Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Thomas Hoog]

HOOG (Thomas) behoorde tot een geslacht van Schotschen oorsprong, waaruit tal van verdienstelijke mannen op verschillend gebied hier te lande zijn voortgekomen. De eerste, die zich hier vestigde, was John Hog(g) (in het Hollandsch geworden tot Hoog), die, in 1662 predikant te South-Leith (Schotl.), later in de tweede helft der 17e eeuw predikant werd bij de Schotsche gemeente te Rotterdam. Hij was een oom van Thomas Hoog, Art. Mag., geb. te Larbeth (graafsch. Sterling Schotl.), die eerst zonder vaste standplaats in zijn vaderland de godsdienstoefeningen zijner Presbyteriaansche landgenooten leidde waar dit in dien gevaarlijken tijd veilig kon, daarna uitweek en 1 Apr. 1679 te Rotterdam kwam, waar hij meermalen den dienst waarnam van den toenmaligen Schotschen predikant Fleming ald., die op een reis in zijn vaderland gevangen genomen was; vervolgens na het gevecht bij Botherell-Bridge keerde hij naar Schotland terug, waar hij beroepen werd te Glasgow; daar was hij

[p. 248]

werkzaam tot 1681, waarna hij weer hier te lande kwam. In 1686 aangesteld tot Rector der Latijnsche School te Goes, huwde hij aldaar in 1687 met Johanna v. Stryen, wed. van Ds. Jac. Broedelet, pred. te Baarland. Vervolgens diende hij als predikant de Engelsche gemeente te Delft (1689), de Schotsche gemeente te Campvere (Veere) (1694), die te Rotterdam (1699); hier bleef hij werkzaam tot zijn dood (6 Jan. 1723). Hij was een man van uitnemende geleerdheid; in 1701 werd hij benoemd tot hoogleeraar te Aberdeen, maar bedankte daarvoor in verband met de oorlogsomstandigheden; ook hier te lande schijnt hij aangezocht te zijn tot het hoogleeraarsambt.

Drie zonen van dezen Thomas Hoog zijn hier predikant geweest.

De oudste van deze drie, overleden in 1766 als predikant te Schoonhoven, stamvader van de tegenwoordige familie Hoog, was de grootvader van den hier beschreven Thomas Hoog, die als tweede zoon van Johannes Hoog, President-Schepen in den Hove en de Hooge Vierschaar van Schieland, te Rotterdam geboren werd den 25^en Mei 1763. Hij bezocht aldaar de Erasmiaansche School en werd den 11^en Sept. 1779 ingeschreven als student te Leiden. Het academisch onderwijs in die stad werd later door hem met geestdrift herdacht. Hij onderscheidde zich als student door zijn gelukkigen aanleg en zijn ijver om Evangeliedienaar te worden. Den 5^en Febr. 1787 bevorderd tot proponent bij de Classis van Leiden en Neder-Rhijnland, werd hij den 3^en Juni d.a.v. bevestigd te Katwijk a.d. Rijn door Ds. Dav. Benedictus ald., die bij dezelfde gelegenheid wegens het ingaan van zijn emeritaat afscheid preekte (m. Jud. vs. 20; intr. m. 2 Cor. V:10, 11^a). Na drie maanden reeds werd hij beroepen te Amersfoort, misschien in verband met zijn aanstaand huwelijk (zie hierna); hij bedankte, maar niet lang daarna werd deze beroeping herhaald, en hij nam haar aan. Den 25^en Mei 1788 werd hij er bevestigd door Ds. C. Philippo, pred. ald. (m. Hebr. XIII:17; intr. m. Ps. LXX:17; afsch. te Katwijk a.d. R. 11 Mei (1^en Pinksterd.) m. Mt. XXVIII:7). Van uit Amersfoort bedankte hij voor beroepingen naar Zutphen, Middelburg en Delft (als Gasthuispredikant), maar hij nam die naar Leeuwarden aan, waar hij als eerste 7^e predikant optrad. Zijn intrede ald. had plaats den 26^en Juni 1791 (m. 2 Cor. IV:7; afsch. te Amersfoort den 19^en Juni m. Lc. XIX:42a). Slechts ruim een jaar bleef hij in de Friesche hoofdstad; toen volgde de roeping naar zijn vaderstad, waaraan hij gehoor gaf. Den 14^en Oct. 1792 preekte hij afscheid te Leeuwarden, en den 28^en d.a.v. deed hij intrede te Rotterdam (m. 1 Thess. II:4), na bevestigd te zijn door Ds. J. Scharp, pred. ald., die als zijn boezemvriend in 1801 hem bezong na zijn bedanken voor een beroep naar 's Gravenhage, en bij wiens begrafenis Hoog een lijkrede hield.

