Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Pieter Kors Dommisse]

Dommisse (Pieter Kors), zoon van Cornelis Dommisse, koopman, werd geboren te Vlissingen den 27sten Mei 1837 en studeerde te Utrecht, waar hij werd ingeschreven den 18den September 1855. Candidaat tot den H. Dienst geworden bij het Prov. Kerkbestuur van Overijsel in 1863, werd hij den 4den December 1864 door zijn broeder Ds. J. Dommisse, pred. te Stavoren (met Genes. XII:2a) bevestigd als predikant te Schraard, waarna hij intrede deed (met 2 Cor. III:5, 6). Na van hieruit voor meer dan één beroeping bedankt te hebben nam hij die naar Oude en Nieuwe Wetering aan; aldaar deed hij intrede den 29sten Maart 1868 (met Luc. V:4-6) na bevestigd te zijn door Ds. K.F. Creutzberg van Maarssen (met 1 Cor. I:23); den 22sten Maart had hij afscheid genomen van Schraard (met Rom. VIII:35a). Zijn derde gemeente was Oostburg, waar hij, na den 17den Juli 1870 afscheid te hebben genomen van O. en N. Wetering (met Hebr. XIII:20, 21), den 31sten Juli bevestigd werd door Ds. H.W. Creutzberg, pred. te Vlissingen (met 2 Tim. IV:2a), en intrede deed (met Jes. XL:6-8). Hij diende deze gemeente tot hij afscheid van haar nam den 29sten October 1876 (met Openb. XXII:21 laatste woord), om den 2den November intrede te doen te Bieselinge (met Jerem. XXXI:33) na bevestigd te zijn door Ds. J.J. Richard, pred. te Vlissingen (met Philipp. II:29a). Zijn laatste gemeente was Lage Zwaluwe, waar hij den 11den Juni 1882 bevestigd werd door Ds. C. Hengeveld, pred. te Rumpt (met Hand. I:8) en intrede deed (met 2 Cor. V:20); zijn afscheid te Bieselinge had plaats den 4den Juni (met Matth. XXVIII:20).

Met ingang van den 1sten Maart 1905 verkreeg hij op zijn verzoek eervol emeritaat; den 26sten Februari van dat jaar legde hij zijne bediening neder met een predikatie over Genes. XLIX:18. Daarop vestigde hij zich metterwoon in zijne geboortestad, tot wier archivaris hij met ingang van den 16den Oct. 1905 benoemd werd inplaats van zijn zoon, die een benoeming had ontvangen tot burgemeester van Sluis. Om gezondheidsredenen werd hem op zijn aanvrage eervol ontslag gegeven, ingaande den 1sten Juli 1911. Nog in datzelfde jaar aanvaardde hij het ambt van kerkelijk archivaris te Vlissingen; op het tijdstip, toen de St. Jacobskerk te Vlissingen zoo zwaar werd getroffen door brand (den 5den Sept. 1911) redde hij wat nog te redden viel; het archief bleef gespaard. Ook heeft hij belangrijke pogingen in het werk gesteld om geschonden grafschriften in dit kerkgebouw te herstellen, waarvan hij het resultaat heeft neergelegd in zijn laatste geschrift (1914). Hij overleed den 13den October 1915 te Vlissingen.

Dommisse was met hart en ziel predikant en stelde belang in het kerkelijk leven, maar gevoelde eveneens veel voor zijne vaderstad en hare geschiedenis. Reeds zijn in 1872 verschenen gedicht over De ontwikkeling en wording der Herv. Gemeente te Vlissingen getuigt van dit laatste. Tijdens zijn verblijf te Lage Zwaluwe kwam hij vaak naar Vlissingen over, en ontwierp hij op aandringen van den toenmaligen burgemeester eene historische beschrijving der stad (met een tweetal kaarten), oorspronkelijk voor schoolgebruik bestemd, maar nooit in druk verschenen. Zoo rijpte

