Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Jacobus Kuyleman]

KUYLEMAN (Kuileman, Cuyleman, Culeman) (Jacobus) is waarschijnlijk een kleinzoon geweest van Jan Cornelisz. gen. Kuyleman, pred. te Aartswoud (Eerdswoude) (1591), te Leimuiden (1606), in 1619 afgezet na zijn pertinente weigering om de Canones van Dordrecht en de Acte van Stilstand te onderteekenen¹⁾.

Na zijn bevordering tot proponent bij de Remonstrantsche Broederschap in 1657 begeerde de gemeente te Waddingsveen Jacobus Kuyleman als haar predikant onder aanbieding van een woonhuis in het dorp en van de bezorging van zijn traktement buiten laste van de Broederschap. Hij nam daarop de beroeping aan en verbond zich in 1658 aan deze gemeente, waar zijn oom Christophorus van Langerak, voormaals predikant te Harmelen, in 1619 wegens zijn Remonstrantsche gevoelens en zijn weigering om de Acte van Stilstand te teekenen afgezet en verbannen, sinds 1632 de eerste vaste leeraar was geweest. In 1658 legde deze wegens ongesteldheid zijn dienst grootendeels neder, zoodat deze feitelijk voor rekening van Kuyleman kwam, al had deze in naam v. Langerak nog nevens zich tot 1660, in welk jaar laatstgen. overleed. Maar in datzelfde jaar verwisselde Kuyleman de gemeente te Waddingsveen voor die te Haarlem, waar hij in Mei 1660 intrede deed. Hij overleed aldaar in 1694.

Portretten van Jac. Kuyleman zijn niet bekend. Van hem zag het licht:

Paraenesis ofte ernstige aanspraake aan D. Jacobus Sceperus, Predikant der Contra-Remonstranten in Gouda, over zijne Onchristelyke maniere van doen en schryven gebruikt tegen eenige Remonstrantsche Leeraren, en met name D. Christophorus Langerack in zijn boekje Chrysopoligeras onlangs uitgegeven, en hier kortelijk beantwoord. Amst. 1663. 8^o. (Adriani à Cattenburgh Bibliotheca scriptorum Remonstrantium etc. Amst. 728, p. 99, 100).

Voorts verschenen van zijn hand enkele bruiloftsgedichten (Cat. N. Letterk. I,

1) Zie betr. J. Corn. zn. gen. Kuyleman: Brandt, Hist. der Ref. III (reg.); v.d. Aa, Biogr. Wdb. VII, blz. 136 (waar hij ten onrechte vóór zijn ontzetting als predikant te Leeuwarden wordt aangeduid)- Tideman: Stichting Rem. Br. I, II (reg.); dez., Biogr. Naaml. Rem. Br. 2e dr. (reg.) vgl. Uit de Rem. Broe; derschap, 10e Jrg. (1899), blz. 58, 62; Arch. K.G. VII (1836), blz. 11-16, 179, 181, 182; Wagenaar, Syn. 1618, 19 (reg.).
In een brief (Dec. 1634) aan Wtenbogaert schrijft P. Cupus dat ‘Cuyleman, een jongman, die door de Lutherschen te Leiden wordt onderhouden’ begeerde ‘tot lid van de Societeit te worden aangenomen’. (Wtenb. Brieven III. Afd. 4, blz. 239). In 1634 kan echter Cornelisz. K., die in 1591 predikant is geworden, niet meer ‘een jongman’ heeten. Bovendien is moeilijk aan te nemen dat dezelfde, die vroeger de Remonstrantie mede onderteekende, die, na zijn afzetting te Gothenburg, eerst zonder, later met traktement van wege de Broederschap, het predikambt bediende onder de daar vertoevende Hollanders, die na zijn terugkeer van Gothenburg (1629) o.a. de gemeente der Remonstranten te Alkmaar als predikant zou gediend hebben, het vervolgens te Leiden bij de Lutherschen zou gezocht hebben en ten slotte het lidmaatschap der Rem. Broederschap zou verzocht hebben. De berichten bij Tideman (Biogr. Naaml. Rem. Br. blz. 293 vgl. blz. 425-427) zijn daarbij zeer verward. Een en ander doet de vraag rijzen of er niet twee Jan Corn. z. Kuyleman's zijn geweest, een gelijknamige vader en zoon.
Of Joannes Culemannus Bat., die den 18en Maart 1637 op 67 jarigen leeftijd zich heeft laten inschrijven in het Album Studios. te Leiden (k. 286) dezelfde is geweest als J.C. zn. Kuyleman, die in 1591 de bediening aanvaardde in zijn eerste gemeente, valt niet uit te maken. Wat den leeftijd betreft is het mogelijk.

[p. 331]

k. 530, 536, 544). V.d. Aa (Wdb. Ned. Dicht, II, blz. 344) vermeldt van hem een Treurzang over den dood van den Eerw. Ds. Johannes Luiding, bevattende een troostdicht aan diens moeder, dat goede coupletten bevat.

Ten onrechte worden aan hem door Jöcher (Gel. Lex. II, k. 2182) nog twee geschriften toegekend, nl. Reformatie der Formulieren. 1673; en Reformatie noodigh omtrent de Feestdagen etc. 1675, beiden, met verwijzing naar Jöcher, eveneens genoemd door Rogge (Cat. Pamfl. Rem. Bibl. I. blz. 193). Daarbij worden blijkbaar Jac. Kuyleman en Jac. Koelman met elkander verward. De hier genoemde titels zijn (verkort) die van twee van Koelmans geschriften (zie hier vóór dl. V, blz. 103).

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VII, blz. 129, 136. - Tideman, Biogr. Naaml. Rem. Br. (reg.). - Inlichtingen van Dr. H.C. Diferee te Amsterdam.