Het groot bescheurboek

Een bloemlezing van de tussen 1973 en 1986 verschenen Bescheurkalenders

[p. 323]

Vertaallaboratorium

1.

De Bescheurkalender introduceert de poëzie van de Groenlandse dichter Uhughuanajoq Pilakapsak (1885-1926).

Deze meest vooraanstaande dichter van het Noordelijk IJsgebied (Nobelprijs 1925), werd nog niet eerder in de Nederlandse taal vertaald. Wij vroegen vier vooraanstaande vertalers hetzelfde gedicht te vertalen. Hieronder volgt het bekendste gedicht van Pilakapsak in het Groenlands:

Aunerit e Aungêq

Nuliajuk a Amingat aka kivka
Mataluk atsiaq pibloktoq
Pu lorssuaq

Inuktomajoq

Qagsse osse mausurniq
Kivkaq oe padloq
Qujanaq qujanaq kivlaq umaga
Ajorpot kisiek ajingilat

Uhughuanajoq Pilakapsak

2.

De vertaling van Peter de Munck (1938). Is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Arctisch Instituut van de Rijksuniversiteit van Leiden. Vertaalde de dichtbundel Daempede Melodier van Holger Drachmann uit het Deens en de novelle Mogens van Jens Peter Jacobsen, eveneens uit het Deens.

Aunerit en Aungêq

De heerseres van de Zee en de Maangeest

krijgen mij niet klein,

Het ijs en de eenzaamheid

maken mij niet krankzinnig.

Ik ben immers

de Eetster van Mensen?

Het gemeenschapshuis is een ademgat.
Jij mijn kleintje en ik die met mijn gezicht

naar beneden toe lig,

Dank je, dank je, jij bent degene die mij

in leven houdt.

Het is rot, maar het geeft allemaal niet.

Uhughuanajoq Pilakapsak

(vert.: Peter de Munck)

3.

De vertaling van Wonno Bleijleven (1943). Studeerde Germaanse filologie aan de Universiteit van Gent. Vertaalde de gedichten van Eudard Mörike (1804-1875) uit het Duits en Méliador van de Franse kroniekschrijver Froissart (±1337-±1405).

Smeltende liefde

Varend op zee, dansend in het maanlicht
groeit onze liefde.
De grote leegte brengt mij niet van de wijs,
ik ben immers

de Mooiste der Mensen?

In het dorpshuis fluistert men over ons.
Ik hou je kleine gezichtje naar boven toe gekeerd.
Dank je, dat je mijn leven zin geeft,
zonder jou was het overal treurnis.

Uhughuanajoq Pilakapsak

(vert. Wonno Bleijleven)

4.

Hans Boerema (1921). Ex-conrector van het Colijnlyceum te Zwolle. Vertaalde Det byrja ei jonsoknatt van de Noorse schrijver Olav Gullvag. Publiceerde veel artikelen over Japanse postzegels.

De smeltende moeder

Zij beheerst de zee en de maan,

maar ik tart haar.

Alleen ben ik, maar niet stapeldol.
Ik zou haar wel op willen eten.
In de iglo is het tochtig.
Op mijn legerstee speel ik met het kleintje.
Dank je, zegt de vlieg die ik niet doodsla.
Het onweert, maar alles sal reg kom.

Uhughuanajoq Pilakapsak

(vert.: Hans Boerema)

5.

Tot slot de vertaling van Detlov P. van Paasen (1933). Dichter. Publiceerde Pendule (1949), Ruiter langs drijfzand (1951) en De pendule in het drijfzand (1983). Dit is zijn eerste vertaling.

Het gesmolten ijsje

De zon noch de maan
krijgen hem klein.
Dat zou ook te dol zijn.
Ik ben immers

de Grote IJseter?

De snackbar staat stampvol,
mijn ijsje is gevallen.
Dank je wel. Jij bent het
die mij een nieuw ijsje doet.
En alles komt weer goed.

