Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Cornelis Waelravens van Diest]

Diest (Cornelis Waelravens van), ook wel genoemd Cornelius Walraven, afkomstig van Aalst in Vlaanderen, was eerst predikant te Armentières. Omstreeks 1566 moet hij ook werkzaam zijn geweest te Lhomme, gelegen aan den weg van Armentières naar Rijssel. Vroeger zou hij het beroep van hoefsmid hebben uitgeoefend. In de vervolging werd hij bijgenaamd du Four. Toen op het voorbeeld van Antwerpen de openbare evangelieprediking ook door de inwoners van 's Hertogenbosch werd ingevoerd, was hij de eerste, die daarbij den 21sten Juli 1566 voorging. Deze eerste hagepreek werd gehouden op drie kwartier afstand van de stad op den ‘hoogen Camp’, een weide onder Engelen, voor een gehoor van omtrent 4000 menschen, ook van Gorcum, Zalt-Bommel, Heusden en andere plaatsen. Daarna werd geregeld op Zondagen en Roomsche feestdagen gepredikt. Van Diest was toen gehuisvest door een pastoor te Hedel, ‘die het pausdom meer dan een jaar vroeger met preeken te keer had gegaan’, onder groote belangstelling van velen uit den Bosch, die in schuiten er heen trokken om hem te hooren. Daar ontmoette van Diest zeker ook den ketterschen kapelaan van Bommel Jan van Venray.

Wanneer van Diest in den omtrek der stad had gepredikt, werd hij onder gewapend geleide van zes of zeven burgers in een schuit naar Hedel teruggebracht. Pogingen van den hoogeschout van den Bosch om zijn prediking tegentegaan, faalden, daar de stadsregeering daaromtrent niet eenstemmig was. Zondag 11 Augustus preekte hij dichter bij de stad, te Deuteren ‘op een camp genoemd den Bickelcamp’. Na afloop van den dienst werd hij door gewapende lieden door de St. Janspoort den Bosch binnengevoerd, en onder grooten toeloop gebracht naar den Vughterdijk, waar hij logeerde ‘ten huyze Diericx van Tiel, staende dien bij de Vuchterpoorte’.

Den 24sten Augustus na den beeldenstorm op de beide vorige dagen kwam het zelfs zoover, dat van Diest door de burgers, wier verzoek om eenige vergaderplaatsen in de stad niet was ingewilligd, tusschen een haag van pieken en roeren

[p. 486]

in de St. Janskerk op den preekstoel werd gebracht. Hij predikte bij die gelegenheid tegen de Roomsche Mis, die hij vergeleek bij ‘een apen- of guchelspel ende by eenen quaksalver, die salve te coope heeft voor alle gebreken’.

Zondag 25 Augustus preekte hij er weer in dezelfde kerk, die echter den 11en September opnieuw in bezit der Roomschen was. Intusschen traden in meer stadskerken predikanten op.

Den 11den April 1567 had een algemeene uittocht uit den Bosch plaats. Met den edelman Antoni van Bombergen, die korten tijd met het bevelhebberschap over de stad was bekleed, maar wiens toestand onhoudbaar was geworden, weken o.a. ook de predikanten uit.

Verdere levensbijzonderheden van van Diest zijn onbekend; alleen kan nog vermeld worden dat hij de derde onderteekenaar (onder P. Datheen en Herm. Moded) is geweest van de Weselsche artikelen (3 November 1568).

Litteratuur: Jac. v. Oudenhoven, Silva-Ducis Aucta & Renata, of Een Nieuwe ende gantsch vermeerd. Beschrijvinge v.d. Stadt v. 's Hertogen-Bossche ('s Hert. 1670), blz. 135-137. - J.H.v. Heurn, Hist. der Stad en Meyerye v. 's Hertogenbosch, II, blz. 22, 25. - W. te Water, Tweede Eeuw-getijde v.d. Geloofsbelijd. der Geref. kerken v. Nederl., blz. 36, 37. - G. Brandt, Hist. der Reformatie. I, blz. 314, 352. - Prosper Cuypers v. Velthoven, Documents pour servir à l'histoire des troubles religieux du XVIe siécle dans le Brab. Septentr. Bois-le-Duc (1566-1570). T. I, p. 22 Suiv., 302, 322, 325, 394, 459, 464, 465, 488. - J.C.A. Hezenmans, De St. Janskerk te 's Hertogenbosch en hare geschiedenis, blz. 204, 213. - J.M. Assink Calkoen, De openbare prediking der Hervormden in het jaar 1566 (in ‘Kalender voor de Protestanten in Nederl.’ ond. leid. v. Prof. W. Moll). Derde jrg. (1858), blz. 118, 119. - J.G.R. Acquoy, Jan v. Venray, (Johannes Ceporinus) en de wording en vestiging der Herv. gem. te Zalt-Bommel, blz. 13. - H.Q. Janssen, De kerkherv. in Vlaanderen. I, blz. 82, 284. - L.J.F. Janssen, De Ned. Herv.... te Wesel (in ‘Archief v. Kerk. Gesch., inzond, v. Nederl.’, verzam. d. Kist en Royaards), V (1834), blz. 343, 457. - W. Meindersma, art. in ‘N. Biogr. Woordenb.’ (red. Dr. Molhuysen en Prof. Dr. Blok). I, kol. 716. - Dez., De Geref. Gem. te 's Hertogenb. (1629-1635), blz. 2, 11. - Dez., De Reformat. Beweging der XVIe eeuw te 's Hertogenbosch (in ‘Ned. Arch. v. Kerkgesch.’ red. Prof. Dr. Pijper. VII (1910), blz. 380 v.v. - Verhaal der Beeldstorm te 's Hertogenb. in 1566 (naar het handschr. v. Prof. M.W.C. Ackersdyck in ‘Kronyk v.h. Hist. Genootsch. te Utr.’ Jrg. XIII (1857), blz. 286, 289. - C. Sepp, Uit het Predikantenleven v. vroeg. tijden, blz. 62. - A.C. Duker, Gisb. Voetrus. I, blz. 155. - H. de Jongh Azn., Naemlijst der Pred. in de gemeenten ond. de IX Classen v.h. Geld. Syn. zed. de Herv. blz. 176.