Faems weer-galm
(1670)–Cornelis de Bie–
Auteursrechtvrij
[pagina 377]
| |
[pagina 378]
| |
Den Esel cryght de eer, den Esel sit op't kussen
Bedient het beste Ampt, de wysheyt onder-tussen
Staet inden hoeck en kyckt, wat dienter noch geseyt?
De wysheyt vluchten moet voor de on-wetentheyt.
Aen d'Esels wordt betrouwt het recht van alle menschen
Die niet als om een goet recht-sinnich oordeel wenschen,
Waer aen de wel-vaert hanght, het recht wordt nu bewaert
Van d'Esels, om het gelt, tot ieders qualijck-vaert,
Rechtveerdicheyt is lam, de Voorspraeck springht op crucken,
De wetten die gaen manck, de trouw is in twee stucken
Daer d'on-voorsichticheyt alleen is oorsaeck aff
Die 't recht verduystert en brenght menich mensch in't graff.
Dat doet het on-verstandt seer bot en slecht van sinnen
Gelijck een Vleer-muys, die den nacht meer sal beminnen
Als't helle sonne-licht, oock den wan-schaepen Uyl
Des nachts meer siet als daeghs af-sichtich door sijn vuyl,
Gelijck de menschen die hun eygen licht benyden
En zyn door't geldt verblindt, jae achten niemandts lyden
Als wel hun eygen baet, het blicken vande winst
Houdt van geleertheyt, deught en vroomheyt nu het minst.
Waen-wyse bottaerts zyn gelijck als wasse belden
Door over-vloet van geldt versopen inde weelden,
Die keuren 't plompste peerdt om den vergulden toom
En geven d'ampten wegh voor't meeste gelt, wat schroom
En spyt en is dat niet, voor alle Recht-geleertheyt
Die om 't gebreck van Geldt soo inden sack verkeert leyt,
Dat sy nu achter rugh van d'onverstandt moet staen
Die geene bors en heeft, die treckt-men niet meer aen,
Den Esel gaet nu voor, den Esel sonder weten
Heel plompen breyneloos op 't hooghsten is geseten,
Den rycken botterick, al waert een halve beest
In al sijn leden, siet den rycken weeght het meest,
| |
[pagina 379]
| |
Die vande wel-vaert wordt gestreelt en op-gekoestert
En van het soet gemack droogh voets by 't vier gevoestert
Met alder-hande spys, naer sijnen lust en wensch
Men acht hem als een Godt, maer niet gelijck een mensch
Het gaet soo over-al, die gelt heeft wordt aen-beden
Al waer hy noch soo bot in sijn verstant en zeden
Men siet maer naer het cleet en bors die't meest behaeght
En niet naer't hers-loos hooft dat esels ooren draeght,
Is dit geen ydelheyt, daer ons de kinders leeren
Hoe haest dat m'alles siet in corten tydt verkeeren
Soo als een Moleken dat heen en weer stets draeyt
Naer de gelegentheyt van't windeken dat waeyt
Gelijck een Bobbel die schoon in de locht sal schynen
Voor eenen ooge-blick, en weer terstont verdwynen
't Geldt maeckt Licentiaet, 't geldt cryght al 'swerelts eer
Het maeckt van esel mensch, van knecht oock dickwils heer.
Is dese ydelheyt, op 't hooghst niet te beclaegen?
En enckel sotticheyt daer-op sijn oogh te slaegen,
Die sulcken ydelheyt en sotticheyt bestaen
Die crygen op het lest de Sots-cap oock eens aen,
Die als de kinderen het Meule-spel beminnen,
Oft wel een Bobbeltjen, daer sy hun hert en sinnen
Gans med' becommeren, om eene corte vreught
Die hun ter hellen leydt, als vyandt vande deught.
