Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Willem Leendert Krieger]

KRIEGER (Willem Leendert), in 1748 te Amsterdam geboren, was aldaar eerst sedert 1771 als krankbezoeker werkzaam, terwijl hij zich inmiddels voor het peremptoir-examen voorbereidde, zonder zich, voorzoover kan nagegaan worden, bij een Nederlandsche hoogeschool te laten inschrijven. Den 7en Januari 1777 legde hij te Lingen bovenbedoeld examen met goed gevolg af en werd op 1 Februari d.a.v. als vast proponent te Amsterdam aangesteld, om Ds. Schutte in den dienst bij te staan. Hier bleef hij werkzaam, tot de gemeente 's-Graveland (niet 's-Gravezande, zooals V.d. Aa mededeelt) hem op 9 Juli 1780 tot haar leeraar beriep en hij aldaar, na op 3 September peremptoir examen te hebben afgelegd, den 24en van die maand intrede deed. Nog geen jaar later - 4 Augustus 1781 - bracht Zwolle een beroep op hem uit, dat hij aannam; den 25en November aldaar bevestigd, verbond hij zich twee dagen later aan zijn nieuwe gemeente, nadat hij op 4 November 1781 te 's-Graveland afscheid had gepreekt. Op 31 Mei 1784 te Nijmegen beroepen, arbeidde hij aldaar van 5 September d.a.v. tot 4 December 1785, om een week later te Utrecht zijn intreerede te houden, dat hem den 2en October als voorganger had gekozen. Vanhier ging hij naar den Haag, waar hij op 10 October 1791 beroepen was en den 27en November d.a.v. bevestigd werd. Drie dagen later had zijn intrede plaats en Krieger is daar verder werkzaam gebleven, algemeen geacht om zijn gaven en karakter, tot zijn emeritaat, dat op 25 April 1821 inging. Reeds den 12en Februari 1822 overleed hij, oud 73 jaar. In de Boekzaal (1822a, blz. 200) is een vers te zijner nagedachtenis opgenomen, vervaardigd door J.G.T. Koning Willem I had Krieger in 1814 tot hofprediker benoemd en schonk hem het ridderkruis van den Nederlandschen Leeuw. Hij was gehuwd met Johanna Mulder, waarschijnlijk een dochter van notaris A. Mulder te Amsterdam.

Voor de Ned. Herv. kerk heeft Krieger zich hoogst verdienstelijk gemaakt. Reeds in 1797, toen in de maanden April en Mei een vergadering van predikanten uit de verschillende gewesten bijeenkwam, om de belangen van het kerkgenootschap te behartigen, behoorde Krieger onder de afgevaardigden en was één der opstellers van het adres, dat te dien einde aan de Nationale Vergadering werd gezonden. Ook heeft hij in datzelfde jaar met Van Twist en Leemans namens de Synode van Zuid-Holland

[p. 261]

den brief der Remonstranten beantwoord, die de vereeniging van alle Protestanten in één kerkgenootschap wenschten. Maar vooral nam hij een werkzaam aandeel in de door den Koning in 1815 ter hand genomen inrichting der Hervormde kerk. Niet alleen was hij lid van de consuleerende commissie, den 28en Mei 1815 benoemd tot voorlichting bij de samenstelling van een reglement, maar ook werd hij de president der eerste Synode, in 1816 gehouden, die hij opende met een preek, opgenomen in Kerkelijke redevoeringen en aanspraken bij de opening en sluiting van het Algemeen Synode van de Herv. kerk in Nederland (Amst. 1816). Dit hooge kerkelijke ambt heeft hij viermaal bekleed (1816-1819), maar de aantijging van Ds. le Roy, die hem noemde: ‘de anders om zijn rechtzinnigheid bekende, nu door de hofgunst misleide Krieger’ is zeker onbillijk te noemen. Krieger was geen man, die de huik naar den wind hing, getuige zijn herdenking van den dood van den verdreven stadhouder Willem V (1806) in een openbare godsdienstoefening te 's-Gravenhage. Ook voor de Zending had Krieger een warm hart. Spoedig na de oprichting van het Ned. Zendelinggenootschap wendde hij met twee ambtgenooten zich om steun voor deze zaak o.a. tot de Kerkelijke Commissie van Friesland, en na het herstel onzer onafhankelijkheid nam hij zitting in de ‘Commissie van advies voor kerkelijke belangen in Indië’, thans bekend als de ‘Commissie tot de zaken der Protestantsche kerken in Oost- en West-Indië.’

