| |
| |
| |
Vertooners van de opera.
Venus. |
Cupido. |
Mercurius. |
Iris. |
Ceres. |
Bacchus. |
Sylenus. |
Megera. |
Jupiter. |
Juno. |
Reyen van Bachanten. |
|
Menaden. |
|
Landlieden. |
|
Boschnimphen. } |
zwygende. |
Razernyen. } |
zwygende. |
Minnegeden. } |
zwygende. |
| |
Danszen.
1.ste. | Van Cupido, Hymen, Comus en Minnegoden. |
2. | Satyrs. |
3. | Een van 't gevolg van Bacchus, Botrys. |
| |
| |
4. | De Jeugd. |
5. | Landlieden. |
6. | Kupido. Hymen 2. Landlieden. 2 Satyrs. en 4 Minnaars. |
De sieraden, en veranderingen der Tooneelen werden op de vereischte Plaatzen beschreeven.
Het Tooneel in het vermaakelyke dal van Ida veranderd zynde; ziet men op het eerste Tooneel.
Een Dans van Cupido, Hymen, Comus, en eenige Minnegoden.
Ten eynde van den dans verschynt op het tweede Tooneel.
| |
| |
| |
[Opera op de zinspreuk: Zonder spijs, en wijn, kan geen liefde zijn]
Houd op! houd op van danssen,
Verwerpt, vertreed uw kranssen;
Eerlang verflaauwen moet,
Ach! zoonen wilt uw blyde toortzen,
De stichters van de minnekoortzen,
Vry dooven, wyl ons 't vuur ontbreekt,
Waar door men liefde, en leeven queekt,
Breekt uw pylen, breekt uw boogen,
Liefde heeft nu geen vermoogen,
Ach! 't heel al kan niet bestaan!
Zoo dit twisten voort moet gaan.
Wat reden heeft de Veldgodin,
Om van uw byzyn haar te onthouwen?
Wie heeft de Moeder van de Min,
Met Bacchus twist, en haat gebrouwen?
Proserpina die altyd wrokt,
Om datz' in 't blomryk veld, gelokt
Geschaakt wierd door den Koning
Der onderaardsche wooning,
Als zy haar denken doed, hoe bang zy riep
Toen zy haar dochter, zoeken liep:
| |
| |
Want schoon zy wierd een Konings Vrouw,
Noch haat zy my om Plutoos trouw.
Die zouder te vryen of streelen,
Haar als een schaaker quam steelen.
Wat oorzaak wend toch Bacchus voor?
Waar om men ook zyn gunst verloor.
Dat ik toen Jupiter quam daalen....
Maar ach ik kan u niet verhaalen
Al 't ongelyk, en al de spyt,
Die my de razerny vol nyd
Wie zweeft daar gints op lucht, en wind?
Wie daald daar neder zoo gezwind?
Die komen wis met nieuwe maaren.
Meêr leed, en ongeluk verklaaren.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Aan de eene zyde van het Tooneel ziet men nederkomen Mercurius, aan de andere Iris, gezeeten onder een Regenboog, deeze neêrgevloogen, en gedaald zynde, zegt
Wat doet Vrouw Venus hier alreê?
Daar zelf de Zon pas boven zee,
Ik zogt, ô Hemelboô dit dal,
Om of misschien, my 't goed geval,
Ik weet dat in dit geurig groen,
De Landman pleeg zyn beê te doen,
Dat Bacchus op het druivefeest,
Hier dikmaals is verheugd geweest.
| |
| |
Met u en de andere op te rechten,
En alle twist, en haat te slechten.
Zo zond ook Juno my aan u,
De trouw weêr wil doen leeven,
'k Zal uit haar naam met Ceres spreeken,
En licht haar haat, en gramschap breeken.
Het zoet van Herses minnevlam,
Die door uw gloed aan 't blaaken quam,
Uw eer, of welstand raaken.
Ik zal by Bacchus..... maar ik hoor,
Zyn blye Satyrs danszen voor.
Wyl ieder waggelende tred,
Een blyk van zyn bevelen zet.
De fluit, schalmey, en bom,
Met klank en wederklankken,
Hoor hoe zy hem bedankken,
Bekranst met wyngaardrankken.
| |
| |
Werd men voor de liefde schuw
Zoo moet alles wêer vergaan,
Tot een mengklomp overslaan,
Smoor uw druk, ga uw schoon gezicht verbergen
Tot men u om uw byzyn wêer kom vergen.