Gedenckt dan vry o ydel en waentrouwige menschen, dat allen u ryckdommen, wellusten, ghelt en goedt, niet anders en sijn als doncker schaduwen, vanden afgrondt der hellen, de werelt volght u naer, ende den Hemel sal u gedurich vluchten, daer-om is't tydt datge den handel van u eersucht, hooverdy en wellust versaeckt, eer Godts thoren van gramschap op uwen hals valt, want vuylen buyt en heeft noynt goet eynde. | |
[pagina 380]
| |
Non habet eventus sordida praeda bonos Ovid. Gedenckt dan dat allen het gene ons vande werelt gegeven wordt, en t'gene wy op dese werelt besitten, niet en is als roock en windt, en wy sullen daermede als roock en windt verdwynen, gedenckt hoe licht dat den draet van wellust is afgesneden, inden Coninck Balthasar, als hem onvoorsints de levendige handt was aenwysende, Morgen sult ghy storven: Mane thetel Phares. Ghedenckt hoe haest de groote ryckdommen vast Cresus, Cira, ende Cleopatra sijn vergaen, hoe haer de was-blommighe boomgaerden, de schoon doorvlochte tuynen, en af-heymingen met de hoven van Semiramis zyn verdwenen, die daer in de locht honghen tot verwonderinghe van heel Afriken, die met veel andere wellustige plaetsen als eenen domp zyn vergaen. Over-leght eens het goddeloos leven vanden Rycken Vreck, en on-geloovigen Leontius, discipel van Martiavellus, want gelijck een schicht wordt geschoten in den doel sonder sijn selfs gevoelen, soo can de straf van Godt sulcken ydel, hooveerdige, en wellustige menschen (geen gevoelen hebbende van hun eygen quaet) onversints over-comen, ende daer-om is't beter de selve door berouw en afstandt van sonden te beletten dan daer-in soo on-beschaemelijck en sonder achter-dencken te vol-herden. Want als-men sijn selven moet gaen bereyden om te sterven, en geen hulp-middelen meer en zyn om te genesen, als de doot op het hert begint te sitten en jaeght den wanckelbaren roem uyt de gedachten, dan is't te laet om daer op te dencken, consueta ergo vitia ferimus nisi compre- | |
[pagina 381]
| |
hendimus, wy saeyen dan gewoonelijcke feylen ten zy wy de selve berispen, daerom en heb niet alleen uyt mynen eygen hof maer uyt meer andere hoven verscheyde medicinale cruyden geplocken, om sulcken feylen te helpen genesen, die nievers anders hunnen oorspronck uyt en haelen, dan uyt de ydele begeerten, want die sijn begeerten can vluchten en in den toom van gerechticheyt houden en sal niet licht in sonden vallen, gelijck Seneca seyt, effugere cupiditatem Regnum est vincere, doch gelijck de wolle geen verf en vat ten zy dat-se gemenght is met vochticheyt, soo hebbe goet gedocht (eer ick de saeken met eenige materie van vol-maecktheyt wil temperen en onder een mengen) voor oogen te stellen de sententie vanden voor-seyden Seneca, prince van alle geleerde sententie-Schryvers, seggende: Dum est vita grata mortis conditio optima: Een aen-genaem leven maeckt een goede conditie aen de doodt. Het is te vergeefs het peert met sporen gesteken, als t'selve te luy is te loopen. Soo is oock vruchteloos veel meer te schryven, oft te seggen aen de menschen, die blindt en doof sijn, en versmoort inden poel van duysent sonden, die geen sorgh en draeghen voor hun eyghen salicheyt, om de selve eens te crygen tot berou, waken en bidden, want sulcken penitentien, souden hun al te swaer vallen, t'is veel lichter sijn selven inden oorloogh, op de zee, oft andere gevaerelijcke plaetsen te begeven, en om een cleyn wellust te woelen en te wercken, als een ure te besteden om sijn conscientie te ondersoecken, tot afstandt van sonden, en van een | |
[pagina 382]
| |
