Het groot bescheurboek

Een bloemlezing van de tussen 1973 en 1986 verschenen Bescheurkalenders

[p. 317]

Het moderne leven der apen
een onderzoek van Prof. Dr. Ir. J.H. het Mannetje

Het deerniswekkende tafereel is nog wel eens op de televisie te zien. Het clownsnummer in een varieté-voorstelling bestaat uit in grappige kostuumpjes gestoken apen, die op fietsjes rondrijden en ‘domme dingen’ doen met voedsel. Lachen, gieren, huilen.

Zo'n vertoning is des te beschamender nu we, na alle apenonderzoekingen van de laatste dertig jaar, weten dat de kloof tussen mens en aap zo dun is als een apehaar! Apen gebruiken werktuigen (Jane Goodall), apen zijn kunstzinnig (Desmond Morris), apen bedienen zich van taal (Trixie Gardner) en apen bedrijven politiek (Frans de Waal).

Ik ben de top van de Groene Bescheurkalender buitengewoon erkentelijk dat zij mij in de gelegenheid stelde een apenonderzoek te verrichten, waaruit opmerkelijke analogieën tussen apen- en mensengedrag zijn te destilleren. Een volle dag bracht ik door rond de apenrots van Artis te Amsterdam en de waarnemingen die ik die zes uur (!) kon vastleggen, hebben tot conclusies geleid, die de wetenschappelijke wereld op haar grondvesten zullen doen wankelen.

Prof. Dr. Ir. J.H. het Mannetje, etholoog o.a.

In het eerste uur van mijn waarnemingsperiode, viel mij ogenblikkelijk het gedrag van de mannetjes Joep (1), Joop (2) en Jop (3) op. Zij aten de hen door het publiek toegeworpen pinda's niet op, maar hielden deze versnaperingen bij zich; zij spaarden, als het ware. Waarom? Waarvoor? Al eerder had ik een vrouwtjesaap in ruimte B zien verdwijnen en in de komende drie kwartier zouden Joep, Joop en Jop, ieder op hun beurt, zich bij haar in B voegen, teneinde daar ontegenzeggelijk (de geluiden lieten niets aan duidelijkheid te wensen over) de paringsdaad te verrichten. De mannetjes kwamen dan na ± 10 minuten weer paar buiten...zonder pinda's! Zij hadden met deze aardnoten dus betaald voor de hen geboden lichamelijke liefde!

Nog niet eerder was vastgesteld dat apen hoereren.

B is het eerste apenbordeel dat ooit werd waargenomen.

Ook was nog niet eerder vastgesteld, dat apen die geestelijk in de war zijn, methoden gebruiken om met zichzelf in het reine te komen, die veel gelijkenis vertonen met menselijk, ‘moderne’ therapieën. Bovenstaande groepstherapie is daar duidelijk een voorbeeld van. Mannetje Johan (J) is duidelijk de leider, de therapeut, die met één van zijn groepsleden aan het co-counselen is. Na een langdurige ‘vlooienbehandeling’ barstte cliënt (C) in een bevrijdende huilbui uit, om vervolgens weer speels en duidelijk gelukkig in de boom te klimmen.

Bert (B) is bezig met een vorm van Gestalttherapie, dwz. hij ‘werkt aan zichzelf’ door een gevecht aan te gaan met zijn eigen schaduw (S), waardoor hij meer inzicht zal krijgen in zijn ego. Piet (P) is verzonken in een meditatie-oefening, waarbij hij zich vereenzelvigt met de boom waarin hij zit. De foto toont, dat hem dit aardig lukt, want je moet twee keer kijken voor je hem ziet zitten!

[p. 318]

Vader Bram (P) vlucht weg, na een kortstondige paring met zijn eigen dochter Anouk (Q)! Ja, ook incest is onder apen een niet onbekend verschijnsel, zij het dat deze handelingen zich afspelen in het verborgene. Incestueuze verhoudingen vormen duidelijk nog een taboe binnen de apengemeenschap. Toch zag ik Anouk (Q) een kwartier later in druk gesprek gewikkeld met Hans (Z), die ik al eerder in de rol van vertrouwensarts had leren kennen. Ook Bram (P) sprak later in de mannetjeskring onbevangen over zijn verhouding met Anouk; tekens die er op wijzen dat het onderwerp in elk geval goed bespreekbaar is geworden.

Lange tijd is het apenonderzoek blijven steken in de veronderstelling dat de opvoeding van jonge apen zich zou afspelen in familieverband.

Mijn waarnemingen leren, dat ook andere opvoedingssituaties zich kunnen voordoen. Annabel (W) bijvoorbeeld is een BOM-apin, die ook zoontje Max (L) niet heeft verteld wie zijn vader is. Robbie (D) behoort tot een groep jongeren, waarvan bij mijn weten geen analoog mensengeval bekend is. Ik noemde dit de BWG-jongeren: Bewust Wees Geworden. Na meer dan een half uur onafgebroken waarnemen, constateerde ik dat de BWG's geen enkel contact zochten met oudere apen en duidelijk een zelfgekozen individualisme prefereerden.

Een nog nooit vastgelegde buitensoortelijke alimentatieregeling! Moederaap Agaath (6B) heeft een verhouding gehad met de in de gracht zwemmende bever Otto (X), waaruit de beveraapjes Mini (a) en Maxi (A) zijn geboren. Dit is het moment waarop Otto de maandelijkse alimentatie (een takje, of een lekker hapje) komt brengen. Agaath accepteert deze maandelijkse bijdrage in de kosten van Mini en Maxi's opvoeding, maar veel meer moet zij van Otto niet weten. Daarvoor is er natuurlijk in het verleden teveel gebeurd...!

Uit mijn onderzoekingen trek ik de voorzichtige conclusie, dat zich binnen de apengemeenschap leefgewoonten voordoen, waar wij in onze mensenwereld misschien nog niet eens aan toe zijn.

Wilma (F) is weliswaar een militante feministe, toch heeft zij een gedeelte van de rots gekraakt, teneinde er een crèche voor weggelopen BWG-jongeren te beginnen. Onder het wakend oog van Wilma, spelen Robbie (D) en Johnnie (T) ongestoord hun apenspelletjes.

Ik hoop met dit onderzoek aangetoond te hebben, dat ons zgn. ‘moderne’ leven lang zo vooruitstrevend niet is als wij zelf denken. Oudere mensen, die de hedendaagse desintegratie van het huwelijk en de nieuwe experimentele woon- en leefvormen met lede ogen aanzien, is een bezoekje aan de apenrots van Artis dan ook zeker aan te bevelen.