Logo DBNL
Faems weer-galm (1670)

Faems weer-galm

(1670)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Aen den Seer Eerweerdighen Heere Myn Heere Jacobus Hroznata Crils Abt vande Roem-ruchtige ende wyt-vermaerde Abdye van onse L. Vrouwe tot Tongerlo
Der witte Canonikaele ende N. Norbertinse Oorden van Praemonstreyt,
Heere van Tongerlo, Calmpthout, Esschen, ende Huyberghen,
Heere in Diest. Broechem, Ravels, Norderwyck, Eyndertham, Sondereyghen, Werbeke, Schoonderbroeck, Hoydonck &c.

Seer Eervv: Heer

MYn Heer

 

Met merckelijck insicht, gelet hebbende op het schrift van eenige heydense geleerde schryvers, de welcke ons voorstellen

het leven van twee oude Philosophen, malcanderen seer ongelijck in manieren, maer over-een-comende in geleertheyt, te weten Heraclitus en Democritus. Ben aengelockt daer uyt te oordeelen een sin-ryck voorbeldt van des werelts ongestadicheyt, overmidts Heraclitus hadde een gedurige genegentheyt tot weenen, schreyen en suchten, en Democritus tot lachen en spotten, den eenen (segh ick) beweenende, en den anderen bespottende, niet alleen der menschen blindtheyt, ende miserie, maer oock des werelts ydelheyt, valsheyt en d'waesheyt. Allen het welck (soo wy het insien) aen ons genochsaem reden geeft, om daer mede (als de voorseyde Philosophen) oock te lachen en te weenen, want overwegende het begin, en het eynde des werelts handel, soo bevintmen dat sy meer schrick van bitterheyt, als hope van ghewenste soeticheydt, voort-brenght meer sotticheydt als wysheyt is baerende, ende meer lichtveerdicheyt, valsheyt en bedroch, als getrouwe

gunst belovende. Der halven acht ick haer waen-wyse werckingh, goddeloos, jammerich, en allendich, schuylende onder de Sots-cappe, van crancksinnicheydt, oversulcx en heb niet connen laeten my invallende ghedachten (die door een slaepeloose onrust dicwils daer mede hebben becommert geweest) aen U. E. faemrycke vernuftheydt te openbaren in't beschryven, hoe dat de voorschreven twee oude Philosophen, met reden hebben mogen belachen des werelts ydel waen en roem-sucht, beweenen des werelts valsheyt en bitterheyt, belachen des werelts beloften, en bedriegelijckheyt, beweenen des werelts blindtheyt en ondeught, belachen des werelts dobbelheyt, liefde en affectie, beweenen des wereltds beroerte, ontrouw en ghevynstheydt, belachen des werelts voostel, en ongestadicheyt eyndelijck beweenen des werelts miserie, lyden en verdriet, tanquam Theatrum inconstantiae. Vanitas vanitatum & omnia vanitas.

T'en is niet vremdt dat volgens het fabel-

boeck van onsen voortreffelijcken Ovidius, a de Reusen (by een brengende alle de hoochste bergen) wilden den Hemel beclimmen ter-wylen de heden daeghse menschen van minder cracht en grootte, soo d'waes en roemsuchtich syn, datse nacht en dagh beswangert gaen, met woelende becommernissen, om noch veel arger te doen, in't vergaderen van gelt en goet, te soecken alle wellust, eer en staet, ende te regheren dat boven hun macht is, en noch meer vervrempt aen hun domme wetentheydt het gene niet alleen te belachen, maer met reden te beweenen is, b Perversi, inquit Ecclesiasticus, difficile corriguntur, & stultorum infinitus est numerus. Jae al is't saecken dat wy behoorden te ghelooven, dat de aldergrootste wysheydt des wereldts by Godt niet en is als sotheydt, soo laten wy

ons dickwils voorstaen, te weten dat niemant in dit leven oyt geweten heeft, oft in dit leven en sal weten, al is't dat wy het willen weten, want alle onse wetenschappen sy enckel raedtsels, rakende het gene men wilt weten vande Godtheydt en syn verholen wercken, c om datter inde H. Schrifture veel hoogh en diep verholen misterien verhandelt worden, die ons verstandt te boven gaen, te weten vande H. Dryvuldicheydt, quis intelligit, vande Mensch-woordinge Christi, quis sapit, vande verrysenis des vleesch, quis Capit, vande predestinatie, d'Erfsonden, het branden, en noot verbranden, t'helse vier, de eeuwicheyt, quis denique comprehendit, d'welck voor ons seer duystre saecken syn, om datter veel dingen inde H. Schriftuer geschreven staen, die naer den uytwendighen schyn tegen malcanderen schynen te stryden: alle ons andere onmoghelijcke voor-

stellen syn ydelheden, sulcx dat dese werelt is een dulhuys, vol narren en sotten, vanitas vanitatum, & omnia vanitas.

