Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Johannes Halsberch]

HALSBERCH (HALSBERGIUS) (Johannes), geboren te Kortrijk in 1560, studeerde te Genève (ingeschreven 10 Nov. 1582 als ‘Andowerpensis ecclesiae alummus’) en te Heidelberg (ingeschreven 26 Juli 1586). Hij werd voor stadsrekening van Amsterdam voor den predikdienst opgeleid, en was de eerste predikant, die voor rekening der Overheid studeerde. In 1589 proponent geworden werd hij den 4^en Mei van dat jaar te Amsterdam aangenomen om zich verder in het prediken te bekwamen. Cuchlinus was zijn examinator. Den 7^en Juni 1590 werd hij er beroepen tot tweeden predikant aan de Gasthuiskerk, en in 1599 voor alle kerken. Hij overleed er in het voorjaar van 1607¹⁾ in de kracht van zijn leven, diep betreurd ook door Arminius, die hem zijn ‘trouwen vriendt en seer lieven broeder in den geloove’ noemde. De grondslag van die vriendschap werd reeds te Genève gelegd. Uit de Acta van den Senaat der Leidsche Hoogeschool blijkt dat Halsbergius ook den doctorstitel droeg.

Hij fungeerde als scriba van de Particuliere N.-Hollandsche synode gehouden in Juni 1598 te Edam en was deputaat der N.-Hollandsche synode op de Geldersche synode 26-28 Juni 1604 gehouden te Zutphen. Hij vergezelde Wern. Helmichius op een van diens reizen naar Den Haag, om in opdracht van den kerkeraad van Amsterdam op verzoek van de ‘gedeputeerden’ der beide Hollandsche synoden mee te beraadslagen over de bevordering der Nationale Synode.

Zijn Bybel der Nature is geroemd als een verdienstelijke verdediging van het Christendom tegen de Heidenen, de Joden, de Mahomedanen uit het oogpunt der natuur. Deze vertaling achtte Halsbergius en met hem eenige godvruchtige mannen, Bewindhebbers der O.-Indische Compagnie noodig om de zeevaarders te wapenen tegen de ongeloovigen, inzonderheid tegenover de propaganda van Mahomedaansche zijde, waarvan reeds een gevaarlijke invloed uitging.

1) Volgens Veeris, Pred. N.-Holl., en Wagenaar t.a.p. zou hij in 1606 overleden zijn.

[p. 468]

Bedoelde door Halsbergius bewerkte en aan de Staten Generaal opgedragen vertaling verscheen onder den volledigen titel:

Bybel der Nature, dat is, van de Waerheyt der Christel. Religie, teghens de Atheisten, Epicuriën, Heydenen, Joden, Mahumedisten, ende ander ongheloovighe, door Philips Mornay, heere van Pleseis. Nu eerst verduyscht, met verclaringen veler duystere woorden, redenen ende spreucken. Hierbij zijn nog ghedaen drie registers door J. Halsbergium. Amst. 1602. 4^o.^1)

Ook schreef hij:

Godsalighe Betrachtinge over eenige psalmen des Conincklicken Propheets Davids. Herdr. 1645.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb. VI, blz. 38. - de Wal, Ned. Stud. Heidelb. Geneve, blz. 20, 37, 84, 142. - Croese, Pred. Amst., blz. 30, 31. - Wagenaar, Amsterdam in zijne opkomst, enz. II, blz. 143. - Brandt, Reformatie II, blz. 70. - Rogge, Het kerk. en godsd. leven (in: Amst. in de 17^e e.), blz. 15. - Vos, Amstels k. leven, blz. 135. - Reitsma en v. Veen, Acta, I, III, IV (reg.). - Werken der Marn. Vereen. S. III, D. IV, V (reg.). - Hania, Helmichius (reg.) - Nav. 5^de jrg. (1855), blz. 98, 99.

1) In 1646 zou van dit zeldzame werk een nieuwe uitgave verschenen zijn (vgl. Muller, Catal. v. Holl. Godgel. Werken, blz. 96, N^o 889).