Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Daniël Gravius]

GRAVIUS, VAN DE GRAAF, VAN DE GRAEF of GRAUW (Daniël), geboren te Dordrecht in 1616, werd op 12 April 1636 student in de wijsbegeerte te Leiden en verdedigde daar den 22^en Juni 1638 een Disputatio ethica, de causa efficiente virtutis moralis (Lugd- Bat. 1638), opgenomen in de Disputationes ab alumnis fundationis Halletianae defensae. Na door de classis Walcheren tot de Evangeliebediening te zijn toegelaten, werd hij 27 October 1643 predikant te Aardenburg, maar, door de classis Walcheren aangenomen tot predikant voor Oost-Indië, vertrok hij daarheen en kwam 14 Juli 1645 te Batavia aan. Hier diende hij gedurende twee jaar de Nederlandsche gemeente en vroeg toen overplaatsing naar Formosa, hetgeen hem toegestaan werd ondanks de moeite, die de Kerkeraad te Batavia deed, om hem te behouden. Op Formosa zocht hij op verschillende wijzen kennis en beschaving te verbreiden, niet alleen door onderwijs en prediking, maar ook door zelf ploegbeesten erop na te houden, ten einde den inlanders een betere bewerking van den grond te leeren. Met zijn ambtgenoot Antonius Hambroek maakte hij ernstig werk van de bestudeering der taal. De gouverneur Nicolaas Verburch was echter den predikanten niet welgezind, schreef in zijn rapporten allerlei kwaad over ‘die luyden’ en na een hoogloopend geschil waren Gravius en zijn collega Happart in 1651 genoodzaakt te vertrekken. Reeds een onderzoek van den Raad van Justitie te Batavia bracht hun onschuld aan het licht (Januari 1652), Gravius werd voorloopig tot dienstdoend predikant te Batavia aangesteld, maar het Bestuur der O.-I. Compagnie besloot den 12^en Januari 1654, hem naar het Vaderland te ontbieden, ten einde zijn zaak nogeens te onderzoeken. Den 12^en October van dat jaar verscheen hij voor de vergadering der Bewindhebbers, vervolgens op 5 April 1655 voor de classis en beide keeren volgde een volkomen rehabilitatie. De classis gaf hem (6 April) een goed getuigschrift en de Bewindhebbers besloten (9 April), hem uit te betalen, wat hij van de Compagnie nog te goed had, hetgeen de aanzienlijke som van ruim f 14000. - bedroeg.

Te Kampen, waar hij op de nominatie stond, werd hij niet gekozen, maar nog in November 1655 volgde een beroep naar Veere, dat door hem werd aangenomen.

[p. 330]

Den 8^en November 1671 beriep hem de gemeente Middelburg, die hij diende tot zijn dood in Maart 1678. Gravius was in December 1645 te Batavia gehuwd met Martijntje Poots, geboren te Gouda, weduwe van Gerbrant Cunst, en hertrouwde na haar overlijden te Veere met Maria Hubregtse, dochter van Cornelis Hubregtse, burgemeester van Veere en bewindhebber der O.-I. Compagnie. Er bestaat van hem een portret, geschilderd door Z. Blijhof en gegraveerd door J. Munnichuisen, waarvan een reproductie voorkomt in Eigen Haard, Jaarg. 1897, blz. 101 en in Zel. Ill. Het randschrift roemt hem als ‘een neerstig, geleerd en godtsalig arbeider.’

Gravius, van richting Coccejaan en geestverwant van Van der Waeyen en Momma, was blijkbaar een zeer veelzijdig man, daar hij ook studie maakte van wis- en natuurkunde en groote verdiensten als taalkundige gehad heeft. Te Veere teekent hij op 16 Mei 1661 de voorrede van zijn Vertaling van de Evangeliën van Mattheus en Johannes in het dialect van Sinkang. Hij deelt in die voorrede mede, dat Hambroek de geheele vertaling met wijzer oordeel en verbeterende hand heeft nagezien. Ook gaf hij in 't licht: 't Formulier des Christendoms, met de verklaringen van dien, in de Sideïs-Formosaansche tale (Amst. 1662). Op last van den Raad van Formosa en den landvoogd François Caron hadden Ds. J. Happart en Ds. S. van Breen eertijds ‘een accuraat en wijtloopig Formulier naar de ordre onses Catechismi zamengestelt’, dat niet gedrukt was. Hiervan maakte Gravius een uittreksel, een soort onderwijsboek, het evengenoemde Formulier, dat hij in het Formosaansch vertaalde en uitgaf. De Formosaansche en Nederlandsche tekst staan naast elkander gedrukt en het geheel is een populair-catechetische verklaring der hoofdwaarheden van het Christendom, volgens de orde en met vrije gebruikmaking der gedachten en uitdrukkingen van den Heidelbergschen Catechismus.

Litteratuur: Van Troostenburg de Bruyn, Gesch. H. Kerk in Indië, Reg. - Id., Biogr. Wdb. O.-I. Pred., blz. 152-155, 512, met de daar opgegeven litteratuur. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb., dl. IV, kol. 673. - De Balbian Verster, De Hollanders op Formosa (Eigen Haard, Jaarg. 1897, blz. 102, 103). - Nagtglas, Levensber., dl. I, blz. 291-293. - Knuttel, Acta, dl. III, blz. 266, 328, 329, 373, 473, 532, 534. - Muller, Cat. v. Portr., n^o 1985. - v. Alphen, N. Kerk. Handb., Jaarg. 1909, Bijl., blz. 121.