Dat haar gramschap u niet eens ter herten gaat.
Vertrek, en keer zoo schoon gesiert,
Als gy op Paphos word geviert.
Venus met Cupido, Hymen en Comus en Minnegoden binnen.
| |
Vierde tooneel.
Mercurius, Iris.
Ons van ter zy op alles merken,
Om, volgens 's Hemels wil, wat goeds te werken.
Mercurius en Iris verschuilen zich elk aan een zy van het Tooneel.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Bacchus verschynt, zittende op een waagen, voortgetrokken van Indianen, omringt van Satyrs, Bacchanten, Menaden, Dryaden. Achter hem komt Sylenus, Botrys, en ander gevolg.
Dat nu het oost myn magt getuig,
De druif hier om den olm zich buig,
Hier veranderd het boschtooneel in Wynstokken, en Wyngaardprielen.
Zatte Satyrs dat uw geest,
Zich verheug' op Libers feest,
Zich verzaade in lekk're vochten,
Uitgedrukt in kop, en schaal:
Toont de kracht van myn onthaal,
Huppelt wringt uw lyf in bochten.
Dans van Satyrs.
Op Menaden, op Bacchanten!
Wilt uw groene veldhut planten,
Dekt Inacchus gladde lyf.
Op al wat in bosschen woont,
Bromius, of Ceres kroont.
| |
| |
Rey van Bacchanten, en Menaden.
Stut geen klank, zingt hem dank!
Op al wat in bosschen woont!
Daar wy Liber zien verschynen,
Laat nu Venus zuchten, quynen,
En verteeren, daar de wyn,
Tweede der Bacchanten alleen.
Vloed dat Zielverquikkend nat,
Daar geen druk, of ramp op vat.
Liber, Bromius, Inacchus!
Gy zyt eer en offer waard.
Dat Jupyn ons aan kom schouwen!
Daar wy 't Hooge feest gaan houwen.
Vry van onrust, en 't geweld,
Daar de liefde elks hert mêe queld,
Dat zich naar haar wetten steld,
| |
| |
Vry van kommer, en verdriet;
Door den gever van den Wyn,
Laat ons hem dan dankbaar zyn!
Nu men deeze vreugd geniet.
Deze der Menaden nevens de 2de der Bacchanten.
Klagen, hoopen, smeeken, vreezen,
Van oprecht verlieft te weezen.
Met haar slaaven, en slavinnen;
Die dan op elkander winnen,
Tot des eens of anders sterven.
Weg dan liefde, en minnepyn,
Laat de gloed, en glans der drup'len,
Spelen, springen, schuimen, hup'len,
Dryven, dringen uyt ons hert,
Een uyt het gevolg van Bacchus, houdende een drinkvat in de hand.
Hier is alle smaak by een.
Dit 's de nektar, daar de goden,
| |
| |
Dit 's de rechte Hyppocreên,
Zoo veel door te zwetzen weeten.
Geeven hier door les op les,
Eer dan Vader Bacchus dus.
by drinkt.
Sylenus mede gedronken hebbende.
ô! Botrys wil Bacchus met danssen Begroeten,
Ik kan, ik kan niet mêer staan op myn voeten,
| |
Zesde tooneel.
Dans van Botrys, dronke zynde.
Na den dans verschynt Mercurius by de voorgaande.
| |
Sevende tooneel.
Dat Zon, en dau den Wyngaard zegen,
En Bacchus alle vreugd bejegen!
| |
| |
Daar zich de blydschap zelve onthoud,
Den boodschap u te zeggen,
Die my Jupyn beval u voor te leggen.
Tot ik u roep om my te rug te leyen.
Al het gevolg van Bacchus, nevens de Satyrs, Botrys, en Sylenus vertrekken.
| |
Achste tooneel.
Mercurius, Bacchus.
Wat wil de vader van zyn zoon?
Hy wederstond nooit zyn geboôn.
Dat hy met Paphos Koningin,
Een nieuwe vrindschap weêr begin.
| |
| |
De liefde doe weêr leeven,
Wien 't leeven wil begeeven.
Die dwaalende in den rouw,
Doed sterven vreugd en Trouw.