Laatstgen. herdacht te Rotterdam den 5^en Juni 1802 zijn 25-jarige bediening (m. 1 Cor. XV:10a), den 29^en Oct. 1817 zijn 25-jarigen dienst te Rotterdam (m. 2 Petr. I:13), wijdde er den 14^en Sept. 1828 het toen voltooide orgel in de Groote kerk in (m. 1 Cor. XIV:26b). Hij bleef er werkzaam tot aan zijn overlijden den 28^en Nov. 1829.

Als mensch en christen, predikant en godgeleerde moet hij met groote eere genoemd worden. Hij was nauwgezet voor zichzelf, toegevend voor anderen, niet iemand, die schitterde, maar die meer was dan hij scheen, een warm vriend, een man van ongeveinsde godsvrucht, afkeerig van alle partijschap en twisten, een voor-

[p. 249]

stander van den vrede. In de vele kringen, waarin hij zich bewoog, onderscheidde hij zich door zijn juist oordeel en fijn gevoel.

Zijn preekwijze was naar het getuigenis van Prof. H.J. Royaards, ernstig, getrouw, gemoedelijk, kenbaar door een gezonde uitlegkunde en duidelijke voorstelling, voor zijne hoorders ongemeen aantrekkelijk. Hij vereenigde het zuiver pathetische en populaire met het ware kanselaesthetische. Reeds in de eerste preek, die van hem het licht zag, over den aard en voordeelen eener vroege godzaligheid (1792) trad dit aan het licht.

Dagelijks was hij gewoon te studeeren; getrouw aan zijn zinspreuk van jongs af: Ora et labora, placht hij om 5 uur op te staan en den langen voormiddag te besteden aan verschillende bezigheden, waaronder behoorde de studie der Oostersche talen, vooral van het Arabisch en Japansch, waaraan hij dagelijks een uur placht te besteden; nog in het laatst van zijn leven oefende hij zich met veel ijver in het Maleisch, misschien ten bate van het Ned. Zendelinggenootschap; in elk geval kon en bleef hij zich belasten met het examen in Indische talen vanwege gen. genootschap. Bij dit alles bleef zijn liefde voor het land zijner voorvaderen bij hem levendig; bij zekere gelegenheid noemde hij zich eens een Schot door en door.

J.L. Overdorp, rustend predikant te Epe, vertelt in zijn Verhandel. over de profetiën des O.V., bijz. der Messiaansche of v. die, welke het beloofde Godsrijk op aarde betreffen (I, blz. 96) dat bij gelegenheid van een bezoek door hem gebracht aan Th. Hoog, sinds vijftig jaren zijn vriend, deze hem zijn plan meedeelde om een verklaring van Joëls profetie uittegeven; dit was één jaar vóór zijn sterven; de dood belette Hoog de uitvoering van zijn voornemen. Volgens Overdorp evenaarden weinigen hem in geleerdheid en echt Voetiaansche rechtzinnigheid, gepaard aan groote verdraagzaamheid jegens andersdenkenden en teedere godsvrucht.

Tal van bestuursfunctiën in min of meer rechtstreeksch verband met zijn ambt werden door hem bekleed. Toen onder koning Lodewijk een poging werd gedaan om aan de Ned. Hervormde Kerk een vaste organisatie te schenken, behoorde Th. Hoog mede tot de commissie van predikanten en juristen, die daartoe door den minister Mollerus benoemd, onder voorzitterschap van Prof. J.W. te Water den 11^en Jan. 1809, door gen. minister werd geïnstalleerd. Het ontwerp door deze commissie samengesteld is nooit wet geworden.

