
|
|