Gedenkt Jupyn myn vader niet,
Hoe Semele het leeven liet?
Kon Venus 't vuur niet smooren,
Ach! ging zy niet door haar verlooren!
Haar eyd'le wensch; niet Venus gloed,
De blixem; niet Jupyns onthaalen.
Deed haar zoo duur haar min betaalen,
Maar denk! hoe wierd dien schaâ geboet.
Gebaard, ter min besteed,
Wil toch geen wêerstand waagen!
Deed ik wel eer op woeste baaren,
Het zee volk myn gezach ervaren;
En feesten heeft belacht,
In vuile dieren verkeeren!
Venus zal zelf my ongewrooken, niet onteeren.
Ay! zie met welk een welbehaagen
Voert Ceres Iris op haar waagen.
De Landman vol eenvoudigheid,
Zyn offer aan haar voeten leid,
| |
| |
Laat ons uit deeze groente zien,
Hoe zy haar dank en ootmoed biên.
Dat al wat ik hier Teelde aanstonds verdwyn!
Ik wil niet dat zy merk dat wy hier zyn.
Bacchus en Mercurius zich ter zyde begeevende, veranderd het Tooneel in zyn eerste gedaante.
| |
Negende tooneel.
Na, en onder maatgespel verschynt Ceres op een waagen versierd met landbouwtuig, Koorenairen, en Bloemen. Zy werd getrokken en omringt van landlieden, zoo mans als vrouwen, en boschnimphen, by haar zit Iris, voor haar gaan kinderkens dragende een bekranst Altaar, en offergiften.
Gy die 't gewoel van Hof, en stad ontvlied,
En stille vreugd, en vrede op 't land geniet,
Daar voog'lezang 't musiek verstrekt,
Dat met den dag den slaaper wekt,
Reist! reist! terwyl ik 't veld ga groeten,
Die al uw arbeid wil verzoeten.
Wat leed kan toch u landman quellen,
Als ik den kooren air doe zwellen.
Door my werd teeld, en groey besteld?
Geen storm, of kryg den lust,
Op 't vette land ontrust.
| |
| |
Zie hoe wel wy alles meenen,
Op ô! Landliên rept uw beenen.
Dans van Landlieden.
Spyt de Moeder van de Min,
Onder, en na eenig tusschenspel, werd een Offerhande aan Ceres gedaan.
'k Ontsang deeze eerste vrugt van 't veld,
Dees melk op myn Altaar gesteld,
De vruchtb're Moeder, en haar kroost.
Der Landliên heul, en troost.
| |
| |
Uw plechtigheid heeft my voldaan,
Verwagt my in de gindze Laan.
Al het gevolg van Ceres vertrekt.
| |
Tiende tooneel.
Ceres, Iris.
Durft Iris my die vriendschap vergen;
't Verzoek van Juno noem ik tergen.
Vergeet zy 't leed, en al 't verdriet,
Door Venus haat geschied;
Voldoe myn beê, ay! zyt vernoegd,
Terwyl 't uw wysheid voegd.
Die list, en logen leert,
Werd nooit van my geëert.
| |
| |
Die my dikmaals kon vermaaken.
Cyane die naar wou helpen,
Dorst de roover overstelpen,
En verkeeren in een vloed,
Die voor eeuwig vloeien moet,
Als de traanen die zy schreide.
Toen hy haar ter hel in leide.
Juno ziet geen vlam opvaaren,
Zy eischt, dat gy om haar op Jupiters gebod,
Vereent met Venus, en u leed wyt aan het lot.
ô! Noodlot voor wiens onbedwingbaare armen
Zich kan verweeren, noch beschermen,
My doemde 't leet te smaaken,
't Geen ik gevoelde in 't schaaken
Maar sta dan ook ten minsten toe.
Dat ik myn wraak, aan Venus, en haar kind voldoe
| |
Elfde tooneel.
Mercurius, en Bacchus, komen by Ceres en Iris
Wy hebben schoone landgodin,
Ay! wees toch niet verstoord!
Voldoe des Hemels Koningin!
Veldgewas en vrolyke &C. werd door Ceres gezongen.
| |
| |
Een zaak, door 't lot geschied,
Hersteld toch gramschap niet.