Als schrijver heeft Krieger zich het meest bekend gemaakt door de uitgave van Gesprekken en overdenkingen over het lijden en sterven van onzen Heere Jezus Christus, 1e dl. Amst. 1783 (herdruk van het eerste stuk van dit deel in 1784, herdruk van het geheele deel in 1789); 2e dl. Amst. 1788; 3e dl. (met portret) Amst. 1793. Dit werk is later gevolgd door Gesprekken en overdenkingen over de geboorte van Jezus Christus, 2 st. (Amst. 1801), Gespr. en overd. over de opstanding van J.C. (Amst. 1803) en Gespr. en overd. over de hemelvaart van J.C. en het Pinksterfeest (Amst. 1804); een beoordeeling van het laatste is te vinden in de Bibl. v. Theol. Letterk., 1804, no. 3. Een 5e druk van al deze Gesprekken verscheen te Amsterdam in zes deelen, 1856-1859.

Verder zag van Krieger's hand het licht: Korte aanmerkingen over de onlangs uitgekomen Nieuwe Verklaringe van Salomons Hooglied door J.F. Jacobi enz. (Amst. 1774). - Handleiding ten dienste van eerstbeginnende leerlingen (1777). - De heerlijkheid van Jezus Christus in eene verklaaring van het 1e hoofdstuk van Paulus' brief aan de Hebreërs (Amst. 1782). - (Met H. Adama): Gods ontzettend strafgericht uit Amos 9:5, 6 en de heilzaamste en beste raad in tijden van gevaar, uit Jer. 6:8 (Zwolle 1784). Dit werd geschreven met betrekking op den jongsten watervloed. - Gedagten bij het verneemen van den dood van... R. Schutte, beroemd kerkleeraar in... Amsterdam (2 drukken, Amst. 1785). - Plechtige dankstond, wegens de verlossing van Utrecht, gehouden 19 Sept. 1787 met eene leerrede, hiertoe betrekkelijk (Utr. 1787). - Leerrede over Ps. 126:3, 4 ('s-Grav. 1792). - Vragen voor mijne leerlingen (Amst. 1800; 3e dr. ald. 1817). - (Met Ds. Hordijk): Zeven plaaten, verbeeldende de stamboom van Adam tot Christus. Met de beschrijving en uitlegging (Rott. 1804). - Plegtig dank- en biduur wegens de inhuldiging van Willem I als Souverein der Vereen. Nederlanden, alsmede Leerrede en dankuur wegens den gesloten vrede (Amst. 1814). - Kerkelijke rede bij den doop van den eerstgeboren zoon van den Prins van Oranje ('s Hage 1817). - Ook vond ik nog vermeld zonder plaats of jaar van uitgave: Leerrede bij den doop der Hottentotten en Redekundig opstel der Christelijke leer, terwijl hij ook medewerkte aan een

[p. 262]

bundel van 14 leerredenen, mede van de hand van J.H. Worst, J. Hinlopen, D. Lenting e.a.

Bovendien gaf Krieger uit: een 2en druk van Buurt's Handleiding tot het kort begrip der beschouwende godgeleerdheid (Amst. 1782); een Verhandeling over 's Heilands borgtogtelijk lijden, in deszelfs bijzonderheden, door R. Schutte (Amst. 1785); G. Saldenus' Kinderschool (Utr. 1786) en, op verzoek der weduwe, den 3en druk van Schutte's Ontleding van het boek der Psalmen (1790), met een korte voorrede van Krieger's hand en vier leerredenen van den overledene. Eindelijk schreef hij een Aanprijzingsbrief bij de vertaling van J. Orton, Leerredenen voor bejaarden, 2 dln. (Amst. 1784).

Behalve het reeds vermelde portret van Krieger in het 3e dl. van zijn Gesprekken en Overdenkingen enz. (borstbeeld links, met bef, naar H. Pothoven door R. Vinkeles) bestaat ook een kleinere afbeelding in ovaal op een gedenkzuil, met vierregelig vers.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., II, 315. - Knuttel, Bibl. Kerkgesch., 269. - Reitsma, Herv. en Herv. K., 743. - Knappert, Gesch. N.H.K., II, 253, 258, 263. - V. Troostenburg de Bruyn, Herv. K. in Ned. O.I., 336. - Schotel, Kerkel. Dordr., II, 372, 373. - Posthumus Meyjes, Kerkel. 's Grav., 112. - V. Veen, Geref. K. in Friesl., Reg. - Sepp, Stinstra, II, 285. - Wagenaar, Rév. en Afsch., 22, 26. - V.d. Aa, Leven v. Willem V, IV, 633. - De Bie, Hofstede, 290, XXVII. - Arch. K.G., VII (1837), 341 vv. - Nav., XXIII, 635. - Cat. Dpsg. Bibl., I, 82. - Rogge, Cat. Pamfl. Rem. Bibl., II¹, 212. - Muller, Cat. v. Portr., no. 3032. - V. Someren, Cat. Portr., II, no. 3069.