Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Ferdinand Henri Gagnebin]

GAGNEBIN (Ferdinand Henri) is den 3^en December 1816 in het dorp Engollon, kanton Neuchâtel, geboren. Evenals zijn vader en grootvader wilde hij predikant worden, studeerde daartoe o.a. in Duitschland onder leiding van Harless, Neander en Hengstenberg, maar tijdens zijn verblijf te Berlijn overleed zijn vader plotseling en moest hij, als oudste zoon uit een groot gezin zonder fortuin, door lesgeven de geldelijke zorgen helpen verminderen; hierbij had hij veel te danken aan den Koning van Pruisen, die toen vorst van Neuchâtel was. Toch bleef Gagnebin studeeren en kon reeds den 2^en November 1841 tot de Evangeliebediening worden toegelaten, maar vond door overvloed van proponenten niet dadelijk een vaste standplaats. Door directeur van een kostschool te worden, kon hij de opvoeding der overige kinderen uit het gezin bekostigen en tevens op 8 Juli 1846 een huwelijk sluiten met Charlotte Henriëtte Junod. Drie jaar later, in Juli 1849, mocht hij zich eindelijk aan zijn eerste gemeente, Planchettes, verbinden, die hij daarna verwisselde met Eplatures, ook in het kanton Neuchâtel gelegen, waar hij rustig arbeidde tot den 3^en September 1856, den dag, die voor zijn later leven de grootste gevolgen had.

In 1848 was te Neuchâtel de republiek uitgeroepen, maar de Pruisische koning Frederik Willem IV had geweigerd, van zijn rechten afstand te doen, terwijl vele van zijn vroegere onderdanen hem heimelijk getrouw bleven. De hoofden van deze partij beproefden dien 3^en September 1856 een tegenomwenteling tot stand te brengen, hetgeen echter mislukte en aan de republikeinsche partij aanleiding gaf, de voornaamsten der Koningsgezinden als gijzelaars gevangen te nemen, om aldus Frederik Willem te dwingen, van zijn rechten afstand te doen. Gagnebin, die als zeer Koningsgezind bekend stond, maar van de revolutionaire beweging onkundig was geweest, werd ook gevangen gezet en moest tot einde Januari 1857 de vrijheid missen, toen hij met zijn lotgenooten door tusschenkomst van Napoleon III werd ontslagen. Kort daarna vertrok hij met een opdracht van zijn partijgenooten naar Berlijn, waar de Koning hem de Hohenzollern-orde schonk, doch was niet te

[p. 164]

bewegen, een beroep als predikant naar die stad aan te nemen. Voordat de staatkundige kwesties in Neuchâtel volkomen geregeld waren, wilde hij ook niet daarheen terugkeeren en in die omstandigheden deed zijn landgenoot V.H. Guye, Waalsch predikant te Amsterdam, stappen, om hem als ambtgenoot aan deze gemeente te verbinden, ten einde Ds. Chavannes, die ziek was, in den dienst bij te staan. Gagnebin, die één uur na deze aanvrage het verzoek ontving, in zijn oude gemeente als leeraar terug te keeren, meende, dat de Voorzienigheid hem door die omstandigheid als roeping aanwees, in Holland te arbeiden. Hij trok naar Amsterdam, waar hij van 29 Maart tot 1 Juli als hulp van Chavannes werkzaam was en, toen deze op laatstgenoemden datum emeritaat ontving, den 22^en Juli 1857 tot predikant beroepen werd. Den 18^en October d.a.v. deed hij intrede, om er met liefde en ijver in rechtzinnigen geest de Evangeliebediening waar te nemen tot zijn emeritaat, dat op 1 Juli 1889 inging, nadat kort tevoren zijn echtgenoote hem door den dood ontnomen was. Hij keerde naar Neuchâtel terug, maar volgens zijn eigen woorden had het hem meer moeite gekost, zijn tweede vaderland te verlaten, dan in 1857 zijn geboorteland. Reeds den 15^en Januari 1890 is hij overleden. Zijn fotografisch portret komt voor in T. IV van het Bull. Egl. Wall.