[p. 528]

ook het plan bij hem om een topographische geschiedenis van Vlissingen te schrijven. Deze was grootendeels voltooid toen hij bij voortgezet onderzoek op het Rijksarchief te Middelburg kennis maakte met de oude grafelijke rekeningen; was hij tot nogtoe Verheve van Citters gevolgd met diens eilandentheorie en ab Utrecht Dresselhuis met diens vaak niet zeer betrouwbare conjecturen, toen Dommisse de bronnen leerde kennen begreep hij op den verkeerden weg te zijn en ving hij zijn onderzoek opnieuw aan. In de gemeenten, door hem gediend, ordende hij de kerkelijke archieven en herstelde en bewaarde hij zooveel mogelijk de kerkelijke antiquiteiten.

Hij was een man van veelzijdige kennis en wetenschap en volhardende studie, die tot op hoogen ouderdom gearbeid heeft. Dat zijne verdiensten werden erkend blijkt uit zijne benoeming tot lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen den 12den April 1899, tot ridder in de orde van Oranje-Nassau den 23sten Maart 1907 en tot lid van het Historisch Genootschap den 13den December 1908. Sinds den 12den April 1899 was hij lid van het Zeeuwsch Genootschap.

Hij huwde in November 1864 met Wilhelmina Jacoba Mortier, dochter van Pieter Mortier en Jacoba Petronella Riemens.

Hij schreef:

Het dwaze Gods wijzer dan de menschen bewezen in Jeruzalems herstelling gestaafd op het gebied van het Christelijk Onderwijs. Leeuw. 1867. gr. 8^o.

De worsteling en wording der Hervormde Gemeente te Vlissingen. (Gedicht met histor. aanteek.) Vliss. 1872. 8^o.

Negen Leerredenen opgenomen in verschillende jaargangen van de Stuiverspreeken. Uitg. A. Mulder, Delft.

Open Brief aan de kerkelijke liberale kiesvereeniging te Oostburg. 1875.

In de werken van het Zeeuwsch Genootschap (jrg. 1904) verscheen van hem:

Onderzoek naar de eerste omwalling en omgeving der stad Middelburg (met 3 schetsteek. en 3 uitslaande platen).

In jrg. 1910:

De Ambachtsheerlijkheid Oud-Vlissingen en de wording van Nieuw- Vlissingen (met 2 uitslaande platen).

In Archief, vroeg. en lat. meded. voorn. in betr. t. Zeeland. Jrg. 1913, blz. 1 v.v.

Eenige grafschriften uit de afgebrande St. Jacobskerk te Vlissingen.

Litteratuur: Album Stud. Acad. Rh.-Traj., kol. 406. - F. Nagtglas, Levensberichten v. Zeeuwen (verv. op de la Rue ‘Gelett., Staatk. en Heldh. Zeeland’). I, blz. 160. - R. Fruin, In Memoriam P.K. Dommisse in ‘Nederl. Archievenblad, Orgaan v.d. Vereen. v. Archivarissen in Nederl.’ 24ste Jrg. 1915-16, No. 2, blz. 41-43. - Stemmen v. Waarh. en Vrede, Jrg. 1863, blz. 225; jrg. 1864, blz. 703; jrg. 1865, blz. 57; jrg. 1868, blz. 514, 521; jrg. 1870, blz. 538, 631, 823, 965; jrg. 1876, blz. 703, 1058, 1059, 1184, 1418; jrg. 1882. I, blz. 478, 599; II, blz. 118, 122. - Kerkelijke Courant. Jrg. 1905, No. 9. - N.K. Handb. Jrg. 1907, Bijl. Q, blz. 183;

[p. 529]

jrg. 1909, Bijl. Q, blz. 124, 142; jrg. 1911, Bijl. S, blz. 183. - Brinkman's Catal. der Boeken, Plaat- en Kaartwerken (1850-1882) blz. 309.