Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Egbert Jan Greve]

GREVE (Egbert Jan), ‘hij die gedurende de dagen van zijn leven door zoo weinigen gekend en in zijn waarde erkend is’, werd den 5^en October 1754 te Deventer geboren als zoon van den koopman Hendrik Greve en van Hendrika Everdina Frantzen, die hem een streng godsdienstige opvoeding gaven. Van 1771-1778 studeerde hij aan het Athenaeum in zijn geboortestad, waar vooral A.F. Rückersfelder, hoogleeraar in de godgeleerdheid en Oostersche talen, zijn leermeester was, en liet zich den 27^en Augustus 1778 als student te Leiden inschrijven. Hier merkte Prof. Schultens reeds dadelijk op, hoezeer Greve in de kennis van het Arabisch uitmuntte en noodigde zijn leerling uit, zich op gemeenzamen voet verder met hem in die taal te bekwamen, waartoe de hoogleeraar hem Oostersche handschriften uit het Legatum Warnerianum verschafte. Ook de kerkvaders werden ijverig door hem bestudeerd en bij een zelfstandig onderzoek der brieven van Paulus en der geschriften van Luther en andere Hervormers, begon hij een meer vrije opvatting der kerkleer te huldigen, dan die waarin hij was opgevoed, zoodat hij, toen hij den 29^en April 1783 bij de classis van Deventer als proponent werd toegelaten, de formulieren onderteekende met de toevoeging: ‘als menschelijke inzettingen, volgens art. 2 der Geloofsbelijdenis zelve’.

Predikant is Greve nooit geworden: zwak van lichaamsgestel en van stem, rekende hij zich voor dat ambt niet geschikt, terwijl de wijze, waarop hij de formulieren onderteekend had, zijn rechtzinnigheid in verdenking bracht. Bovendien was hij een aanhanger der Patriotten-partij, wat in vele plaatsen een beletsel was, om beroepen te worden. Hij bleef dus in het ouderlijk huis zijn studiën voortzetten, maar achtte het, toen in 1787 dat huis door het Prinsgezinde grauw niet gespaard werd, toch maar 't best, bij den intocht der Pruisische troepen het land te verlaten. Hij vestigde zich te Steinfurt, maar keerde eerlang naar Deventer terug, waar hem na de omwenteling van 1795 het professoraat in de Oostersche talen aan het Athenaeum werd aangeboden. Greve bedankte echter, maar nam in het begin van 1796 het ambt van lid der Nationale Vergadering aan, waartoe hij door het district Winterswijk gekozen was en ofschoon hij voor een staatkundige loopbaan weinig geschikt was, wijdde hij zich met veel ijver aan dien nieuwen werkkring. Den 22^en Juni 1797 werd hij evenwel tot een ambt geroepen, dat beter met zijn neiging en studiën overeenkwam, namelijk het professoraat in de Oostersche talen en Hebreeuwsche oudheden te

[p. 334]

Franeker. Op den 15^en November van dat jaar hield hij zijn inaugureele rede De nexu, qui studio linguarum orientalium cum ceteris artibus et doctrinis humanioribus intercedit indivulsus, die hij inderhaast had opgesteld en die alleen op aandrang van het bestuur der Hoogeschool en tegen Greve's zin het licht zag (Leov. 1800). Met hart en ziel gaf hij zich in de jaren van zijn professoraat aan de beoefening der wetenschap over, stond in 1804 nog op een drietal voor hoogleeraar te Harderwijk, maar de ingespannen studie had op zijn zwak gestel een zeer ongunstigen invloed. Te Harlingen vertoevend, om bij familie eenige ontspanning te zoeken, overleed hij daar ongehuwd aan een zenuwkoorts, den 13^en Augustus 1811.

Greve was een buitengewoon geleerd man, een wetenschappelijk genie, met al de uiterlijke eigenschappen van een afgetrokken geleerde: ‘klein, mager en slordig in kleedij. Zijn haar was zwart en hing als dat van een ouden Rabbijn vrij lang van zijn hoofd af; menigmaal werd hij voor een Jood aangezien, zelfs door den pas tot zijn collega benoemden Lotze. Er was bovendien veel vreemds in zijn manieren; geregelde orde in doen kende hij niet; studerende vergat hij het onderscheid tusschen dag en nacht, en liep door het huis, waar hij ongehuwd zijn intrek genomen had’ (Sepp). Hij bezat een buitengewoon geheugen, zoodat hij voor zijn studie zeer weinig boeken noodig had: hij wist, na een boek gelezen te hebben, voorgoed wat het bevatte. Alle baatzucht of eerzucht was hem vreemd; daarom was hij in de nationale vergadering ‘niet op zijn plaats, en verliet gaarne een tooneel, waarop zoo veel hartstogten om de overwinning kampten’ (Sepp). Aan den anderen kant kan hem een zekere stijfzinnigheid in zijn bijzondere meeningen niet ontzegd worden. Dit laatste bleek vooral uit het doel, dat hij met zijn Oud-Testamentische studiën steeds voor oogen had: het metrisch stelsel der Hebreeuwsche poëzie uit te vinden en vast te stellen. Reeds zijn Deventer leermeester, Prof. Rückersfelder, was hem daarin voorgegaan, door in 1762 een Commentatio quaedam cantica sacra ex ingenio Pindaricorum illustrans enz. uit te geven, maar Greve ging in dit opzicht veel verder. Hij veranderde met vrije hand den Hebreeuwschen tekst, offerde het parallelismus op, om de Hebreeuwsche woorden in dactyli, spondaei enz. te herscheppen, zoodat Bouman niet onjuist van ‘het Procrustes-bed van zijn metrisch stelsel’ sprak. Reeds als student te Deventer begon Greve het boek Job te bewerken, vergeleek de poëtische boeken van het O.T. met de voortbrengselen der Arabische dichtkunst, leerde Syrisch en Perzisch, alleen met dat ééne doel: de vaststelling van het Hebreeuwsche metrum; toch mocht het hem niet gelukken, in ons Land voor zijn stelsel veel aanhangers te winnen, zelfs trok het nauwelijks de opmerkzaamheid der toonaangevende theologen.