Inden eersten siet aen Keysers en Coninghen, de welcke (steunende op hun macht en ryckdom) dickwils groote en ongemeene saecken hebben gepooght te verrichten, op datse hun naer-comelingen de teeckenen van hun grootheyt souden doen beschouwen, ende hun vyanden te doen vreesen, vanitas vanitatum, & omnia vanitas.

Sachmen t'selve niet bestaen inden Roomsen Keyser Caligula die naer het schryven van Caius Suetonius, niet dan onmogelijcke dingen en socht uyt te voeren. d als wanneer hy de tussen-deelen van twee bayen ende hoecken van Pozol, door een brugge aen-een voeghde, die ghemaeckt was van

twee rygen vracht-schepen, en daer-op eenen dyck van aerde met steen bevloert lanck dry-duysent ses-hondert schreden, ghelijck Xerxes die over den Helespont oock een seer lange brugghe maeckte, om de Fransche en Engelsche, door t'gerucht van soo een machtich werck te doen verschricken, Vanitas vanitatum, & omnia vanitas, met dierghelijcke vermetentheyt, onder-wond: Claudius Caligulas naer-volger het Ficynsche Lac: oft staende water droogh te maecken, meer om eer als om t'gemeyn voordeel, den welcken eenen bergh gespleten en doorgraven hebbende, op den tydt van elf jaeren, een werck heeft uyt-gevoert, daer dagelijcx 30000. menschen aen waren werckende: Vanitas vanitatum, & omnia vanitas. En gelijcker noch meer andere bewysen, der Romeynse Mogentheyt, overich en bemerckens weerdich syn, soo dient oock voorghestelt dat de oude Keysers van Roomen door hulpe van hun slaven, en onuytsprekelijcke

ryckdommen, sulcken grooten wercken hebben uytgevoert, dat het schier ongheloovelijck schynt, als den voorseyden Claudius, die uyt syn eygen middelen vierthien hondert dusent Croonen gaf, tot het maecken van een waterleydinge, als willende daerdoor den eygen natuer ontweldigen, Vanitas vanitatum, & omnia vanitas. t'Is gelijck Tacitus seydt dat Severus en Celer de welcke hun onderwonden, den natuer te vercrachten, ende met Neros ryckdommen te spotten, want wetende dat Nero was trachtende, uyt te voeren het ghene onmogelijck, en van onverdraghelijcken arbeydt was, hebben de berghen by den Poel Averne willen door graven, al-waer de teeckens noch worden ghesien, daer Suetonius oock van schryft, ende hoe dat de langhde van Avernus tot de haven van Ostie behelst 160. Italiaense mylen, en soo breedt datter vyf vande grootste galleyen sonder malcanderen te letten, oft te stooten, ghevoegelijck nevens een connen in-

vaeren. Met meer andere en dierghelijcke historien, die misschien te lanck en te verdrietich souden vallen om U. Eerweerdicheyt uyt te leggen, tot bewys dat allen het menschelijck voor-stel, behalven Godt te minnen niet en is als ydel glorie. Vanitas vanitatum, & omnia vanitas.

Sulcx dat ick hierdoor soeck te bethoonen de ongestadicheyt des werelts, die soo groot is dat selden mensch gevonden wordt die hem met syn fortuyn te vreden houdt, volgens het gemeyn spreeck-woordt: Nemo sua sorte contentus: niet anders trachtende als naer een ydel glorie, oft roem sucht, sonder te dencken dat het leven cort is, ende niet meer als eenen oogenblick, veel brooser als een glas, en snelder als eenen windt, oft vogel inde locht, jae een schaduwe naer het segghen van David, eenen roock naer het seggen van Iob, een schouspel dat voor wynich tydt ghesien wordt. Want alsmen de kindtsheydt, den grysen ouderdom, den vaeck-lustighen slaep, de

sieckte qualyck vaert, en andere rampen tegen de jaeren van verstandt, wetenschap, en kennisse afrekent, wat salder overschieten geen derde paert van hondert jaeren levens. Ick hebbe dicwils bemerckt, datmen op dese werelt voor soo clynen tydt gedurich becommert is, met palleysen en huysen te bouwen, grooten ryckdom te vergaderen, en de selve te misbruycken, meer besorght synde om eenen eeuwighen naem achter te laeten, als voor de siele-salicheyt. Gelijck de d'waese en sin-beroofde menschen, die niet en weten seydt Plutarchus, hoe men hem in dit menschelijck leven behoort te dragen, springende vermetelijck buyten spoor in voorspoet, en sich maeckende in tegenspoet, cleynhertich, en benouwt, altydt woelende, werckende, sorgende, ende beducht synde voor meer als sy noodich hebben, en niet en volgen het Italiaens spreeck-woordt: Di questo mi contento & me glio spero: hier mede ben ick te vreden, en hope wat beters. Vanitas vanitatum, & omnia vanitas.

