Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Petrus Immens]

IMMENS (Petrus), zoon van den voorgaande en Maria van der Deliën, is den 26^en October 1664 te Oorschot geboren. Volgens het N. Biogr. Wdb. studeerde hij te Utrecht onder Witsius, maar zijn naam is niet in het Alb. Stud. opgenomen. Als proponent op 8 Augustus 1688 naar zijn geboorteplaats Oorschot beroepen, arbeidde hij daar een paar jaren, tot hij zich op 18 Maart of 1 April 1691 aan West-Souburg verbond, dat hem den 15^en Januari van dat jaar tot voorganger gekozen had. In 1695 ging hij naar Zalt-Bommel, om vandaar naar Middelburg te vertrekken, waar hij op 10 October 1697 beroepen was en den 12^en Januari 1698 bevestigd werd; tevens bekleedde hij daar het ambt van hoogleeraar in de godgeleerdheid aan de Illustre school.

Immens overleed te Middelburg op 18 November 1720; ‘hij stierf als een regtveerdige, dog niet zonder strijdt, zo dat hij kort voor zijnen dood nog deze woorden voortbragte: “Ik weet, ik zal zeker zalig worden, dog het zal maar naauwlijks, naauwlijks, naauwlijks zijn”’ (Boekz., 1753a, 487). Bij zijn overlijden verscheen een bundel lijkdichten met een Aanspraak van zijn ambtgenoot Breukeland, terwijl de conrector Petrus Wesseling hem in een lofdicht herdacht. Hij was te Souburg gehuwd met Catharina de Smidt, die hem vier kinderen schonk: een zoon, voor den predikdienst bestemd, doch op nog geen 20jarigen leeftijd overleden, en drie dochters: Catharina, gehuwd met Daniël de Smit; Sara Jacoba, gehuwd met Dr. Leonard de Smit; Johanna, gehuwd met Jan de Heere.

In zijn gemeente was Immens een zeer gewaardeerd prediker: ‘een heldt onder de helden, die in Godts Kerke lof hebben, uitstekende’, terwijl hij bovendien sterk voor het onderwijs ijverde. Streng rechtzinnig in de leer, bestreed hij in zijn vaderstad de aanhangers van Pontiaan van Hattem, o.a. den schoenmaker Marinus Booms, die door den kerkeraad van het lidmaatschap der gemeente ontzet en door de Staten van Zeeland uit de provincie verbannen werd. Den 29^en Maart 1714 werden zelfs eenige geschriften van Van Hattem te Middelburg op het schavot door den beul verscheurd en verbrand.

Gedurende zijn leven heeft slechts één geschrift van Immens het licht gezien, namelijk: De zaligheid der dooden, in een lijkrede over F. van Houten, uit Openb. XIV:13 (Dordr. 1712). Van Houten (zie boven, blz. 330 vv.) was zijn vriend en ambtgenoot, wiens geestelijke zoon Hanapier (zie boven, III, 496) verder door Immens is opgeleid. Ruim 30 jaren na Immens' overlijden verscheen echter een tweede werk van zijn hand, dat grooten opgang gemaakt heeft en tot in dezen tijd is herdrukt.

[p. 459]

De titel luidt: De godvrugtige Avondmaalganger, tot een heilig, heilrijk en heuglijk genot van het hoog waardig Avontmaal des Heren bestuurt en aangemoedigt, door een schriftmatig en gemoedelijk beright, aangaande het geloof, het Verbond der genade enz., waarbij een Voorreden over Spr. X:7 ter aanprijzing door Jac. Willemsen (Middelb. 1752). De 2^e en 3^e dr. verschenen aldaar in 1753 en 1754; de 4^e, 5^e, 6^e, 7^e, 8^e en 9^e dr. te Amst., resp. in 1757, 1758, 1764, 1770, 1776 en 1785; de 10^e dr., ‘vermeerdert met veertien gezangen’, te Amst. en 's-Grav. in 1802; de 11^e en 12^e dr. te Rott. in 1838 en 1855; de 13^e dr. te Nijkerk 1860; 14^e dr. Gron. 1892; 15^e dr. Sneek 1912, terwijl in 1883 te Brielle nog een uitgave ondernomen is, waarvan slechts één aflevering verscheen. Bovendien is het door John Basset in het Engelsch vertaald onder den titel: The pious communicant, 2 dln. (New-York 1802). Het werk bestaat uit 14 verhandelingen en is eigenlijk niet door Immens zelf geschreven, maar uit zijn mond door Jacoba Petronella Winkelman opgeteekend. Na den 8^en druk waren reeds 18.000 exemplaren van dit boek verkocht en dat de schrijver tot in onzen tijd bekend is gebleven, blijkt ook uit het feit, dat in Wolke der getuigen. Eene verzameling van 40 levens- en bekeeringsgeschiedenissen (Doesb. 1899) ook een levensbeschrijving van P. Immens voorkomt.

In Van Abkoude's Naamreg. (II, 107) wordt nog een Predicatie te Middelburg als werk van P. Immens opgegeven; het jaar van uitgave moet 1744 of 1745 zijn. Bovendien staat een en ander van zijn hand in: Geestelijke Lusthof. Uit het Hoogduitsch vertaald, als mede uit de geschriften van C. Mel, P. Immens en Jac. Borstius bijeen verzameld (Rott. z.j.). Op zijn naam zijn uitgegeven: Eenige uitmuntende Oeffeningen en Predicatien (Utr. 1740; verdere drukken ald. in 1749 en 1753, in 1760, Amst. 1776 en Nijkerk 1864); Joh. Willemsen deelt echter mede, dat deze predikatiën, aan Immens toegeschreven, afkomstig waren van Ds. H. de Frein (zie boven, III, 126 vv.), uit wiens mond ze nog gebrekkig zijn opgeteekend.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb., III, 631-633. - Frederiks en v.d. Branden, Biogr. Wdb., 386. - Nagtglas, Levensber., I, 453-455. - Boekz., 1753a, 475-499; 1757b, 295-305.