Uhughuanajoq Pilakapsak

(vert.: Detlov P. van Paasen)

[p. 324]

Papa doet huiswerk

‘Kijk, zo in de 6e klas van de Lagere School komen de eerste vragen. “Pap, wat is industrialisme?” Nou, daar kom je nog wel uit met je blote hoofd.

Maar die kleine meid van mij zit nu in de 2e van het VWO en dan wordt het andere koek. Ze heeft een uitstekend koppie - die gaat het heel ver schoppen - maar nu ben ik nog de papa die alles weet en alles kan en dat wil je natuurlijk nog wel even blijven. Komt ze dus morgen met de vraag: “Pap, wat is een modulusvergelijking?”, dan moet ik me toch wel even geprepareerd hebben. Dus dat doe ik 's nachts, als ze slaapt, dan komt ze d'r ook niet achter. Jat ik zachtjes de boeken van haar kamer en ga ik er even tegenaan...’ ‘Nou heeft papa HBS-B, dus ik kom een heel eind. Duits bijvoorbeeld. Die naamvallen zitten nog altijd geramd: Der, des, dem, den; Die, der, der, die; Das, des, dem, das; Die...eh...
der...eh...die Schüler...eh....nou ja, even nakijken nog. Kom ik wel uit. Maar die wiskunde....!

Daar is de laatste tijd even wat gebeurd, zeg. Weet u wat vectoren zijn? Weet u bijvoorbeeld wat hier staat:

Dat is een symbolentaal die ik nog nooit heb gezien, dus dat kost me wel een paar uurtjes. Toch lekker als je dat even kan uitleggen. Gaat zo'n kind toch weer de kamer uit met het gevoel van wat heb ik toch een knappe papa. En ik geloof dat je ze die veiligheid zo lang mogelijk moet bieden.

Dus eigenlijk doe ik er bij mijn drukke werk - ik zit in de haarkosmeticabranche - ook nog een soort vader-VWO bij! En gaat die wiskunde in dit tempo door, dan denk ik toch dat ik 't volgend jaar bijlessen moet gaan nemen, anders red ik 't niet.

Nou, 's kijken in m'n agenda, wat heb ik allemaal de volgende week. Een proefwerk Frans, een schriftelijke overhoring Duits en een centraal proefwerk Wiskunde, hoofdstuk 3 en 4. Mijn hemel!’

Hun oude vleugel

Vanuit de serre hoort zij hoe de jeugdige pianostemmer haar oude vleugel vervalst.

Elke toon zit er net even pijnlijk naast.

Zij hoopt toch zo dat haar zoon weer eens een stukje van Chopin zal spelen, wanneer hij morgen langskomt voor zijn maandelijkse bezoekje.

Maar tegelijkertijd is ze bang. Bang dat hij haar zal zeggen: ‘Waar ben je nú weer ingetrapt Ma? Door wie heb je in godsnaam de Vleugel laten stemmen?’

Terwijl ze wel tien telefoontjes heeft moeten plegen voor er een pianostemmer bereid was te komen.

Ze woont hier ook zo afgelegen.

Stel '85

Hij is tien jaar ouder dan zij, maar heeft geen rijbewijs, hij. Zij wel.

Als ze zijn ingestapt en hun veiligheidsriemen hebben dichtgeklikt, start zij hun auto.

Dit gaat nooit zonder moeilijkheden, 's winters noch 's zomers. Na haar tweede poging zegt hij zonder mankeren: ‘choke’. Technies een volkomen nul, laat hij handig in het midden of de chokeknop uitstaat en ingedrukt moet worden, dan wel andersom.

Zenuwachtig duwt zij de chokeknop dicht, trekt hem uit, duwt hem weer dicht en waagt het er nogmaals op.

De startmotor rochelt steeds langzamer en ten slotte geven ze het allebei op.

Hij gaat woedend uit zijn portierraam zitten kijken en steekt zijn eerste sigaar van die dag op.

‘Verzopen’, zegt hij alleen maar.

Zijn sigarenlucht overgeurt de benzine, maar zij ruikt ze al jaren niet meer, zijn sigaren.