Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Louis Gabriël James]

JAMES (Louis Gabriël) stamde uit een Zuid-Fransche familie, waarvan de oudste bekende vertegenwoordiger, Gontard James, in 1630 vermeld wordt. Dat het geslacht oorspronkelijk uit Engeland of Schotland afkomstig zou zijn, zou uit den naam kunnen afgeleid worden, maar reeds in 1378 wordt in Frankrijk een adellijk geslacht James vermeld, terwijl de naam zelf, soms tot Jammes, Jayme of zelfs Gemme verbasterd, zóó dikwijls voorkomt, dat eenige zekerheid omtrent afstamming of verwantschap vóór de 17e eeuw onmogelijk is te verkrijgen. Zeker is, dat de voorouders van L.G. James tot de Hugenooten behoorden; dit blijkt uit zijn Sermon pour la célébration du Jubilé de sa XXVe année de ministère évangélique (Breda et Brux. 1845), waarin voorkomt: ‘et le sang des réfugiés français et des martyrs de la réforme coulait dans ses veines. Sous Louis XIV, mon bisaïeul avait été vingt ans sur les galères, comme religionnaire; son épouse était morte pour la foi dans les prisons de Montpellier; et un de mes ancêtres avait péri, les armes à la main, comme chef d'une bande de camisards’ (p. 3).

[p. 490]

Louis Gabriël is op 12 Juli 1795 te Crête bij Genève geboren als zoon van Gabriël Jammes (1759-1833), wiens naam op 29 April 1826 bij rechterlijk vonnis veranderd werd in James, en van Louise Favre (1764-1835). Hoewel hij in zijn jeugd een vurig bewonderaar van Rousseau was, liet hij zich, om zijn vader genoegen te doen, als student in de theologie te Genève inschrijven, maar was toch voornemens, zich na afloop zijner studie aan het onderwijs te wijden. Doch dit alles veranderde door een ontmoeting met den Schot Haldane, die als bezield opwekkingsprediker in 1816 een zendingsreis naar het vasteland ondernam en zich te Genève in verbinding stelde met den predikant Moulinié, om ook daar een réveil te bewerken. Toen hij hierin niet slaagde, wilde hij in 1817 weer vertrekken en zou, enkele dagen daarvóór, nog met Moulinié een uitstapje maken; deze was echter door hevige hoofdpijn verhinderd, hem te vergezellen en liet zich door den student James vervangen. Op dezen tocht bemerkte Haldane, hoe weinig geestelijk leven er bij James en zijn vrienden aanwezig was, maar ook hoeveel verborgen verlangen in hen woonde naar het Evangelie, zoodat hij besloot te blijven en zich in 't bijzonder aan hen te wijden. Door dit onderricht en door zijn persoonlijkheid heeft Haldane mede den stoot gegeven tot het ontstaan van het Zwitsersche Réveil.

In dien geest is James opgeleid, totdat hij den 2en Juli 1818 door de Église Consistoriale te Genève tot de bediening des Woords werd toegelaten. Daar hij echter weinig kans had op een beroep in zijn vaderland, ging hij naar de Nederlanden, waar hij nog in hetzelfde jaar gouverneur werd bij de familie Van der Duyn van Maasdam en den 15en April 1819 door de ‘Commission pour les affaires des Églises Wallonnes’ bij de Waalsche kerk beroepbaar werd verklaard. In laatstgenoemd jaar ontving hij een beroep naar 's-Hertogenbosch, waarvoor hij bedankte, maar bij Kon. Besluit van 31 Maart 1820 tot opvolger van D.T. Huet (zie boven, blz. 352) te Breda benoemd en den 18en April d.a.v. naar kerkorde aldaar beroepen, deed hij op 6 Augustus 1820 zijn intrede in deze gemeente, die hij tot zijn overlijden op Hemelvaartsdag (30 Mei) 1867 heeft gediend. Hij was den 30en October 1828 te Klundert gehuwd met Cornelia van der Made, geboren te Klundert op 14 September 1805 en overleden te Breda den 28en April 1874. Eén zijner elf kinderen, H.J. James, geboren 1841, diende de Hervormde kerk als predikant te Broek op Langendijk (1865), IJsselmonde (1869), Heerde (1871), Enschedé (1875), Warnsveld (1885) en Vlaardingen (1891-1908) en overleed als emeritus in 1915. Ook één der zoons van dezen werd predikant, nl. S.H.J. James, achtereenvolgens te Biggekerke (1903), Lage Zwaluwe (1905), Delfshaven (1914).