quaet leven, en soo te beginnen, ende te eynden een goedt leven, om dat misschien den bichtvader, hun mocht dwingen tot restitutie van het goet, datse onrechtveerdich besitten, oft anderssints geen absolutien en costen crygen, daerom den ghenen die wel begeert te sterven, en qualijck wilt leven, is arger als eenen simpelen idioot, want wie sal wel connen leeren bidden, die niet eerst en heeft leeren sonden myden. Inanis est oratio ubi prava est actio. Die dan wel begeert te leven, moet eerst oprecht leeren bidden. De beesten selfs beschamen de verdoolde menschen, die sonder regel en buyten de wet der naturen leven, want den leeuw die voor den haen is vluchtende, leert daer-door de vreese Godts, den Oliphant siende in't water, naer de nieuw mane, Godts dinsticheyt, de tortelduyve de liefde, het Serpent de voorsichticheyt, den Hondt de getrouwicheyt, den Hart de virighe begeerten, de Mier de sorghvuldicheyt, eyndelijck het Schaep de sachtmoedicheydt, en soo voorts, voorwaer het is gedenck-weerdich, hoe dat den Oliphant sich alle maenden precies, sal suyveren en wassen met de nieuwe maen, den hondt die noyt eenich weldaet en sal vergeten, houdt gedurige wacht om sijn meester te bevryden, van aenstoot oft overlast, en blyft totter doodt getrou aen die hem deught doet. De mier die haer voorraet inden somer vergadert om des winters te verteiren, en daer-by te leven is soo sorghvuldich datse geenen arbeydt en ontsiet, om haeren staet in eeren te houden. Het Serpent is gewoon alle jaeren sijn selven eens te | |
[pagina 383]
| |
suyveren, en te veranderen van sijn huyt, oft vel. alswanneer dattet sich-selven ergens tussen clempt, om de huyt af te stroopen, ende een nieu te crygen, met meer andere voor-vallen, die de naturalisten beschryven, leerende alsoo de menschen hun oude gebreken te verlaten, en een nieuw gedaente van suyverheyt, door afstant van sonden aen te nemen, dan en soude de sonde soo diep in't herte niet wortelen, datse somtyts door oprecht berou, daer uyt werdt gheroyt, dan souden sulcken menschen versekert sijn te winnen, het gene sy andersints comen te verliesen, Aspicere oportet quod possis deperdere, nam cito ignominia sit superbi gloria: Ghy behoort te aenschouwen (seyt Seneca) t'gene ghy cunt verliesen, want de glorie van eenen hooverdighen, compt haest tot schandt, al de gene die de deught van voorsichticheyt, getrouwicheyt, en sorghvuldicheyt, voor sijn eygen siel naer-volght, en sal niet dolen, maer den wegh des Heeren, met rust en vrede bewandelen. Prudentis proprium examinare consilia & non cito facile crudelitate ad falsa prolabi: t'Is eygen aen den voorsichtigen, goeden raet te volgen, om niet licht door sijn hertneckicheyt, en wreetheyt allenskens te vallen. Magnanimitas si insit animo tuo cum fiducia vives liber, intrepidus alacer, magnanim hominis bonum est non vacillare, constare sibi & finem vitae intrepidus expectare. Is't dat ghy hoogh-moedich sijt, soo suldy met vast betrouwen, vry, onbevreest en vlytich leven, t'is goet voor eenen hoochmoedighen mensch, niet wanckelbaer te sijn, op syn selven vast te staen, ende het eyndt van syn leven sonder vreese te verwachten. | |
[pagina 384]
| |