Veldgewas, en vrolyke airen,
In de schuuren te vergaaren,
Beemd, en boom, en huis, en stal
Zal de menschen meêr vernoegen,
Als van minnebrand te zwoegen,
Daar men door een felle vonk
Aangestooken. 't Hert moet winnen,
Van die zelf dien drift niet minnen,
Of moet quynen tot zyn graf,
Is dan liefde vreugd, of straf?
Laat ons met geen droeve maaren
'k Durf myn vader niet weêrstreeven,
'k Wil geen stof aan Juno geeven,
Tot misnoegen, wrok of haat,
Twist is, zelf by Goden, quaad.
Zou de voeder van de blydschap
Zou de queeker van de lust
En vermaakt zyn met Partyschap?
Kom dan, kom ook Ceres kom
| |
| |
Heet de Min weêr wellekom.
'k wil dat Venus eerst beken,
Dat ik hoog beledigt ben.
Dat zy voel, wanneer wy wyken,
Liefde eerlang den vlag moet stryken.
Dat zy. .... Maar de lucht
Al de wolken die hier zweeven
Geur, en gloed, wyl 't pluimgediert,
Voor, en om den Zetel zwiert.
Komt herwaards aan wil my geleien
Zoo zal ik haar niet verbeien.
Mercurius tracht vergeefs Bacchus, Iris, Ceres op te houden.
Blyf, laat ons uw vrede maaken,
Waar na goôn en menschen haaken,
Wees toch niet te zeer verbolgen,
Wil Jupyns beveelen volgen.
Alle binnen.
| |
| |
| |
Twaalefde tooneel.
Venus versiert met roozenhoed, en riem, daald onder maatgespel, omringt van Cupido, Minnegoden, Duiven, Musschen, en Zwaanen, in een Wolk op 't aardryk.
Helaas! nu is myn hoop verlooren!
Men vlucht daar ik verschyn,
ô! schand! ô! weê! ô pyn.
Wat moet ik lyden! zien en hooten!
Wat baat my riem, en roozenhoed,
En in een glans van ster, en straalen,
Op 't quynende aardryk neêr te daalen!
Daar ik uw byzyn missen moet,
ô! god die tweemaal zyt gebaard,
En u godin van vruchtbaare aard.
Of minnejagt liet schuilen,
| |
| |
| |
Dertiende tooneel.
Mercurius, en Iris, met Bacchus, en Ceres, nevens hun gevolg wederom uitkomende, staande Venus by de wolken.
Mag ik myn vrinden weder zien!
Godheên, die voorhêen, ons teder
Toon ons d'oude vrindschap weder.
'k Voel de minnebrand verdooven,
Wanneer gy my wilt van uw byzyn berooyen.
Maar ach! wat daad verschoont de liefde niet,
Die weeld'rig niet als op 't beminde ziet.
Ik weet waar om gy zucht;
Tot gy 't zelf eens hooren zult.
Myn dochter riep toen zy verzonk....
Gedenk, wie zy haar liefde schonk?
Geen laag geboorn' of sterflyk held,
Dwong haar met vuurig mingeweld,
| |
| |
Maar hy die met zyn yz're staf,
All' afgeleefde kan regeeren,
Gelukkig maakt, of doemt ter straf,
En eeuwig ziet zyn ryk vermêeren.
Noch schaakte hy de schoone niet,
Als om voor gemaalin te houwen.
Staak toch uw klachten en verdriet,
En wil myn byzyn niet meêr schouwen!
Uw dochter wierd toen van princes,
Ay dat zy Plutoos vlam dan lesch!
Mars dreigd altyd myn oegsten,
Te schenden, en verwoesten.
Ik zal'er voorzyn wees te vreên,
Ik zal hem straks gaan tegen treên,
Een uit het gevolg van Bacchus.
'k Wed Ceres zoo veel dorst niet heeft, als toen
z'om Proserpyn liep dwaalen,
't Schynd Bacchus nu dien haast niet heeft, die hem
deed Thescus bruid onthaalen,
Maar best den vinger op de mond geleid,
'k Heb geen lust in een Haagdis te verkeeren,
Noch om 't zwemmen als een Dolphyn te leeren,
| |
| |
Of al 't water moest ook zyn,
Mercurius, en Iris, een weinig ter zyden.
