Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Thijs Joriaensz]

JORIAENSZ (Thijs), ook JEURIAENSZ of JURIAENSZ genoemd, was een voorganger der Vlaamsche Mennisten te Rarop (Ransdorp) in Noord-Holland gedurende den vervolgingstijd. Toen hij eens in 1568 te Muiden predikte, werd hij gevangen genomen en met Jan Claesz, een jongen geloofsgenoot uit Weesp op het Muiderslot in verzekerde bewaring gesteld. Omtrent een half jaar hebben zij daar doorgebracht, werden toen gezamenlijk naar den Haag gevoerd, waar zij weder een half jaar gevangen zaten en daarna naar Muiden werden teruggezonden. Nog drie maanden bleven zij op het Slot in hechtenis en werden toen veroordeeld, om geworgd en verbrand te worden. ‘Het welke alsoo geschiet is, en zijn met riet in haer aensichten swart gebrand, en buyten dijk by Muyen in 't riet, elk aen een pael tot een vogelen spijse heen geset’ (Van Braght).

Twee brieven van Joriaensz zijn in oudsten druk (1577) opgenomen in een bundeltje Doopsgezinde geschriften, dat nog niet lang geleden aan de Maatsch. der Ned. Letterkunde te Leiden is geschonken en door Pijper (Martelaarsboeken, 108) wordt beschreven. Zij zijn getiteld: Een Christelijcke Sentbrief, geschreuen wter gevanckenisse aen alle de gene die om de rechte kennisse Jesu Christi inde vreese Gods van den stouten afgestooten ende ondertreden zijn enz. en Eene hertgrondelijcke ende christelijcke Sentbrief wter gevanckenisse geschreven, aen alle de gene die een gelijck geloove met ons vercregen hebben enz. Een nieuwe druk der beide brieven van 1579 is op de Doopsgez. Bibl. te Amsterdam aanwezig, terwijl bij Van Braght alleen de tweede brief is opgenomen. Maar dit Martelaarsboek bevat nog een anderen Brief, van Tijs Jeuriaensz geschreven in de gevankenisse aen de Vrienden van Edam, in 't jaer 1569, terwijl ook nog van dezen martelaar gedrukt is (aanwezig op de Doopsgez. Bibl.): Een Christelijcke Sentbrief, van de sendinghe, inleydinghe ende coemste Jesu Christi in deser werelt enz. (Amst. 1586). Eindelijk bevindt zich op dezelfde Bibliotheek een incompleet exemplaar van Twee brieven, den eenen van Tijs Joriaens gheschreven, ende den ander van Job Jansen wt sijn ghevanghenisse gheschreven, voor desen onses wetens noyt in den druck ghe-

[p. 575]

weest. Met eene cleyne vorrede.. Noch zijn hier by ghevoecht vier liedekens, waer van die drie voor desen noyt in druck gheweest en zijn (1609).

Karakteristiek is het zeker, dat deze Vlaamsch-Doopsgezinde martelaar zelfs vanuit de gevangenis het noodig vindt, tegen de Friesche Doopsgezinden te waarschuwen met deze woorden: ‘dat sy onrecht hebben, namelic, de Vr. [Vriezen] ende alle die haer toe loopen, toe staan, ende.. dat sy iammerlijc verleyt, bedrogen, ende verruct worden’.

Litteratuur: Pijper, Martelaarsboeken, 75, 110, 111. - Bibliographie des Martyrologes prot. néerl., I, 205-212, 660, 661. - Van Braght, Martelaars-spiegel der Doops-gesinde, 2e dr., 480-489. - Blaupot ten Cate, Holland, I, 27. - Knuttel, Bibl. v. Kerkg., 160. - Doopsgez. Bijdr., 1887, 116; 1893, 62; 1899, 78, 90, 91, 104, 138. - Cat. Doopsgez. Bibl., II, 13, 14.