Gagnebin heeft zich zeer verdienstelijk gemaakt voor de kennis van de geschiedenis der Waalsche kerk in Nederland. Met groote werkkracht begaafd en met onvermoeid geduld alles naspeurend en bijeenbrengend, leverde hij niet alleen bouwstoffen voor die geschiedenis, maar ook gedocumenteerde monografieën over afzonderlijke gemeenten. Dat hij zich niet in kleinigheden verloor, maar de behandelde stof volkomen beheerschte en groote lijnen wist te trekken, blijkt wel uit de Introduction, waarmee hij het tijdschrift Bulletin de la Commission pour l'Histoire des Eglises Wallonnes bij het publiek inleidde (T. I, p. 7-68) en waarin hij een kort overzicht gaf van de geschiedenis der Waalsche kerken in ons Vaderland. In dat Bulletin gaf hij achtereenvolgens:

Pasteurs de France, réfugiés en Hollande (T. I, p. 97-151).

Etablissement de l'Eglise Wallonne de la Haye (T. I, p. 299-351).

Resolutions Synodales concernant les pasteurs français réfugiés en Hollande 1684-1687 (T. II, p. 47-60).

L'Eglise Wallonne de Harlem (T. II, p. 210-240 et 323-359).

Liste des églises wallonnes des Pays-Bas et des pasteurs qui les ont desservies (T. III, p. 25, 97, 209, 313),

terwijl na zijn dood nog werd opgenomen zijn studie over

Les cinquante-trois premières années de l'église wallonne de Breda, 1590-1643 (T. VI, p. 1-42).

Bovendien publiceerde hij nog op kerkhistorisch gebied:

Het derde Eeuwfeest van de vestiging der Hervormde Kerk in Frankrijk, 26-28 Mei 1559 (Amst. 1859), dat door H.J. Spijker uit het Fransch is vertaald, en

Souvenir du trois-centième anniversaire de l'église wallonne de Harlem, 5 Sept. 1886 (Harlem 1886).

Zijn toespraak Ter herinnering aan Calvijn's 300-jarigen sterfdag kwam in één bundel met andere toespraken, bij diezelfde gelegenheid gehouden, te Amsterdam in 1864 uit.

Naar aanleiding van het beroep van A. Réville schreef hij eene Courte expli-

[p. 165]

cation présentée aux membres de l'église wallonne d'Amsterdam (Amst. 1868), ook in het Hollandsch vertaald als: Korte verklaring aan de leden der Waalsche gemeente te Amsterdam naar aanleiding von het ... beroep op A. Réville. Uit het Fransch vertaald (Amst. 1869). Réville gaf in antwoord hierop: Le Manifeste de M. Gagnebin (Rott. 1869).

Eindelijk hebben nog eenige leerredenen van Gagnebin het licht gezien, namelijk:

Het geloof in Jezus Christus. Leerrede over Joh. 3:36 (1857).

De liefde Gods jegens de wereld. Leerrede uit het Fransch naar het onuitgegeven handschrift vertaald door P.v.M.H. (Amst. 1858).

L'unité du corps de Christ. Discours sur 1 Cor. XII:12, 13, prononcé ... le 28 Janv. 1866 (Amst. 1866),

alsmede het werkje:

De weg des kinds. Uit het Fransch naar het onuitgegeven handschrift overgedragen door J. de Neufville (Amst. 1861).

In de Bibliothèque Wallonne te Leiden bevindt zich nog een manuscript van Gagnebin's hand, bevattende Notices et extraits des Articles Synodaux et autres sources concernant diverses églises wallonnes dans les Pays-Bas, Outre-Meuse, Allemagne, Amérique.

Litteratuur: H.A. G(agnebin): F.H. Gagnebin (Bull. Egl. Wall., T. IV, p. 405-407). - Bourlier, M. le Pasteur Gagnebin, in: Le Christianisme au XIX siècle, 23 Janv. 1890. - Bull. Egl. Wall., T. III, p. 28. - Cat. Bibl. Wall., p. 53, 85; II^e Suppl., p. 108; III^e Suppl., p. 19. - Cat. Letterk., dl. II, kol. 553.