Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Antonius Bynaeus]

BYNAEUS (Antonius) aanschouwde het levenslicht te Utrecht den 6^den Aug. 1654 en dewijl hij reeds op jeugdigen leeftijd een weteschappelijken aanleg toonde, bestemden zijn ouders hem voor de studie. Hij leerde Grieksch en Latijn en onder den geleerden J.G. Gravius lei hij zich toe op de beoefening van de geschiedenis en de antiquiteiten.

Gravius was zeer met zijn leerling ingenomen en liet zich krachtig aan zijn ontwikkeling gelegen liggen, terwijl hij hem ook met Heinsius in aanraking bracht. Zijn keuze op de godgeleerdheid gevestigd hebbende, bekwaamde hij zich in het Hebreeuwsch, Arabisch, Syrisch en de Joodsche oudheden onder Johannes à Leusden. Ook de philosophie werd door hem bestudeerd, ofschoon hij zich tot deze minder aangetrokken gevoelde. Bepaaldelijk in de godgeleerdheid had hij Frans Burman tot leermeester. Bevorderd tot proponent, was hij achtereenvolgens predikant te Piershil 1680, te Naarden 1683 en te Deventer 1693. Hier werd hij in 1696 benoemd tot hoogleeraar aan het athenaeum-illustre om les te geven in de godgeleerdheid en in de Oostersche talen. Met een oratio de pace in ecclesia ejusque conservanda ratione, aanvaardde hij deze betrekking. Dat men zijn verdienste op wetenschappelijk terrein erkende, moge hieruit blijken, dat hij den 29^sten Juni 1694 door de hoogeschool te Harderwijk, tot doctor honoris causa in de theologie werd benoemd. Hetzelde deed de Utrechtsche faculteit, maar deze onderscheiding kwam later, zoodat hij hiervoor moest bedanken.

Bynaeus stierf reeds den 8^sten Nov. 1698, nauwlijks 44 jaar oud. ‘Door zijn aangename verkering, onbesproken zeden en zachtheid van karakter, had hij de liefde van groot en klein tot zich getrokken. Dat hij onvermoeid was in den arbeid, getuigen de geleerde geschriften, die hij heeft nagelaten.’

Het licht zag van hem:

Somnium de laudibus critices. Tr. ad Rhen. In 1670, den 11^den Dec. heeft Bynaeus dit gesprek openlijk voorgelezen.

De calceis Hebraeorum, libri duo. Cum tabulis aeneis elegantissimis, et indicibus uberrimis. Accedit Somnium. Dord. 1682. Herhaalde malen herdrukt.

De natali Jesu Christi, lib. II. Accedit dissertatio de J.Chr. circumcisione. Amst. 1689. Dit werk vertaald door F.W. Westhovius.

De CX Psalm, verklaart en toegepast. Devent, 1692.

Silo, of Jakobs voorzegginge. Gen. XLIX:10. Verklaart en toegepast. Devent. 1694. In dit geschrift is het er Bynaeus alleen om te doen: ‘dat hy voor zijn gemeinte vernieuwe de gedagtenis van de komste des Messias (die by hem Silo is) en haar verkondige, hoe God, wanneer de volheid des tijds gekomen is, zynen Zone heeft uitgezonden, geworden uit een Vrouwe, geworden onder de Wet; op dat hy de genen, die onder de wet waren, zoude verlossen en wy de aenneminge tot kinderen verkrygen, volgens de tale, dien de kruisgezant Paulus aan den Galaters spreekt. Kap. IV:4 en 5.’

Allen, die in Silo niet den Mesias zien ‘slaan den bal mis’ en hij zal bewijzen, ‘dat de Silo, van wien Jakob met grooten ophef zoo vele eeuwen voorzegt heeft, niemand anders dan de Koning Messias is.’

[p. 742]

De morte Jesu Christi, liber primus. Amst. 1691. Commentarius amplissimus in Matth. etc. Liber secundus. Commentarius amplissimus in Matth. XXVI:30-75 et XXVII:1-10, Marc. XIV:26-72 et XV:1, Luc. XXII:31-71 et XXIII, 1 Joh. XVIII a commate 1 ad comma 28. Id. 1696. Liber tertius. Id. 1698.

De reden, dat er tusschen de verschijning van het 1^ste en het 2^de deel zooveel tijd verloopen is, moet gezocht worden in zijn benoeming tot hoogleeraar. Het geheele geschrift geeft de meest afdoende bewijzen voor de groote belezenheid van Bynaeus.

Gekruiste Christus ofte verklaringe over de geschiedenisse van het lijden, sterven en begraven van Jezus Christus, volgens overeenstemming der evangelisten. 1683 Dordr.

Dit geschrift is de grondslag van het onmiddellijk voorafgaande.

Verscheidene dezer werken zijn herhaaldelijk gedrukt.

Naardens Burgermoort. Amst. 1687.

Leerredenen. Dordr. 1682.

Een loffelijk getuigenis van Bynaeus geeft Sepp, als hij zegt dat met het optreden van hem als hoogleeraar aan het athenaeum, roemrijker dagen aanbraken. Hij trad er op, gelijk hij zelf zegt; ‘a nobilissimo hujus urbis senatu, praeter munus Ecclesiasticum, per se sat arduum, demandata mihi provincia est, Reginam disciplinarum omnium Theologiam, linguamque orientis, in Illustri gymnasio docendi.’ Onder de studenten te Utrecht behoorde hij tot de meestgeliefde discipelen van Graevius en Frans Burman. In die dagen deelde zijn eerstgenoemde leermeester over hem bijzonderheden mede, als deze: nunc totus est in theologicis. Propediem enim candidatorum numero adscribetur. His curis liber et solutus impendet se rursus huic operae, quam dicavit Hesychio, τοῦ Πάνυ edendo. Doch niet door dien arbeid, door anderen verwierf hij later een goeden naam. Met woord en geschrift wist hij liefde voor de beoefening der Joodsche oudheden op te wekken. Te Groningen wenschten enkelen hem aan de hoogeschool te verbinden. Nog leeft hij in zijn werken, gedenkteekenen van belezenheid, geduld en vernuft; sla slechts achter elk deel den index auctorum op, en gij deelt in mijne verbazing over het vele en het bruikbare, dat deze man verzameld en gerangschikt heeft. Al is Coccejus bij hem ‘summus’ en ‘magnus interpres’, Bynaeus volgt hem niet slaafs in de verklaring van betwistbare plaatsen uit het O.V. Erasmus en Grotius, bij herhaling door hem als ‘noster’ begroet, acht hij veilige gidsen. Hij heeft het zijne gedaan om de schriften des O.V. geschied- en oudheidkundig te leeren behandelen. Bij herhaling gedrukt, in het Duitsch overgezet en in onze moedertaal, hebben die werken nut moeten stichten,’ Ongetwijfeld geven ze getuigenis van groote taalkennis en bij zijn exegese is het hem ook vooral te doen om de juiste beteekenis der woorden.

Jöcher, na zijn werken te hebben genoemd, zegt: ‘Bynaeus verliesz auch in manuscript notas ad biblia belgica apud Ravesteinium edita, in Jo. Buxtorfii concordantias et lexicon und in Erasmi Schmidii concordantias graecas novi testamenti, die sich in Herm. van de Wael Bibliothek befinden.’

Litteratuur: Paquot, Mémoires. T.I. Louvain 1765, pag. 69 en 70. - v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1711-1713. - Sepp, Het godgel. onderw. dl. II, blz. 332 en 333. - Bouman, Gesch. der Geld. hoogeschool, dl II, blz. 193.