James, van wien getuigd wordt, dat hij ‘met ijver en trouw 47 jaren lang het Evangelie verkondigde’, heeft, als zoon van het Zwitsersche Réveil, ook het zijne ertoe bijgedragen, om deze beweging in Nederland ingang te doen vinden. Hij was bevriend met Jacob van Lennep, toen deze in de Réveil-kringen verkeerde, en bezocht ook de samenkomst bij Groen van Prinsterer, waar men op voorstel van Beets den naam ‘Christelijke vrienden’ aannam, welke kring later het maandschrift De Vereeniging. Christelijke Stemmen uitgaf. Ook was hij met Willem de Clercq correspondent der ‘Société Evangélique’ en poogde met hem belangstelling te wekken voor de theologische school te Genève. Een Berigt van de oprigting eener School van Godgeleerdheid in de Hervormde Kerk van Genève (Amst. 1832), door A. Capadose vertaald, werd door James van een voorbericht voorzien, terwijl hij in de tweede aflevering van De Leer des Bijbels. Bijdragen van en voor Gereformeerde Christenen (April 1834) geldelijken steun voor die school vroeg en ook verder aan dit tijdschrift medewerkte. Zelf richtte hij een tijdschrift De Olijftak

[p. 491]

op, waaraan de predikanten Engels en Le Roy hun medewerking verleenden en dat in den geest verwant was aan de Nederlandsche Stemmen over godsdienst, staat-, geschieden letterkunde, opgericht door Da Costa, Koenen en Van Hall. Het bevatte echter meest vertalingen van stukken uit den Semeur en de Archives du Christianisme en hield weldra op, te bestaan.

In later dagen heeft James de nieuw opkomende godsdienstige richtingen krachtig in geschrifte bestreden en eigen standpunt gehandhaafd. Toen Hofstede de Groot zijn toespraak over De Groninger Godgeleerden in hunne eigenaardigheid (Gron. 1855) gehouden had, verscheen van James' hand: Een blik geworpen op de toespraak van P. Hofstede de Groot (Gor. 1856), maar vooral bestreed hij het opkomend modernisme en zijn aanhangers. In 1856 gaf hij: Mijn protest tegen sommige hoofdstellingen in de Christelijke dogmatiek van J.H. Scholten (Gor. 1856); het volgend jaar stelde hij de vraag: Heeft Dr. J.C. Zaalberg den waren sleutel der evangelische verzoeningsleer gevonden of verloren? (Arnh. 1857). Daarna verscheen Het Unitarisme, voor de regtbank van Gods Woord veroordeeld (Rott. 1859), waartegen een Open Brief in het tijdschrift De Dageraad verscheen, die James aanleiding af tot Mijn antwoord op den Open Brief tot mij gerigt, over mijn leerrede tegen het Unitarisme, in het tijdschrift ‘De Dageraad’ (Amst. 1859). Dit werd besproken in Boekz., 1861a, 147, 148. Later bestreed hij het modernisme nog in: De empirische methode, op de wonderen van het Evangelie toegepast, onbevoegd en onhoudbaar bevonden (Nijk. 1861); Het Bovennatuurlijke, een onmisbaar vereischte en hoofdbestanddeel van het Evangelie; de verwerping van die eigenschap het anti-Christendom (Amst. 1862) - waarin hij o.a. zegt, ‘dat de consequente aanhangers van die zoogenaamde moderne theologie, ten opzigte van de godsdienstige waarheid, ver beneden Mohamed zinken’ (blz. 22) - en Wat moeten wij denken van het Christendom en het goed regt der moderne theologie? (Rott. 1864). Ook schreef hij tegen Van Koetsveld, toen deze in de algemeene vergadering van het Nederlandsch Zendelinggenootschap te Rotterdam een ‘opwekkende rede’ gehouden had over De apostolische overlevering (Schoonh. 1856), een brochure, getiteld: De zoogenoemde apostolische overlevering, door C.E. van Koetsveld gehandhaafd... als onschriftmatig onhoudbaar en anti-protestantsch afgewezen (Gor. 1856).

