Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Pieter de Bert]

BERT (Pieter de) een Vlaming, was in 1565 door den toestand, waarin zich op dat oogenblik zijn vrouw bevond, gedwongen zich eenigen tijd op te houden te Beveren, een dorp in West-Vlaanderen in het Veurne-ambacht en hij was op het

[p. 435]

laatst van 1566 en in het begin van 1567 te Roesbrugge tusschen Poperinge en Hondschote. Hij schijnt daar gestaan te hebben aan het hoofd der reformatorische beweging zonder geordend predikant te zijn. In 1567 of 1568 vluchtte hij naar Engeland en wel meer bepaald naar Londen, waar we hem van 1569-1572 aantreffen als ouderling der Nederl. gemeente aldaar. Leeraar (d.w.z. bedienaar des woords) was hij niet.. (Werken der Marnix- Vereen. serie I dl. I. Utr. 1870 blz. 72 alwaar ook een en ander voorkomt over zijn geloofsbelijdenis. Cf. ook blz. 81). Hij oefende zich ‘alle Dysendaghe nae de predicatie in Consistorien’ om propositien te doen, ‘om also de broederen, die begaefd zijn (de Bert behoorde dus tot de meer ontwikkelde, tot de “begaefde” broeders) te beprouven ende oorsaeke te gheven, om meer te leeren, ende sich selven te oeffenen int verstandt van Godes Woordt’ (Id. blz. 123). Later vinden we hem aangenomen om zieken te visiteeren tegen een loon van 12 schellingen per week (Id. blz. 230). Of 't hem te Londen op den duur niet beviel; zooveel is zeker dat hij naar Cambridge wilde (Id. blz. 263), wat evenwel niet schijnt gebeurd te zijn, Onder al deze bedrijven bleef hij toch ouderling der Londensche gemeente. Terwijl hij nog als zoodanig fungeerde, vroeg Bartholdus Wilhelmi, predikant te Dordrecht, in een brief van den 29^sten Augustus 1572, gericht tot den kerkeraad te Londen, om, aangezien er in de onmiddellijke nabijheid van de Merwede-stad op verschillende plaatsen groote behoefte bestond aan predikanten, er, zoo 't kon nog eenige te zenden (cf. Hessels, ll. T. II^a f^o 1757), en het is tengevolge van dit verzoek geweest dat Godfr. Wingius en de Bert, herwaarts werden gezonden. In ons land gekomen, werd de Bert, door het consistorie te Dordrecht, onmiddellijk benoemd of liever aangesteld tot predikant te IJselmonde, waar hij zich reeds den 7^den Dec. 1572 bevestigd zag. Uit een uitlating van hem in een brief van den 14^den Mei 1574 ‘ofte ist dat de Broeders mij te goede de pennijnghen schencken willen tot behulp mijner studien die ick zo haer ghenouch kenlyck is, altyts bouen vermoghen naghetracht hebbe: oock tot renumeratie des voorleden dienstes die ik na mijne swacheit Vlieder ghemeinte ghedaen hebbe: so moocht ghij mij dat met eenen woorde scrijven’, zouden we opmaken dat hij misschien ook te Londen af en toe gepreekt heeft voor de gemeente aldaar.

Na bijna twee volle jaren te IJselmonde te hebben gearbeid is hij naar Rotterdam getrokken, alwaar hij gebleven is tot 1580, toen hij naar Duinkerken ging¹⁾ om de gemeente d.t.p. als predikant te dienen. Terwijl hij hier werkzaam was, woonde hij de in 1581 te Middelburg gehoudene synode bij. Over zijn vertrek uit Rotterdam is nog al wat te doen geweest en de gemeente aldaar heeft nog al eenige pogingen aangewend om hem weer terug te krijgen, wat echter niet gelukt is. (Cf. o.a. Werken der Marnix-Vereeniging serie II, dl. III. Acta van de Nederl. Syn. der 16^de eeuw. Utr. 1889 blz. 467-470). Na den val van Duinkerken, den 16^den Juli 1583, moest hij de stad verlaten en met zijn zoon woonde hij te Middelburg, werwaarts hij gevlucht was, de viering bij van het 60^ste avondmaal, den 10^den Sept. 1583. In 1584 zijn ze te Goes, waar ze in het zoogenaamde kerkhuis een Latijnsche school openden. Predikant te Wolfertsdijk ± 1591, werd hij den 11^den Jan. 1594 beroepen te Heinkenszand, alwaar hij den 20^sten Nov. 1594 overleed.

1) Dat de Bert in Juni 1580 reeds predikant was te Duinkerken, blijkt uit het feit dat zijn vrouw, die waarschijnlijk uit Rotterdam derwaarts trok, op reis daarheen op zee werd gevangen genomen (Hessels. ll. dl. II^a f^o 620)

[p. 436]

Hij schreef:

Elogia in Sermones Catecheticos Philippi Lansbergii, geschreven in 1594.

Litteratuur: Janssen, Kerkherv. in Vl. dl. I, blz. 185-187. Op blz. 186 lezen we hier: ‘Er werd daar (n.l. te Brugge, den 8^sten en 9^den Mei 1582) gelezen een brief van de heeren, d.i. van den magistraat van Duinkerke, waarin zij verlangden opheffing van het vonnis der Noordsche classis, die De Bert in zijn predikdienst geschorst had. Waarom dit vonnis geslagen was, kunnen wij niet berigten’ .... enz. Kan dit vonnis misschien ook in verband staan met wat we vinden in de Werken der Marnix-Vereeniging serie III, dl. II, 2^de stuk blz. 187/188? Rutgers, Werken der Marnix-Vereenging serie II, dl. III reg. i.v. Werken der Marnix-Vereeniging serie I, dl. I reg. i.v. Bor, ll. dl. II, f^o 831/832. Brief aan kerkendienaren te Utrecht d^o 7 Aug. 1578. Deze brief werd geschreven in zake Duifhuijs. Janssen, Cat. v.h. Oud-Syn. Archief bl. 43 n^os 35, 2, 3 en 4.