Gedenckt dan den achterstel, en syt voorsichtich, om de toecomende dingen wel over te bringhen, want die daer-op niet en peyst, can licht verloren gaen, die syn hert niet lacht en weet te maecken, en verhert blyft, sal sich bedrogen vinden, soeckt dan altyt dat ge cunt vinden, leert dat-ge cunt weten, wenst dat-ge cunt crygen, en stelt u niet te hoogh om te vallen, waepent u tegen u vyanden, om tot geen neerlaghe te comen, soo canmen volmaeckt worden. Dat u dient tot eenen exemplairen spieghel, de straffe de welcke inde oorlooge van Thebes ghevallen is op eenen Amphiares, die om syn groote sonde levendich vande Aerde werdt ingheslocken, dat hy u dient voor eenen toom, den welcken u mach dwinghen en te rugh dryven, van den grondeloosen put der hellen, daer ghy voor staet, Godt gave dat dese geschiedenisse, en hondert meer andere exempelen, u voor-lichters en wegh-wysers waeren naer de salicheyt, tot welcken eynde moeten bemerckt worden, de woorden vanden Evangelist Lucas aen het 19. seggende: och oft gy't oock geweten hadde, want daer sullen daegen in u comen dat de vyanden u met een walle sullen omringen, rontom beleggen, en benauwen van alle syden, jae ter aerde neder-worpen, en u kinderen binnen u.Ga naar margenoot+Hoc enim scitote intelligentes quod omnis fornicator aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet haereditatem in regno Christi & Dei, nemo vos seducat manibus verbis, propter haec enim venit ira Dei in filios diffidentiae, nolite ergo effici particulariter eorum. Dat is te seggen: weet ghy verstandige menschen, | |
[pagina 385]
| |
dat elcken overspelder t'sy onsuyveren, oft girighen mensch (die als een slaef des duyvels is) geen erfgenaemschap en is hebbende in't ryck der hemelen. Dat u dan niemandt en verleydt door ydel woorden, want om die redenen is de gramschap Godts gecomen over de kinderen vande wanhope, en wilt dan daer-door niet verleyt worden, Deus superbis resistit, humilibus vero Ga naar margenoot+ dat gratiam humiliamini in conspectu Domini & exaltabit vos. Godt verstoot de hooverdige, en geeft gratie aende oytmoedige, verootmoedicht u in het gesicht van Godt, ende hy sal u verheffen. En seyt Christus selfs niet. Ego sum via, veritas Ga naar margenoot+& vita: errare non vis ergo sum via, falli non vis ergo sum veritas, mori non vis ergo sum vita, non est quo eas nisi ad me, non est qua eas nisi per me. Ick ben den wegh, de waerheyt en het leven. Want ghy en wilt niet dolen, soo ben ick dan den wegh, ghy en wilt niet bedrogen worden, soo ben ick dan de waerheyt, ghy en wilt niet sterven soo ben ick dan het leven, daer en is anders gheenen wegh als ick, want ick ben den wegh die ghy moet bewandelen, die desen wegh verliest gheraeckt inde eeuwighe duysternissen daermen geen waerheyt noch leven en vindt, maer een eeuwighe quellingh des herten. Wat isser dan deughdelijcker en sekerder, als gewapent te syn met den schildt van verduldicheyt tegen syn vyanden, en liefde tot synen even-naesten, wie can met eenige wraeckgiricheydt daer tegen beswangert gaen, en alsoo dolende vanden rechten wegh, valt in sonden en verliest het leven, den H. Evangelist Lucas aen het 12. | |
[pagina 386]
| |
en 20. seyt aldus: Desen nacht sal u siel van u geheyst worden, en wiens sal het syn die ghy bereet hebt. Vnde bella & lites in vobis, nonne hinc ex concupiscentiis vestris concupiscitis & non habetis, occiditis & zaelatis & non potestis adipisci, litigatis & bella geratis & non habetis propter quod non postulatis, petitis & non accipitis eo quod male petatis ut in concupiscentiis vestris consumatis. O menschen hoe compt dat in u soo veel cryghlust en crakeelen steken, en eyst gyli hier-door niet uyt u begeerlijckheden, en gyli en hebt het niet, gyli doodt en doet neersticheyt, en nochtans en conde niet vercrygen, gyli maeckt krakeel, en gyli voert crygh, en gyli en hebt niet dat-ge niet en vraeght, gyli vraeght en gyli en ontfanght niet, uyt reden dat gyli qualijck vraeght, en verdwynt in u begerlijckheden. |
|