Bij de instelling der nieuwe organisatie werd Th. Hoog door koning Willem I benoemd tot President van het Prov. Kerkbestuur van Z.-Holland.

Hij is bezongen in tal van lof- en eeredichten, welkomstgroeten en ‘boezemzuchten’, op zijn kerkelijke herdenkingsdagen, huiselijke gebeurtenissen, ziekte en herstel, en dit reeds te Katwijk a.d. Rijn. Na zijn overlijden werden verschillende rouwdichten gepubliceerd.

Merkwaardig is zijn Album amicorum (in het bezit van zijn achterkleinzoon J.M.C. Hoog te Haarlem); 't is een fraai in rood marokijn gebonden schrijf boekje dat twee aardige teekeningen bevat van Pieter Hendrik Hoog en van Herm. Pieter Hoog, zijn broeders. Verder is erin geschreven door zijn medestudenten van allerlei Faculteiten, vooral door theologen, en latere vrienden (nader omschreven door Gonnet, in diens hieronder aangehaald art., blz. 154-159).

Van 1797 tot zijn dood was hij directeur van het ‘Haagsch Genootschap tot verdediging van den Chr. Godsdienst’, van 1809 tot 1825 secretaris van dit genoot-

[p. 250]

schap. Door hetzelfde genootschap werd hij in 1793 met goud bekroond voor de door hem, samen met zijn vriend Ds. Alb. Brink, geleverde Prijsverhandeling over de voortreffelijkheid der Evangeliebediening (zie ond. zijne geschriften). Ook de ‘aanspraken’ door hem als directeur gehouden, zijn opgenomen in de Werken van het genootschap.

Voorts was hij Curator van de Erasmiaansche School te Rotterdam.

Zijn bijzondere belangstelling genoten de Maatschappij t. Nut v.h. Algemeen, het Ned. Zendeling- en het Ned. Bijbelgenootschap. Bij de oprichting van het Ned. Zendel. genootschap werd hij den 19^en Dec. 1797 benoemd als een der zes te Rotterdam wonende leden der ‘Commissie van Directie’; hij was van deze zes ‘de meest beroemde.’ Bij gelegenheid van het vijf-en-twintig jarig bestaan van het genootschap den 16^en Juli 1823 was hij de feestredenaar.

Hij huwde den 2^en Dec. 1788 te Amersfoort met Johanna Jacoba Scheltus. Een zoon uit dit huwelijk was Isaäk Marinus Jacob Hoog, overl. als pred. te Barneveld (1868), wiens drie zoons ook predikant zijn geworden.

Van Thom. Hoog bestaat een portret borstb. links. In ov. Met 3 reg. Holl. onderschr. Naar H.W. Caspari door W. v. Senus 1804. 8^o; dez. pl., vroegere druk, m. 2 reg. onderschr. en een 4 reg. vers v. J. Scharp. Ook een borstb. rechts. Silhouet v. S.W. Evans 12^o. (vgl. v. Someren, Cat. v. Portr. II, N^o 2566, 2567).

Van hem zag het licht:

De aard en voordeelen eener vroege Godzaligheid. Leeuw. 1792. 8^o. - Verplichting om ook in de voortplanting v.h. ware Christendom Jezus Christus als den Meester en Heer te eerbiedigen. Rott. 1806. 8^o. - Redev. bij gelegenh. des vijfentwintigiar. bestaans v.h. Ned. Zendel. genootsch. Rott. 1823. 8^o. - Opleiding v.h. nageslacht tot de dienst des Heeren, voorgesteld in eene leerrede. Rott. 1830. 8^o (na zijn overlijden uitgeg.).

In de Werken van het Haagsch Genootschap:

[Met A. Brink], Verhandeling waar in de voortreffelijkheid der Evangeliebediening en derzelver invloed op het waare welzijn van Kerk en Staat wordt aangeprezen, meede ingerigt om lieden v. goeden huize aan te moedigen, dat zij hunne zoonen niet terug houden, maar gewillig aan den dienst der Kerke overgeven; en om veel beloovende Jongelingen daar toe op te wekken en tegen ontmoedigende zwaarigheden te versterken. Prijsverhandel. v.h. jr. 1793, blz. 90 v.v.

