Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Johannes Henricus Janssonius]

JANSSONIUS (Johannes Henricus) was de zoon van Johannes Janssonius, eerst predikant te Siddeburen, daarna te Veendam, en op 35jarigen leeftijd in 1707 overleden (zie boven) en van Titia Meinds. Hij werd den 3den September 1701 te Siddeburen geboren en verloor dus reeds op jeugdigen leeftijd zijn vader, doch zijn moeder heeft op voortreffelijke wijze zijn opvoeding geleid. Zij schijnt zich metterwoon naar Groningen begeven te hebben, daar haar zoon aldaar de Latijnsche School bezocht en zich reeds op 12 Juli 1717 aan de Hoogeschool te Groningen liet inschrijven, waar hij vier jaren onder Ising, Rossal, Verbrugge en Driessen studeerde. Daarna bezocht hij gedurende twee jaren de Franeker academie en genoot daar het onderwijs van A. Schultens, Andala en de beide Vitringa's; met grooten lof werd hij in 1723 door de classis van het Oldampt en Westerwoldingerland onder de candidaten opgenomen. Vóór hij een beroep aanvaardde, studeerde hij nog eenigen tijd te Utrecht, om F.A. Lampe te hooren, doch zijn naam staat niet in het Alb. Stud. Rh.-Traj. opgenomen. Den 24en December 1724 aanvaardde hij de Evangeliebediening te Dirksland op Overflakkee en bleef hier werkzaam tot October 1731, toen hij naar Emden vertrok, waar hij op 21 September van dat jaar was beroepen. Van 11 November 1731 tot Juli 1745 heeft hij in zijn tweede gemeente gearbeid, die hij verwisselde met Finsterwolde, dat hem op 13 Mei 1745 tot voorganger gekozen had en waar hij op 15 Augustus d.a.v. intrede deed. In Juli 1749 volgde een beroep naar Veendam; hier werd hij den 3en Augustus van dat jaar bevestigd, maar bleef er slechts drie jaren, om naar Groningen te vertrekken, dat hem op 21 November 1752 met het lot tegen N.S. Werdenier, predikant te Enkhuizen, had beroepen, en was daar verder werkzaam van 25 December 1752 tot zijn overlijden op 1 Maart 1780. Tevoren had de magistraat hem een jaarlijksche toelage van f 500 geschonken, om daarvoor een adjunct-prediker te bezoldigen, welk ambt door Ds. J. Ledeboer vervuld werd. Naar aanleiding van zijn overlijden schreef Anna van der Horst een Gedagtenisze van de algemeene stervte der menschen in onderscheiden ouderdom, staat en geslagte binnen Groningen: bijzonder van haren oudsten leeraar J.H. Janssonius, opgenomen in Boekz., 1780a, 441-449. Tevoren had zij ter gelegenheid van zijn 50jarig ambtsjubileum ook een lofdicht vervaardigd (Boekz., 1774b, 800).

Janssonius was op 3 October 1780 gehuwd met Anna Helena Emmius, dochter van den Overste lieutenant en ritmeester Wessel Emmius, een afstammeling van den beroemden Ubbo Emmius; zij was geboren in 1696 en overleed in Januari 1780, vijf weken vóór haar echtgenoot. Hun huwelijk bleef kinderloos.

[p. 512]

De geschriften, die Janssonius het licht heeft doen zien, doen hem kennen ‘als een dier vele voortreffelijke kweekelingen van Vitringa, die door hunne uitlegging en praktikale verklaring der Heilige Schriften der kerke tot zoo rijken zegen zijn geweest’. De hier aangehaalde woorden zijn ontleend aan het artikel, in Glasius, Godg. Ned., door R. Bennink Janssonius over zijn voorvader gegeven, waarin ook een eenigszins uitgewerkte beschouwing zijner geschriften voorkomt. Het eerst verscheen De algemeene brief van den apostel Jakobus, verklaart en kortlijk toegepast (Gron. 1742), waarin de schrijver ‘proeven geeft van zijne onpartijdigheid, maar ook een zelfstandig oordeel toont’ en erop wijst, dat Jakobus' en Paulus' beschouwing niet met elkaar in strijd zijn. In Boekz., 1743a, 241-254, is een uitvoerig uittreksel opgenomen. Daarna gaf hij De algemeene brief van den apostel Judas verklaart en toegepast (Gron. 1750), waartoe hij opgewekt werd, toen hij te Emden ‘de kerk beroerd zag door valsche mystieken, geestdrijvers en enthusiasten’. Door de bewerking van dezen brief, en wel van vrs. 9 en 10, kwam hij tot de uitgave van Het heuchelyk gezigt van den profeet Zacharias in zijn derde capittel geopent en toegepast (Gron. 1751). Hij wil niet, gelijk Vitringa, hierin een profetie vinden van den tijd der Hervorming, maar meent, ‘dat onder alle tijden van kerkverbastering of zuivering het oog gevestigd mag en moet worden op zulke profetische geschriften als deze.’ In hetzelfde jaar deed hij de laatste twee werken te zamen het licht zien als Zakelijke en practicale verklaaringe van den Alg. zendbrief des apostels Judas, beneffens het heugelijk gezigt van den propheet Zacharias in zijn 3e Capittel (Gron. 1751). Hierop volgde Het enerlei en verscheidene op den wegh naar den hemel, in vier leerredenen (Gron. 1752), dat aldaar in 1760 herdrukt werd en waaraan hij toen als aanhangsel drie leerredenen toevoegde onder den titel: Israels minnetijt voorgedragen uit Ezech. 16:6, 8 (Gron. 1760). Bij het overlijden van zijn ambtgenoot S. Tjassens, die van 1733 tot 1753 te Groningen gestaan had, schreef hij een Ter nagedagtenis van S. Tjassens (Gron. 1753), terwijl een kerkvisitatie in 1762 hem aanleiding gaf tot de uitgave van De natuur en kracht van het ongeloof en desselfs verborgene werkingen in 't hart als de bron van alle kwaad, in eenige bijzondere stukken geopent, naar aanl. van Hebr. 3: 12 en 13 (Gron. 1763), waarvan het tweede deel handelt over de ‘vermaningsplicht der geloovigen onderling nopens dat kwaad’. Ten slotte gaf hij nog: Het begin van de reyzen der kinderen Israëls geestelijk overgebragt (Gron. 1767) en De verlossing van de kinderen Israëls uit Egipten (Amst. 1768) en vervaardigde een Treurdicht op het afsterven van Hermannus Werumeus, Gildregts heer en gezwooren der stad Groningen.

Algemeen wordt Janssonius geroemd als een ijverig, oprecht godsdienstig man, die in woord en wandel een voorbeeld voor de gemeente was. Bescheiden en zachtmoedig van aard, had hij een afkeer van de twisten, die ook in zijn dagen in de kerk den vrede verstoorden, maar ijverde wel tegen hen, die een lijdelijk Christendom predikten en liefde en heiligheid van leven niet van 't grootste belang achtten. Dat tot het laatst van zijn leven de kerk goed gevuld was, wanneer hij den dienst leidde, getuigde van de algemeene achting en eerbied, dien men hem in zijn gemeente toedroeg.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., II, 169-175. - Meiners, Oostvriesl. Kerk. Gesch., II, 534, 535. - Van Veen, Uit de vorige eeuw, 157. - Alb. Stud. Gron., 163.- Boekz., 1780a, 326-332.