James was echter niet uitsluitend polemicus. Ook op een geheel ander gebied dan dat van den richtingsstrijd heeft hij zich bewogen blijkens zijn Bloemlezing uit de gedachten van Pascal. Met eene korte schets van zijn leven en eene vlugtige beoordeeling van zijne godsdienstige denkwijze (Arnh. 1858). Bovendien heeft hij in geschrifte willen opbouwen, waarvan verscheidene zijner overige werken getuigenis afleggen. Hij gaf namelijk, behalve hetgeen reeds boven is genoemd: Discours sur la corruption profonde, totale et universelle du genre humain (Breda 1826). - De anti-ultramontaan, of verdediging van de leer der rechtvaardigmaking door het geloof. Uit het Fr. (Amst. 1826). - La Prière d'Asa, 2 Chron. 14:11 (Breda 1832; 2e dr. ald. 1833). Dit is vertaald door P. Morilijon Loysen als: Het gebed van Asa... voor den slag met de Ethiopiërs. Leerrede over 2 Chron. 14:11 (Maassl. 1832). - Verheugt u met beving. Leerrede over Ps. 2:11 (Amst. 1833). - Bestuur en aanmoediging voor ieder die ernstig de zaligheid zoekt (Amst. 1848). - Discours prononcé à Bréda pour le jubilé de la 25e année d'existence de l'Académie Royale pour les armées de mer et de terre du Royaume des Pays Bas (Breda 1853). - De erfzonde, sleutel van het Evangelie (Middelb. 1855). - Algemeene verzoening en bijzondere verkiezing (Gor. 1860). - De zekerheid der Christelijke hoop. Leerr. over Rom. 5:5a (Nijk. 1860). - De oudste overleveringen aangaande de vier Evangeliën (Nijk. 1861). - De verschijning

[p. 492]

van den Heer aan Thomas. Joh. 20:24-29 (Rott. 1864). Bovendien gaf hij een Voorrede bij J. Cumming, Stemmen van den nacht. N.h. Eng. door L. de Chatelain (Gor. 1856) en bij een vertaling van Dorner, De volmaakte heiligheid van Jezus Christus. bewezen uit Zijne werken (Amst. 1862). Eindelijk zijn verscheidene artikelen van zijn hand opgenomen in het reeds genoemde tijdschrift: De Vereeniging. Christelijke Stemmen, o.a. Mijn protest tegen de bewering van den Hoogleeraar J.H. Scholten in zijn brief aan Mr. I. da Costa uitgedrukt (VII, 525 vv.) en een ‘broederlijke strijd over Wet en Evangelie’, gevoerd tegen Van der Brugghen (IX, 521 vv.).

Van James bestaat een portret, kniestuk, zittend in een armstoel, in de linkerhand een boek, lithografie met fac-similé, door A.C., uitgave van J.W. Swaan te Arnhem, 4^o.

Litteratuur: L.G. James, Sermon pour la célébration du Jubilé de sa XXVe année de ministère évangélique (Breda et Brux. 1845). - Rullmann, De Afscheiding, 18, 19, 42. - Wagenaar, Réveil en Afscheiding, 42, 79, 122, 125. - Gewin, In den Réveilkring, 7. - Smit, Van der Brugghen, 46. - G. v. Rijn, N. Beets, II, 227. - M.F. van Lennep, Leven van Mr. Jacob van Lennep, I, 105. - Roessingh, De Moderne Theologie in Ned., 196. - Van Someren, Beschr. Cat. v. Portr. v. Ned., II, no. 2745*. - Stemmen v. Waarh. en Vr., 1867, 475. - Bull. Egl. Wall., Ser. III, livr. 11, p. 30. - Cat. Doopsgez. Bibl., I, 401. - De Schatkamer, 1916, 28. - Boekzaal, passim. - Bij de samenstelling van dit art. ben ik veel verplicht aan de nauwkeurige mededeelingen, mij verschaft door de heeren F.C. Koechlin, te Rijswijk (Z.-H.) en Mr. K.A. James, te Wassenaar.