Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Adriaan Buurt]

BUURT (Adriaan) zoon van Alardus Adrianus (gest. 28 Mei 1739) predikant te Zalt-Bommel, geboren den 27^sten Mei 1711, gaf reeds in zijn jeugd blijken, dat er, bij een zorgvuldige opvoeding, iets uit hem groeien kon. Voorbereidend onderricht genoot hij in zijn geboorteplaats aan de Lat. school, terwijl hij zich te Utrecht (zijn naam komt in het Album Stud. evenwel niet voor) onder leiding van H.S. van Alphen en Joh. van den Honert, op de godgeleerdheid toelei. Praeparatoir geëxamineerd in de classis van 's-Gravenhage den 27^sten April 1734, werd hij in Mei door de classis van Nijmegen, als kerkeraad te Beek c.a., h.t.p. beroepen en er, na den 16^den Juni het peremptoir examen te hebben afgelegd, den 11^den Juli door zijn broeder A.A. Buurt uit Wadenoyen, met Psalm LXXXIV:6 bevestigd. Hij deed zijn intree met Ps. LI:17. Zijn eerste gemeente Beek, verwisselde hij met Ooltgensplaat (ber. den 3^den Maart 1741, afsch. 16 April, bev. 30 April). Terwijl hij hier arbeidde, werd hij beroepen ‘door de Nederduitsche Hervormde gemeente der nieuwe stadt Hanau’, voor welk beroep hij eerst bedankte, doch op ‘'t sterk aanhouden’ van Hanauw, nam hij de roeping derwaarts eindelijk aan en met Jerem. XVII:16, nam hij den 3^den Mei 1744 afscheid van Ooltgensplaat ten einde zich naar zijn nieuwe standplaats in Duitschland te begeven. In 1748 kwam Buurt te Amsterdam (ber. 28 Nov. 1747, bev. 25 Febr. 1748), en hij is h.t.p. gebleven tot zijn dood den 16^den Dec. 1781 (v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1655 geeft verkeerdelijk aan 25 Dec.).

‘Als een bijzondere trek van edelmoedigheid verdient melding, dat Buurt, in zijner vrouws boedel, de opkomsten van eene praebende der Ridderschap van Overijssel vindende, oordeelde die met geen goed geweten te kunnen behouden en ze aan de Ridderschap teruggaf.’

In druk verscheen van hem:

Joan Franciscus Buddeus, theol. doct. en prof. Godtgeleerde Stellingen over de Ongodistery en Bygelovigheit, door verscheidene aanmerkingen opgeheldert, en ten dienste der academische lessen in 't licht gegeven. Daar Adrianus Buurt ook zijne aanmerkingen, beneffens ene Verhandeling tegens de Atheisten, bygevoegt heeft. Utr. 1737. (Het werk van Buddeus heeft tot oorspronkelijken titel: Theses theologicae de Atheismo et Superstitione, variis observationibus illustratae). Tegen deze Verhandeling tegens de Atheisten, van de hand van den Beekschen predikant, schreef de ‘versierde Meleander’ in het Vervolg op den Hedendaagschen Groninger Naamstudent, die o.m. zegt, dat de bewijzen ‘ex idea a priori et posteriori, dat is, uit het Denkbeeldt ener Godtheit van voren en van achteren, van de Karthesiaanschen Theologanten al lange achter de bank geworpen zijn.’ De beoordeelaar in de Boekzaal van Sept. 1738, spreekt over het eigenlijke werk van Buurt wel geen direct afkeurend oordeel uit; maar veel lof geeft hij er toch ook niet aan.

Beschouwende godgeleerdheid. 1763. 6 dln. Van dit boek, zeggen Ypey en

[p. 734]

Dermout (Gesch. der Nederl. Herv. kerk, dl. IV. Breda 1827, blz. 62 en 63), dat het meer geschreven is ten dienste van ongeleerden dan van geleerden. ‘Het heeft een geheel schoolsch philosophisch-theologischen vorm, en is opgevuld met spitsvindige uitpluizingen van de leerstukken zoo der openbaring als der rede. Stijf en strak vindt men er vele begrippen in vastgehouden, welke van tijd tot tijd algemeen geworden waren, maar toen (d.w.z. ten tijde der verschijning) reeds door sommigen bij het licht des Bijbels van naderbij beschouwd en verworpen werden. Buurt was wijsgeer, geen schriftuitlegger.’

Korte verklaring van den XIX Psalm. Amst. 1777.

Korte verklaring van den XXV^sten en XLIX^sten Psalm, uitgegeeven door deszelfs huisvrouw Josina Carolina van Lynden¹⁾. Amst. 1778.

Dadelyke Godgeleerdheit. Amst. 1780-1782. 1^ste en 2^de stuk. In 1783 gaf J.C. van Lynden uit het 3^de stuk en in 1786 het 4^de stuk.

Ten jare 1780 zag het licht te Amsterdam:

Kort begrip der beschouwende godgeleerdheid in vragen en antwoorden, opgesteld door Jos. Car. v. Lynden, huisvrouw van A. Buurt, en in 1782 verscheen te Amsterdam de 2^de druk van Handleiding tot het kort begrip der Beschouwende Godgeleerdheid, van wylen den WelEerw. Heere Adriaan Buurt ..... door Leendert Krieger, pred. te Zwolle.

Kort verhaal van een gesprek tusschen hem en een medepligtige aan twee moorden.

Litteratuur: Glasius, ll. dl. I, blz. 209 en 210. - v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1655 (uitgebreid). - Vervolg op J. Wagenaar's Amsterdam. 21^ste stuk. Amst. Harl. 1794, bl. 88.

1) De vrouw van Buurt was ‘eene Vrouwe van meer dan gemeene kunde en geleerdheid.’ Zij gaf niet alleen onderwijs in de godsdienst aan jonge dochters uit den fatsoenlijken stand, maar, overtuigd van hetgeen zij den Noordschen reiziger Björnstahl toesprak: ‘la verité n'est qu'une, soit dite par femme, ou par homme’, had zij eene logica geschreven en in het licht doen verschijnen. Insgelijks gaf zij een Kort begrip der godgeleerdheid in 8^o uit, getrokken uit het breedere van haren echtgenoot, en, na diens dood, zijne praktikale of dadelijke godgeleerdheid.’ (Glasius, ll. dl. I, blz. 209 en 210).