Aanspraak over Jezus Christus beschouwd als het allerbeste voorbeeld, hetwelk wij in het bestrijden der dwaelingen in de zaak v.d. Godsdienst, volgen kunnen. 1802. - Aanspraak ter gedachtenisviering v. des Genootschaps vijf en twintigjarig bestaan, en aanwijzing v.h. belang v. deszelfs voortduring; en aanmoediging, om met vernieuwden ijver voort te werken, ter verdere bereiking v.h. doel, waartoe hetzelve is opgerigt. 1810. - Aanspraak strekkende ter aanwijzing hoe de Chr. Godsdienst, bij al de ongunstige beoordeelingen, die dezelve ondergaan heeft, niets v. hare innerlijke waarde verliest, en hoe ons dit tot waarborg verstrekt, dat zij eenmaal boven alle verdenking heerlijk zegepralen zal. N. Verhandel. 1818, blz. 11-75.

In De Fakkel of Bijdr. t.d. kennis v.h. ware, schoone en goede, verzam. door J.P. Sprenger v. Eyk, pred. te Rotterdam:

Over het naauw verband tusschen verlichting en zedelijkheid (Redev. geh. 12 Febr. 1812 in het Rott. dep. der Maatsch. t. N. v. 't Alg.), 2^e jrg. (1826), blz. 270-304. -

[p. 251]

Over den goeden smaak. (Redev. geh. 16 Febr. 1827 in de Maatsch. ‘Verscheidenh. en Overeenstemming’) 3^e jrg. (1827), blz. 252-280. - Over de menschelijkheid (Redev.) 4^e jrg. (1828), blz. 166-195. - Over den zamenhang onzer denkbeelden (Redev.) 6e jrg. (1830), blz. 125-152. Voorts bezorgde hij de uitgave van J. Rippon, Verhandeling over de werkingen en liefde v.d. H. Geest. Uit het Eng. vert. door M. v. Werkhoven. Rott. 1803. 8^o.

Ook plaatste hij een aanprijzende voorrede voor het 3^de en laatste stuk van dl. I. der Vertogen over het ware, geschiedk. oogpunt, waar uit het laatste Lyden van Jezus Christus beschouwd moet worden: opgehelderd uit het vorig gedeelte der Euang. verhalen. Rott. 1805. (Vgl. Boekz. 1805a; 272).

Als student schreef hij achter de Lijkrede van W. Velingius op D. v. Henghel (Wdb. v. Prot. Godg. III blz. 699) een Latijnsch gedicht: Lachrymae in obitum viri clariss. D. v. Henghel, Fideliss. Eccl. Rotterod. Past.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VI, blz. 346, 347. - Glasius, Godg. Ned. II, blz. 145, 146. - Hs. Borger. - Nagtglas, Levensber. blz. 410-412. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. III, k. 608, 609 (art. over den ouderen Thom. Hoog. - W. Steven, The history of the Scottish Church Rott. (reg.). - C.J. Gonnet, Thom. Hoog, in: Rotterd. Jaarboekje. 1923, blz. 151-159. - Alb. Stud. L. Bat., k. 1131. - Ypey en Dermout, Gesch. N.H.K. IV, blz. 76, 389. - Nav. XV (1865), blz. 281; XXIV ('74), blz. 476-480, 498, 554; XXV ('75), blz. 477; LI (1901), blz. 571-573. - Romein, Pred. Friesl., blz. 39. - v. Harderwijk, Pred. Rotterd., blz. 107, 108. - H.J. Royaards, Het Haagsch Genootsch....., blz. 171-174. - A. Kuenen, Het Haagsche Genootsch. enz. Gedenkschr. v. zijn honderdjarig best., blz. 17, 86, 87, 90, 113. - E.F. Kruyf, Gesch. v.h. Ned. Zend. Gen., en zijne zendingsposten, blz. 12, 13, 270 (waarin ook Hoog's portret). - Knuttel, Cat. Pamfl. VI (reg.). - Vorsterman v. Oyen, Stam- en Wapenboek II, 77 (genealogie).