‘'t Zal gaan, zy beginnen,
Myn moeder is door uw gedood,
Gy moest haar toen zy....
Noch konze niet te vrede zyn,
Voor dat hy haar in vuur quam naaken,
Geen beê kon hen hier vry van maaken,
Des moest Jupyn dit weig'ren, of,
Zyn lief verteeren zien tot stof.
Geen liefde, maar die dwang,
Veroorzaakt' ons haar ondergang.
Gedenk, gedenk ô! Liber hier tegen,
Wat heb je al zoet, wat al vreugd verkregen!
Erigone viel door my in uw schoot,
Toen gy u in een druive bos besloot
De schoone Ariadne viel Bacchus te beurt,
Wat heb je bemint, wat heb je gekeurt,
Laat Bacchus dan Venus verlegen?
Godheên, goedheên voor de menschen,
Kom voldoed elkanders wenschen,
| |
| |
Daar al d'aard door leeven moet,
Koesterd weeld' en minnegloed,
Zoo zal 's Hemels Koningin,
't Is laag genoeg gewrokt.
Haar weezen elk tot vrindschap lokt.
Een uit het Gevolg van Ceres.
Laat de Liefde weder bloeijen,
Ons verquikken, als men laat,
En vermoeid van 't bouwland gaat.
En by hekken, heggen, stallen,
Graag blyft praaten, kussen, mallen,
En elk graag zyn liefje meld,
Hoe zyn hertje al is gesteld.
De 4. eerste verssen werden herhaelt door de Rey van Ceres.
A! 't krakeelen ‘ Moet verveelen,
ô! dit is maar tydverzuim,
Drypaar stoopjes kunnen likken,
ô! men zou van dorst hier stikken,
| |
| |
Al 't krakeelen ‘ Moet verveelen.
Maar zacht, het aardryk lilt,
Wie of het breekt, en tilt?
| |
Veertiende tooneel.
Megere by de voorgaande van onderen opkomende, nevens eenige der Razernyen.
Myn oog kan niet verdragen,
Het licht zoo hoog aan 't dagen.
Hier pleeg ik dag op dag,
Te toonen, wat de twist vermag,
Als zy maar liefde, en eenigheid weêrstreeft.
Heeft om't geven van een gouwe vrugt,
Gantsch Griekenland, en Azie gezucht.
Deeze twist zal al bederven,
Wat van leeven weet, of sterven.
Waar vind ik Ceres? waar Inachus?
Bacchus, en Ceres te zaamen.
Verzink voor Ceres, en voor Bacchus,
Zy zyn uw haat'lyk byzyn moê!
'k Bezweer u by die Slangeroe,
Vertraag niet, zink terstond weêr neder,
En keer in eeuwigheid niet weder.
Megere verzinkt, en de Razernyen vertrekken.
| |
| |
| |
Vyftiende tooneel.
Mercurius, en Iris tegen Venus.
Strooit nu bladen, druiven, bloemen,
Drenkt met appeldrank, en wyn,
De aarde daar wy vrolyk zyn,
En vereenigt Venus roemen.
Schud de Tirssen, schud de Lanszen,
Satyrs wilt van vreugde danszen,
Zoekt by heggen, en by haagen,
Bosch- Rivier- en Veldgodin,
Tot vernoeging van uw Min,
Twist is uit het veld geslagen,
Deeze bovengezongene woorden werden herhaald door een Rey van Bacchanten, en Menaden.
Kom eenvoudig Landzaat kom,
't Vermoogen dat de ziel bekoord,
| |
| |
Die in de geurige waaszem
Van haar heigenden aaszem,
Onder 't gloeien van die blinkende oogen.
Gevoeld naar min'lyk vermogen.
Een uit het gevolg van Ceres.
Deeze zang werd herhaald door 't gevolg van Ceres.
'k Zag op Ida twist beginnen.
Nu de Tweedragd overwinnen.
Dat Cestus nu weêr straalen geef!
De Roos weêr op uw hair herleef,
De Duif met minzaam trekkebekken,
De lust tot lieven op ga wekken!
Zingen om uw Altaar steê.
Als gy pleegd om 't myn te doen
| |
| |
'K wil het vrolyk menschdom voên,
En als Bacchus leeven geeven,
Om de Liefde te doen leeven.
Te lacchen en te streelen.
