Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Sarus Adriaan Jacob de Ruever Groneman]

GRONEMAN (Sarus Adriaan Jacob de Ruever), zoon van Albertus Groneman en Elizabeth de Ruever, werd den 12^en December 1810 te Alphen aan den Rijn geboren. Na een kortstondig verblijf te Koudekerk, vestigde zijn vader zich te Utrecht, waar de zoon bij zijn voorbereiding voor de Academische lessen veel aan Dr. Ekker, praeceptor aan het Gymnasium, te danken had. Den 29^en November 1828 liet Groneman zich als theologisch student aan de Utrechtsche Hoogeschool inschrijven, maar wijdde zich in 't begin vooral aan letterkundige studiën, zoodat hij in 1833 het candidaats-examen ad summos honores in de letteren aflegde. Reeds tevoren had hij, door zwakte verhinderd om in 1830 met de vrijwillige jagercompagnie, uit Utrechtsche studenten gevormd, het vaderland te dienen, zich op het beantwoorden van een prijsvraag toegelegd en was door de letterkundige faculteit te Utrecht daarvoor met goud bekroond. Het antwoord, een Commentatio de militum Praetorianorum apud Romanos historia is in de Annales Acad. Rh.-Traj. 1830/31, blz. 101 sqq., opgenomen en werd ook afzonderlijk gedrukt (Traj. ad Rh., 1832). Bij de studie in de theologie voelde hij zich vooral door Royaards aangetrokken en openbaarde zich zijn voorliefde voor kerkgeschiedenis, hoewel eerst door Van Heusde en later Heringa het wijsgeerig element ook werd aangekweekt, dat ‘zich gaande weg ontwikkelde tot die echt liberale opvatting van het Christendom, die hem zijn leven lang een geopend oog deed behouden voor den algemeenen vooruitgang, die in alle takken der theologie zich later heeft geopenbaard’ (Scholten). Den 24^en Juni 1837 promoveerde hij tot doctor in de theologie op een proefschrift, getiteld: Diatribe in Johannis Wicliffi, Reformationis prodomi, vitam, ingenium, scripta (Traj. ad Rh. 1837), dat ‘met lofspraak vermeld wordt door Wiclif's biograaph bij uitnemendheid, prof. Lechler, boven anderen op dit gebied tot oordeelen en prijzen bevoegd’ (Sepp). Daar inmiddels zijn ouders overleden waren en Groneman onbemiddeld was achtergebleven, werd hij huisonderwijzer van den zoon van Baron Taets van Amerongen te Renswoude, kon hierdoor eerst den 3^en October 1838 door het Provinciaal kerkbestuur van Utrecht tot de Evangeliebediening worden toegelaten en moest nog, bij den overvloed van proponenten, tot 1840 te Renswoude in genoemde betrekking blijven. Eerst in dat jaar, toen zijn academievriend J.H. Scholten, predikant te Meerkerk, tot hoogleeraar te Franeker was benoemd, kreeg hij een beroep naar deze gemeente, dat den 8^en December op hem uitgebracht werd. Den 28^en Februari 1841 volgde de intrede, maar zijn zwakke gezondheid belette Groneman op den duur het predikambt waar te nemen: bij Kon. Besluit van 10 Mei 1849 op zijn verzoek eervol ontslagen, predikte hij den 24^en Juni d.a.v. zijn afscheid.

Nadat hij de rijke bibliotheek van zijn academievriend Mr. de Jonge van Ellemeet te Oost-Kapelle had gecatalogiseerd, vestigde hij zich te Utrecht en leefde daar verder ambteloos, terwijl hij zich geheel aan de studie, vooral die der godgeleerdheid, wijdde. Omdat zijn eenige zuster in België gehuwd was, besloot hij, zich daarheen metterwoon te begeven en koos eerst Mechelen,, daarna Antwerpen, eindelijk Brussel tot woonplaats. Hier overleed hij aan een pijnlijke ziekte op 17 Juni 1873 en werd den 19^en van die maand begraven. ‘Groneman was een geleerde, een denker, een man van

[p. 366]

studie. Hij droeg een werkzamen geest vol kracht en leven om in een zwak lichaam ... Den mensch te leeren kennen, zijn oorsprong, zijne bestemming, zijne betrekking tot God was zijn lust en zijn leven’ (woorden ven Ds. Rochedieu, gesproken bij Groneman's begrafenis en door Scholten met instemming aangehaald).

