Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[p. 693]

[Derk Buddingh]

BUDDINGH (Derk) werd geboren te Driel als zoon van Arien en Johanna Vermeer, den 18^den Dec. 1800. Zijn eerste onderwijs genoot hij in de school van zijn dorp, te Heteren en te Nijmegen. Als secondant kwam hij te 's-Gravenhage op de school van Oudemans en Diel en werd eindelijk privaatonderwijzer, in welke betrekking hij een tweeledig instituut voor onderwijs opende. In 1842 werd hij door den minister van binnenlandsche zaken benoemd tot leeraar in de Hoogd. taal- en letterkunde bij de oprichting der Delftsche academie, waaraan hij 22 jaar, tot op het tijdstip harer opheffing (1864) is verbonden geweest, de laatste 2 jaar tevens als leeraar in de aardrijkskunde en bibliothecaris. Bij de herschepping der academie in een polytechnische school kreeg hij zijn pensioen, waarna hij zich te Utrecht vestigde, alwaar hij den 16^den April 1874 overleed. Buddingh is geen theoloog geweest, hij was onderwijzer en is dit gebleven tot den dag, waarop zijn ambteloos leven inging. Toch schreef hij enkele werken, die met de godgeleerdheid in verband kunnen worden gebracht, vandaar zijn vermelding hier.

Voor het belang der onderwijzers heeft Buddingh zeer veel gedaan. In het Biogr. Woordenboek der N.- en Z.-Nederl. Letterk. (nieuwe druk) heet het op blz, 132, dat hij is: ‘de grondlegger van het Ned. Onderw. Genootschap, terwijl we in: het Nederl. Onderw. Gen. en zijne instellingen 1842-1892 (Amst. 1892), op blz. 4 vinden, dat, nadat meermalen met ernst en groote onpartijdigheid, ééns zelfs op verzoek van den heer Buddingh zelve, de vraag, in hoeverre B. als de oprichter van het Nederl. Onderw. Genootschap kon worden beschouwd, door het hoofdbestuur van het N.O.G. is onderzocht, de slotsom van ‘aller, van elkander onafhankelijk onderzoek, in weerwil der uitgebreide en goed geordende verzameling van zwijgende getuigen, uit dien strijd, in het archief opgeborgen, immer moest en moet zijn, dat historisch niet is te bewijzen, dat van den heer Buddingh de stichting des genootschaps is uitgegaan.’ ‘Maar al is dit zoo (heet het dan verder), nooit mag dit verzwegen worden, dat niemand de noodzakelijkheid van het vestigen van een genootschap of eene vereeniging als de nu bestaande, helderder heeft ingezien, meer publiek in woord en geschrift daarvoor is opgetreden, krachtiger tot de eindelijke stichting heeft bijgedragen en zich voor de eerste ontwikkeling grooter offers van tijd, arbeid en geld heeft getroost dan D. Buddingh.’

Van hem zag o.m. op theologisch gebied het licht:

Aanteekeningen betreffende de Waldensen, voorkomende in de klassikale acten van Zeeland, gedurende de jaren 1655-1662, geplaats in het Kerkel. Archief. I, blz. 389-401.

Edda, leer- of handboek voor de Noordsche mythologie. Utr. 1837.

Geschiedenis van opvoeding en onderwijs met betrekking tot bijbellezen en godsdienstig onderricht op de scholen in Nederland. Den Haag 1842-1843. 3 dln.

De kerk, school en wetenschap in de Vereenigde Staten van Noord-Amerika. Utr. 1852-1853. 3 dln.

Verhandeling over den aard der Noordsche godenleer. Utr.

Mirakel-geloof en mirakelen in de Nederlanden. Hist. Letterkundige proeve, naar aanleiding van het vijfde eeuwfeest van het H. Sacrament van mirakel te Amsterdam. 5 Maart 1845. 's-Hage 1845.

Dr. Martin Luther als schoolhervormer en bevorderaar van christelijk onderwijs en opvoeding. Delft 1848.

[p. 694]

De Zendeling voor stad en dorp. Tijdschrift ter opwekking en bevordering van in- en uitwendige Zending tot uitbreiding van Gods Koningrijk op aarde, onder redactie van D. Buddingh. Nieuwe Handwijzer. 1^ste jaarg. Amst. 1853.

Een paar bladen uit de geschiedenis der kerkhervorming in de Nederlanden, enz. Dordr. 1855.

Het schoolstelsel van P. Hofstede de Groot en dat van J. de Liefde tegenover de Prot. Staatsschool. 's-Grav. 1856.

John Dowling, Geschiedenis der Roomsche kerk. Uit het Engelsch door D. Buddingh. Dordr. 1853-1856. 3 dln.

F. Cramer, Geschiedenis van opvoeding en onderwijs in de Nederlanden met betrekking tot de letter- en opvoedkundige gesteldheid destijds, gedurende de middeleeuwen. Uit het Hoogd. Leid. 1846.

Elst onder het patronaat van St. Marten. Amst. 1860.

Behalve de hier genoemde werken, nog een gansche reeks (immers in zijn levensbeschrijving, cf. Levensb. van de Maatsch. der Nederl. Letterk. 1876, blz. 125 enz. worden er niet minder dan 110 vermeld, behalve een legio van kleinere geschriften en verhandelingen) boeken, die hier, als beslist vallende buiten ons bestek, niet behoeven vermeld te worden, en die in hoofdzaak betrekking hebben op opvoeding en onderwijs (o.a. ook Hergenröther's, Opwekkingsleer in den geest des christendoms, 3 dln.) geschiedenis, aardrijkskunde, Fransche- en Duitsche litteratuur enz.

Litteratuur: v.d. Aa, ll. dl. XXI (supplement). Haarlem 1878, blz. 173-175. - Biogr. Woordenb. van N.- en Z.-Nederl. Letterkunde, nieuwe uitgave, blz. 132. - Sepp, Bibl. van Nederl. Kerkgeschiedschrijvers, blz. 331. Het Nederl. Onderwijzersgenootschap en zijne instellingen (1842-1892), passim. - W.P.C. Knuttel, Nederl. bibliographie van Kerkgesch. Amst. 1889, blz. 54.