Het resultaat dezer Oud-Testamentische studiën legde hij neer in: Ultima capita libri Jobi, nempe XXXVIII-XLII, ad graecam versionem recensita notisque instructa. Accedit tractatus de metris Hebraicis praesertim Jobaeis, waarvan het eerste deel in 1788 te Deventer, het tweede deel in 1791 te Steinfurt uitkwam. In de voorrede en opdracht van het eerste deel had hij zijn gevoelen geüit over de geweldpleging der Pruisen in ons Land, waarom de Deventer magistraat, dadelijk na de uitgave van het werk, de bladzijden, waarop hiervan melding werd gemaakt, liet uitscheuren en vernietigen. Later gaf Greve nog op ditzelfde gebied: Vaticinia Nahumi et Habacuci cum interpretatione et notis (Amst. 1793) en Vaticinorum Jesaiae volumen postremum a cap. XL ad XLVI Hebraica ad numeros recensuit, versionem et notas adjecit: Accedit Interpretatio Belgica (Amst. 1810).

[p. 335]

Ook op het gebied der exegese van het N. Testament schreef Greve eenige werken, die, volgens Glasius, getuigen van zijn grondige kennis en van zijn helderen geest, maar waarmee hij, naar Sepp's oordeel, weinig naam maakte, ‘dewijl hij aldaar aan de regelen der grammaticale exegese veel minder gehoor gaf dan aan de vernuftige invallen van zijn altijd met het onderwerp vervulde brein.’ Eerst gaf hij De brieven van den Apostel Paulus aan de Efeziërs, de Colossers, en de eerste aan Timotheus, nevens den brief aan Philemon. Uit het Grieksch vertaald met een verklaring (Dev. 1790), uitgegeven door zijn broeder E.H. Greve, en later: De Brieven van den Apostel Paulus aan de Romeinen, de Corinthiërs en de Galaten met aanmerkingen; benevens eene Verhandeling over de echtheid en het gezag van den Brief van Jacobus (Amst. 1794-1818), 4 dln.

Bovendien gaf hij met zijn ambtgenooten E. Tinga en J.H. Regenbogen: Verstrooide gedachten over verschillende onderwerpen. Uitgegeven voor leeraars en vrienden van godsdienst en godgeleerdheid (Fran. 1802-1806) en anonym een verhandeling: Van de Staatszorg der Overheid voor den Godsdienst, en de Vrijheid der Christenkerk in Nederland. Na zijn dood dichtte Feith een vers: Op het afsterven van mijn vriend E.J. Greve en zond tevens een Verzameling van eenige losse stukjes in 't licht (Haarl. en Zwolle 1813), bevattende een en ander ‘van gehouden gesprekken of gedeelten van bijzondere brieven’, waarop hij van Greve antwoord ontvangen had. In handschrift liet Greve nog verschillende studies na over het metrum en de Psalmen, benevens een Koptische grammatica, terwijl ook bleek, dat hij zich met de studie van het Turksch had beziggehouden. Zijn beeltenis, naar H.A. Bauer door R. Vinkeles vervaardigd, ziet het licht en is opgenomen in het Vervolg op Wagenaar's Vaderl. Historie (dl. XXXVIII, blz. 87), terwijl bij Rogge, Staatsregeling, plaat I, kol. 2, zijn schaduwbeeld voorkomt.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., dl. I, blz. 554 (waar hij te onrechte Everhardus genoemd wordt). - Konst- en Letterbode, Jaarg. 1811, dl. II, blz. 294 vv. - Lotze, Laudatio (non dicta) Egberti Joannis Greve (Lugd. Bat. 1815). - Laurman, Museum van Kerkel. Gesch., blz. 71. - Sepp, Pragm. Gesch. Th., blz. 10, 72, 80, 81. - Knappert, Gesch. N.H.K., dl. II, blz. 236, 237. - Reitsma, Herv. en Herv. Kerk, blz. 732. - Bouman, Gesch. Geld. Hoogesch., dl. II, blz. 539. - Id., Godgel., blz. 281, 282. - Arch. K.G., dl. IV, blz. 266. - Boeles, Friesl. Hoogesch., dl. II, blz. 657-666. - Alb. Stud. L.B., kol. 1128. - Muller, Cat. v. Portr., n^o 1990. - Cat. Burgersd. en Niermans, blz. 220, 776. - Boekzaal, Jaarg. 1811b, blz. 299-301.