Vanuit België een reis naar Straatsburg makend, leerde hij daar den hoogleeraar Bruch kennen, wiens werken hij door zijn vertalingen en omwerkingen in Holland bekend maakte. Zoo was zijn geschrift De idee van God, de grondslag der godsdienst (Utr. 1851) een beschouwing, getrokken uit Bruch's Die Lehre von den göttlichen Eigenschaften (Hamb. 1842). Aan de werken van denzelfden hoogleeraar ontleende hij: Het wezen van het Liturgisch bestanddeel in de Christelijke eeredienst (Utr. 1852); Onderzoek naar de wijsbegeerte der Hebreën ('s Hert. 1853); Het wezen der menschelijke ziel (Utr. 1860); Theorie van het bewustzijn (Utr. 1865), terwijl hij vertalingen van Bruch's werken gaf in: De kracht van het Christendom tot verlossing der wereld, in haar beginsel beschouwd (Utr. 1857); De Protestantsche vrijheid (Utr. 1857); Het wezen van het Christendom (Utr. 1868). Verder vertaalde hij uit het Hoogduitsch: Het Irvingisme (Utr. 1851); De Bijbel, door Tholuck (Utr. 1852); Bunsen's Wijsgeerige Aphorismen (Utr. 1854); Von Oertzen's Uit 's levens strijd (Utr. 1869); Vraagstukken des Christendoms in den tegenwoordigen tijd, door Bluntschli, Holtzmann, Rothe en Schenkel (Utr. 1869) en Krause's verhandeling over Het Christendom en de natuurwetenschappen (Rott. 1870). Ook Groneman's geschrift: Matthaeus Zell, de eerste Evangelische Herder en Leeraar te Straatsburg, en Katharina Schütz, zijne echtgenoote (Utr. 1866) is een ‘levensschets, medegedeeld uit het Hoogduitsch’, terwijl Frans Hemsterhuis, de Nederlandsche wijsgeer een verslag bevat van E. Grucker's boek: François Hemsterhuis, sa vie et ses oeuvres (Paris 1866). Uit het Fransch vertaalde hij bovendien drie werken van Edmond Scherer, nl.: De critiek en het geloof (Leiden 1851); Wat is het Rationalisme? (Utr. 1853); Het vraagstuk der inspiratie en de genetische ontwikkeling ervan ('s Hert. 1854), en één van Schaeffer: De verdraagzaamheid en hare toekomst (Rott. 1860).

De liefde voor Kerkgeschiedenis, reeds uit het onderwerp van zijn proefschrift gebleken, deed Groneman nog verschillende verhandelingen en vertaalde werken op dat gebied in 't licht zenden. In Godg. Bijdr., Jaarg. 1864, dl. 38, 2^e stuk, blz. 899-934, verscheen: De Bijbelvertaling van Johannes Wycliffe, en een Overzigt van de Litteratuur zijner Levensbeschrijving en Gieseler's Nieuwe Kerkgeschiedenis, 3 stukken (Utr. 1861/63) werd door hem vertaald. De levensbeschrijving van dezen godgeleerde door Redepenning gaf hij in het Hollandsch onder den titel: J.C.L. Gieseler's Leven en Werken, en de uitgave zijner nagelaten schriften (Utr. 1857), terwijl hij kort daarna diens Inleiding tot de Dogmengeschiedenis en Algemeene Dogmengeschiedenis (Utr. 1858) en Bijzondere Dogmengeschiedenis, 2 dln. (Utr. 1859/60) in 't licht gaf.

In de Algemeene Konst- en letterbode, Het Kerkelijk Weekblad, Waarheid in Liefde, Godgeleerde Bijdragen en Vaderlandsche Letteroefeningen schreef Groneman verder een aantal verslagen, aankondigingen en beschouwingen van uitgekomen geschriften, die volledig achter zijn levensbericht in Letterk. Lb., Jaarg. 1874 blz. 35-38, zijn opgenomen. Aldus kan hem de verdienste niet ontzegd worden, dat hij vele, vooral buitenlandsche werken op die wijze in breeder kring heeft bekend gemaakt en door omwerking of critiek daaraan de vrucht van eigen studie of inzicht heeft toegevoegd. De oorspronkelijke geschriften van zijn hand zijn echter betrekkelijk weinig in aantal

[p. 367]

en bepalen zich, behalve zijn proefschrift en hetgeen hij in Godg. Bijdr. over Wycliffe schreef, tot het volgende: De Heilige Schrift in hare verhouding tot het geloof (Utr. 1853); Levensberigt van J.H. Scholten en van J.F. Bruch (Onze Tijdgenooten, Utr. 1859-60, blz. 451-459); Gedachte over de lastering tegen den Heiligen Geest (Waarh. in Liefde, Jaarg. 1847, IV, blz. 676-696); De Canon van het N.T., volgens het fragment van Muratori (Godg. Bijdr., Sept. 1855); Stellingen over den invloed der vorderingen, die de natuurkundige wetenschappen in nieuweren tijd gemaakt hebben, op de Theologie en het Christelijk leven (Godg. Bijdr., Jaarg. 1865, 2^e st., blz. 801-811) en Joannis Calvini Institutio Christianae Religionis (Godg. Bijdr., Jaarg 1866, 1^e st., blz. 171-176). Eindelijk vervaardigde hij de Registers in de 4 drukken van Scholten's Leer der Herv. kerk, in Royaards' Hedendaagsch Kerkregt, Compendium Historiae Ecclesiae Christianae en Geschiedenis van het gevestigde Christendom in Ned. gedurende de middeleeuwen, terwijl alles wat in het Register van het Arch. Ned. K.G. (dl. XI), voorkomt betreffende de stukken van Royaards' hand, door hem bewerkt is.

In 1853 werd Groneman benoemd tot Lid der Maatschappij van Ned. Letterkunde.

Litteratuur: Scholten, Levensschets van S.A.J. de R.G. (Letterk. Lb., Jaarg. 1874, blz. 23-38). - Sepp, Bibl. Kerkgesch., blz. 152, 167. - Knuttel, Bibl. v. Kerkg., blz. 110, 213, 285. - Alb. Stud. Rh.-Tr., kol. 278. - Cat. Letterk., dl. I, kol. 80, 660, 751; dl. II, kol. 896, 915.