Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Jaques Bernard]

BERNARD (Jaques), zoon van Salomon en van Madeleine Galatin, werd den 1^sten Oct. 1658 geboren te Niord in Dauphiné. Hij ontving zijn eerste opleiding te Die en studeerde vervolgens te Genève de rhethorica en wijsbegeerte, godgeleerdheid en Hebreeuwsch. Toegelaten in 1679 tot de evangeliebediening, werd hij eerst predikant te Venterol en daarna te Vinsobres. Dewijl hem het prediken hier verboden was, maar hij zulks niet wilde nalaten, zag hij zich genoodzaakt in 1683 te vluchten naar Genève. Van hier ging hij naar Lausanne, alwaar zijn vader zich bij hem voegde, en aangezien de goederen der familie geconfisqueerd waren, moest hij met les geven den kost verdienen.

Na de intrekking van het edict van Nantes, kwam hij in 1685 door bemiddeling van zijn bloedverwant, J.C. Clerc te Gouda, waar hij in 1689 bij de Walsche gemeente in dienst kwam. Tengevolge van zijn huwelijk, gesloten in 1687 met Lucrèce Cholie, zag hij zich gedwongen naar den Haag te trekken, waar hij een school opende voor wiskunde, wijsbegeerte en schoone letteren, maar af en toe preekte hij toch ook nog. Hij redigeerde de 6 eerste deelen van de Bibliothèque Universelle en zette in 1699, nadat het werk toen 10 jaar had stil gelegen, de Nouvelles de la république des lettres voort. Hieraan heeft hij gewerkt tot de maand Dec. 1710 en daarna van 1716 weer tot zijn dood, den 27^sten April 1718.

Tweemaal was Bernard beroep tot Walsch predikant te Leiden, doch telkens was de approbatie afgestuit op 't verzet van Willem III, die zeer vijandig jegens hem gezind was, tengevolge van een preek, die hij in 1691 had uitgesproken, over ‘l'autorité des rois’. Doch men liet te Leiden niet los en zoo kwam hij er eindelijk in 1705, en wel in de maand October. Spoedig reeds nadat hij zich hier metterwoon had gevestigd, zag hij zich benoemd tot lector, om les te geven in de wiskunde en de wijsbegeerte ten einde Burchardus de Volder (deze had den 19^den Oct. 1705 eervol emeritaat gekregen) te vervangen. In 1712 aangesteld tot gewoon hoogleeraar, aanvaardde hij het professoraat met een oratio inauguralis de philosophiae utilitate et necessitate.

[p. 437]

Bernard schreef veel, maar talent om te schrijven miste hij. Zijn stijl is verward, onnauwkeurig en vol platte, triviale uitdrukkingen. Dit kwam vooral uit in zijn preeken, ofschoon hij er veel zorg aan besteedde. Begrijpelijk dat hij zeer weinig in den smaak viel. Overigens moet van hem getuigd worden dat hij een ijverig werker was.

Hij schreef:

Histoire abrégée de l'Europe. Leyde 1686-88 5 vol.

Epistola de tolerantia. Goudae 1689.

Lettres historiques. La Haye 1695.

Actes et mémoires des négociations de la paix de Ryswick. La Haye 4 vol. 1697.

Recueil des Traités de paix. La Haye 1700. 4 vol.

Théâtre des états du duc de Savoie (vert. uit het Latijn van Bleau). La Haye 2 vol. 1700.

Remontrance au sujet de la plainte portée contre un libelle etc.

Remarques sur les différentes éditions des livres. Nov. 1703.

Dissertation où l'on fait voir qu'une société de vrais Chrétiens est propre à se maintenir. Juillet 1707.

Oratio inauguralis de philosophiae utilitate. Leyde 1712.

Traité de la repentance tardive. Amst. 1712.

Op het titelblad noemt de schrijver zich J.B. professeur en Philosophie et en Mathemathique dans l'Univ. et pasteur de l'Eglise Wallonne à Leyde.

De l'excellence de la religion chrétienne. Amst. 1714. 2 vol. Achter deze verhandeling zijn gevoegd gelijk het heet: Quatre discours. 1. Sur les vrais et les faux caractères de l'amour de Dieu. 2. Sur les dispositions dans les quelles doit être le chrétien par raport à ses ennemis. 3. Du Martire. 4. Du Mensonge. De uitgave van dit werk van Bernard, verschenen te Amsterdam in 1742, wordt voorafgegaan door een geschiedenis van zijn leven.

Hij heeft ook meegewerkt aan het Supplément au Dictionnaire de Moréri. Amst. 1716. 2 vol., en gaf verder nog uit een goede editie van de Lettres de Bongars. Ook schrijft men aan hem toe les Lettres à M. Bernard, pasteur de Leyde, sur l'apologie de F.A. Gabillon, moine defroqué. Amst. 1708.

In handschrift liet hij na: Sermons, een Géographie gesteld in 't Latijn in vragen en antwoorden, een Logica mede in 't Latijn en eenige kritische aanteekeningen over het 1^ste hoofdstuk van Genesis. De bibliotheek der Église Wallonne te Leiden, bezit ‘remarques faites aux leçons de Mr. Bernard sur l'art de bien prêcher.’ (Hij gaf aan studenten in de godgeleerdheid, les over de predikkunde).

In het Bulletin de la société de l'hist. du Protest Français jg. XIX, gaf Gust. Masson, 43 brieven van Bernard, die zich bevinden in de collectie Ayscough in het Br. Museum.

Litteratuur: La France Protestante. 2^me éd. 2^me vol. col. 370-374. v.d. Aa, ll. dl. II blz. 425-427.