Ik zal aan Juno dit met vreugd vertellen.
Jupyn niet lang my om 't verhaal te van d'uitslag te quellen.
Maar wyl dees wolk verdwynd
Wat godheid daald van 's hemels trans.
De Wolk daar Venus mede nedergedaalt is verdwynende ziet men Iupiter, en Iuno tredende uit een blinkenden Hemel.
| |
Sestiende tooneel.
Daar zy 't vuur van twist siet smooren,
Laat ons hun bevelen hooren.
Gy godhêen, die my kent voor opperhoofd
| |
| |
Nu gy gehoorzaam zyt aan myn geboden,
En uwen Zegening aan d'aard belooft,
Zal dag op dag de weelde en lust u nooden,
Dat uw vereeniging dan eeuwig duur!
Daar de altydteelende natuur,
Op myn altaaren wêerschyn geef.
En Trouw, en vreugd in ieders hert herleef!
Jupiter, en Juno te zaamen.
Treed vernoegd in 's Hemels zaalen.
Daar men u zal blyd' onthaalen.
Venus Ceres, Bacchus kom.
Zing nu elk uw blydschap zing!
Dat de vrindschap eeuwig duur.
Daar 't heel al is aangelegen,
Laat ons vreugd, en vryheid pleegen,
Dit werd herhaald door Ceres, Bacchus en Venus.
| |
| |
'k Zie dit dal reeds bloeyen, en bloozen.
Dekken d'aard, wyl 't pluimgediert,
Minnedeuntjes tiere liert.
| |
Zeventiende tooneel.
Hier op verschynen Cupido, Hymen. 4 minnaars.
Na deeze gedanst hebben werd door at die op het Tooneel zyn gezongen.
Nu mag d'aarde vrolyk weezen
Zonder voor de twist te vreezen,
En de vrugtb're veldgodin,
Met de moeder van de min,
Voor altyd vereenigt zyn.
Onder het herhaalen van deeze zang, werd een dans gemengt, en de gordyn geslooten.
| |
| |
Geeyndigt zynde de tusschen-maaten der speeltuigen, vervolgt
Denkt niet myn deugd'lyke onderzaaten,
Dat wy geneugte en vrindschap haaten,
ô! Neen, 'k haat Venus, door wiens snood beleid
Op 't aard'ryk is verspreid;
Die eerst den menschen in gedachten bragt,
Dat Jupiter om d'eeden van de Minnaars lacht.
Hoe zelden zietmen bedyen,
Met oprecht, en trouw te vryen!
't Schynt dat het vrouwelyk gemoed,
Door beloften, en linkze streeken,
Meêr dan door oprechte gloed,
Is te winnen, en te breeken.
Maar ô! schoone landgodin,
Ban niet heel en al de min,
't Was wel eer uw hals vrindin.
| |
| |
Heeft het opperhoofd der goden,
U zyn min niet aangeboden,
Toen, hem Venus 't hert ontstak,
En van uwe schoonheid sprak?
Spreekt men noch voor Mavors boel?
Ongenuchte en haat te stooren,
Als gy Venus ziet, veel tot haar onschuld hooren.
| |
| |
Ik ga op Jupiters verzoek een dor gewest begroeten,
En keer naauw wederom na 't zeeg'nen van dat land,
Of moet die droefheid hier helaas! helaas! ontmoeten,
Dat myn geliefde kind geraakte in Plutoos hand.
'k Raâ niemand voor Venus te spreeken,
Mag ik myn kind, van twalef, maar ses maanden zien!
'k Zal Venus voor eeuwig myn byzyn verbiên.
Godinnen ontzien, en eeren.
Die goden, en menschen, groot, en kleen,
Flora quynt, Hebe klaagt,
| |
| |
Maar 'k hoop voor haar een beter lot.
Vaarwel dan vrindelyk genot
Van eensgezinde wil, van herten te winnen,
Vaarwel dan liefde ik volg vol trouw,
De Hooftvoogdes van d'akkerbouw.
Men voege zich ter dienst voor my bereid,
Dees tegenspraak heeft my reeds al verdrooten
Brengt aan de gift myn altaar toegeweit.
Laat in uw bede en zangen,
De landbouw lof ontfangen,
Hier op zingt, gaande tot den Altaar van Ceres al het
|
|