Dat de menschen die seer selden voor oogen hebben, de hope der salicheyt (die beter is als alle genucht en welde des werelts) eens bedochten des levens cortheyt, dat minder is als eenen oogenblick, sy en souden soo dom niet wesen, om voor soo cleynen tydt besorght te syn voor het lichaem, en te vergeten hun siele-salicheyt, die sy connen verliesen voor eeuwelijck, door de gedurige sorgh van het tydelijck. Den ouden Noë heeft geleeft 950. jaeren, Mathusalem 960. jaeren, Seth 912 jaeren, Enos 905. jaeren, Cainan 840. jaeren, Malaleel 895. jaeren, die geen van al en syn besorght gheweest, voor een costelijck woon-huys, om datse allen dese jaeren maer en hebben geacht eenen oogenblick, om door de becommernisse van bouwen, en goederen te vergaderen, niet te verliesen de hope van hun salicheyt, die voor eeuwich duren sal. Diogenes een heyden gebruyckte, voor syn woon-huys een tonne, den Arabissen visscher voor syn hutte een schildpads schelp

op d'aerd', en op het water voor een schuyt: daer Sacharias Heyns van schryft, en voor een fraey sinnebeldt voorstelt, waerop wel past te segghen met de voorschreve oude vaderen: waer-toe dient den over-vloet, van ryckdom, gelt, oft goedt ter-wylen datmen eens van hier verhuysen moet, en dat een ieder een, hoe machtich, eel, en ryck, moet sterven en vergaen in aßen, stof en slyck.

Redenen dan seer Eerw: Heer, dat ick de werelt niet beter en heb connen ghelijcken, als by een sots-kappe, waer in de menschen als d'waes, dom, sot, en vervrempt van het licht des waerheydts, syn woonende, Cuncto complecti stultorum, want de gecken willen alles om vatten. Welcke redenen eyghentlijck aengaen, die naer veel staten en ampten staen sonder kennis, en noot te vreden en syn, met t'gene hun toebehoort, gelijck de siecken, die hitte noch kou en connen verdragen, en niet en weten hoemen leven moet, t'geval dat hun recht bejegent slincx ontfangende, begaen

leelycke mis-slagen, en uyt hun toe-vallen, niet en weten te trecken, dat hun dinstich en voordeelich is, gelijckmen inden handel der menschen, over al can bespeuren, en ooghschynelijck sien, dat hunnen welstandt niet en is te betrouwen, en daerom stel ick dese, myn Faems-weergalm onder den tytel van des VVerelts Sots-cop, inde bewaerenisse van U. E. oprecht goedt oordeel, ende kennisse, en sal de selve in U. E. handen bevelen, buygende my voor U. E. voeten, en neme den hemel tot getuyghe dat mynen wil, meyningh, ende seer goede genegentheyt veel meerder syn, om U. seer Eerwaerdige Paterniteyt te dienen, als de woorden die ick by desen daer-toe sou connen gebruycken, biddende oytmoedelijck van my niet anders te vertrouwen, maer in alles gebiedende, sal de daet en wercken tot een proeve connen nemen. Wenschende dat ick in dit, myn voorgenomen werck, wat naturelijcker des werelts, domheyt had connen naer-boetsen, ick en

sou op geen berispers kreunen passen, maer ongemerckt laeten voor-by-gaen, my altyt betrouwende op U. E. bescherminge, voorspraeck, en sonderlinge behulp, der Rechtsgeleerde advisen Salvo meliori judicio. Ontfanght dan seer Eerw: Heer, in dit werck den spraeckeloosen sin, van myn invallende gedachten, die ick aen U. E. Wysheyt, door een toegenegen gunst op offer, biddende dat U. E. Voorsichticheyt, soo seer syn oogen niet en slaet op den prys, oft weerde vande gunstige gift, als wel op de liefde, ende affectie vanden gever vale. Actum Lyrae 8. Maii 1669.

 

Seer Eerweerdich Heer.

 

U. E. Oytmoedighen, en toe-ghenegen Dienaer

 

CORNELIO DE BIE.

 

Waerheyt baert Nydt.


Vorige Volgende