Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven
(1933)–J.H. Bergmans-Beins–
Auteursrecht onbekend
[pagina 29]
| |
een zg. ‘voorslachter’ en dan nà Nieuwjaar een groot varken. Anderen slachten in November een dik varken en later een vette koe. Bij Luten wordt omstreeks ‘Sunt Meerten’ geslacht. Als de kinderen met hun lichtjes hebben geloopen, zegt moeder Fennechien: ‘Sunt Meerten hew had; oes Wiecher mot Gerriet Heling maor bespreken, dat wij d' aner week slachten wilt.’ Als de slachter zijn komst heeft vastgesteld, wordt Roelfien gewaarschuwd. 's Morgens al vroeg is de ‘kookpot heet’ en als de slachter komt, helpen de mannen hem met het varken. Fennechien komt met een emmer en een houten lepel om het bloed op te vangen, dat vertrouwt zij aan geen ander toe. Behalve Roelfien is er nog een helpster, voornamelijk om het ‘geweide’ schoon te maken: de darmen moeten ‘zulverschoon’ zijn, anders deugen ze niet om er de worsten in te stoppen. De ‘schierschoonster’ spoelt en schrapt ze tot het water helder is. Dit is een secuur werkje en er zijn maar enkele vrouwen, die uit gaan te ‘schierschoonen’. Als 't varken dood is, krijgen allen een borrel. Het wordt opengesneden en met den kop naar beneden aan een klein balkje aan de ladder opgehangen. 's Avonds komt Gerrit Heling om het ‘af te houwen’. Het wordt uit elkaar gesneden en spek en hammen komen in het zout. Er wordt 's avonds warm eten gebruikt, waarin Fennechien een stukje spek van ‘de steek’ doet van het pas geslachte varken. Nicht Hillechien en Klaas Eling komen op slachtvisite. Klaas om te praten, zijn vrouw om te helpen met snijden voor de worsten. Roelfien blijft ook om te helpen en de slachter om te praten. | |
[pagina 30]
| |
Den volgenden dag worden de worsten gestopt en bloed- en leverworst gemaakt. Het door Fennechien ‘geroerde’ bloed vermengt ze met grof roggemeel en stukjes spek en wat zout. Roelfien heeft de katoenen zakjes gekregen en houdt die voor haar op. Elk zakje komt half vol en wordt dan van boven dichtgebonden. Als ze gekookt zijn, is het vol en de worsten, ‘ongeveer 30 à 40 cm lang en een arm dik’, worden 's morgens gegeten. Gebakken in vet of geroosterd, zijn ze een door velen zeer begeerd ontbijt. Een week na het slachten komt de ‘slachter’ weer in Luten huis, om het spek en de hammen uit het zout te nemen en op te hangen. Als het werk gedaan is en de ‘wiemel’ vol hangt, moet hij nog wat blijven praten. Vrouw Fennechien tracteert op koffie met koek en Harm laat ‘eens opsteken’. Zoo om het vuur gezeten komen de verhalen los. De slachter is een gezellige prater en men houdt hem graag een poosje. De kopjes worden volgeschonken en er komt voor ieder een flink stuk koek bij. Fennechien legt een mes op tafel voor degene die zijn koek wil doorsnijden. ‘Toe volk, ij moet ankriegn,’ noodigt ze, ‘'t is van de nije bakker. Heb ij d'r ok al is wat van holln, Gerriet,’ vraagt ze den slachter. ‘Jao, oes Wemeltien hef er 'n stoet van hollen. 't Leek best, daacht heur. Ik heb hum nog niet pruufd, ik zin d' hiel week oet west.’ ‘'t Is maor te hopen, dat 't wat bottern wil. In Braokel zien bakkerij daor zint er al verscheiden kepot gaon.’ ‘Dat is waor, maor d'r kwaamp ok wal iegen schuld bij. Eerst giet 't dan goed en kan de broen de haver niet velen en hie overèt zuk.’ ‘Dat za'k ok niet zekgen, dat er zoo gienent west | |
[pagina 31]
| |
zint, maor veul geluk zit er niet in. Nijhof's, Wessels, Holmans, die zint er aalmaol op de flesch gaon. En dat was niet aaldeur iegen schuld. Oes Ootien zee wal ies: “Daor lig en vluuk op” en men zul haost denken, dat daor wal van an kun weez'n.’ ‘Zoowat as hekserij wollen ij zekgen?’ vraagt Fennechien, ‘daor hef 't veul van, maor heksen zint er ja niet meer.’ ‘Dat wordt er zegd, maor wel zal je bewiezen, dat 't zoo is. Gleuv' ij d'r nog an, Gerriet?’ ‘Gleuv'n, gleuv'n, dat is wat kras, maor ij zult toch met mij zekgen, dat er veul is daor een mensk niet bij kan. En ij wilt toch ok wal met mij zekgen, dat er veul is tusken hemel en eerde, dat wij niet begriepen kunt.’ ‘Jao, as ij zoo wilt, dan kan'k je niet tegenspreken, maor aans heksen en spoeken...!’ ‘Now en veurloopen dan, wat zekg ij daor dan van.’ ‘Die zint er,’ zegt Fennechien, ‘wal vaast. Dat heb 'k zölf beleefd en dat wet oez' Haarm ok.’ ‘Doe wij nog niet laank trouwd wassen, heb wij menneg aovend an d' aner kaant van d' ol wal naor de walmaot in 'n lochtien zien en daor hef Letten Jannao heur Albert laoter en hoessien zet, doe hie met heur heerschups Trudao trouwd is en heur olden 't niet liên wollen.’ Harm rookt en zwijgt. Wiecher lacht een beetje en de slachter zegt: ‘Zuk dinger zint er wal meer. Ik weet nog best, dat mien vaoder en Rieks Wever over 't veld komm' zint en doe heurden zie en klok slaon en laoter jaoren is daor ok 'n hoes bouwt, dat hef vaoder vaok zegd. Och, en zoo as met braand, dat is toch meermaolen veurkomm', dat mensken dat veurof zien hebt. Ok ja nog doe Dekens hoes opbraand is. Zie zekgt toch maor vlakoet, dat Ebben jongs 't zien hebt. En hoe vaok hef Ebben Knellies | |
[pagina 32]
| |
niet verteld, dat hie en liekstaosie tegen kwaamp, doe hie hen 't meras gunk, met 'n zwaart en 'n broen peerd, wat toch nooit daon wordt en doe Bebeng Linao begraoven wuur, doe mussen zie d'r 'n broen peerd bij veurspannen, umdat 't zoo nat was in 't veen en de zwaarte roen de trippen niet unner hebben wol.’ Allen zwijgen na deze verklaringen, tot Fennechien zegt: ‘Koman, lao'k maor 'n borrel inslaon, van aal die spoekerij kun je 't hart wal in d' schoenen zakken.’ ‘En daacht moeder dan, dat 't met de borrel weer op zien plaos kwaamp?’ vraagt Wiecher. ‘Dat mussen ij weten, ij leest meer in de boeken as ik.’ ‘Döt er niet toe,’ zegt Harm, ‘d' borrel zal d'r wal goed um smaoken en elk mot maor veur zien iegen haart zörgen, dat is vaok stoer genog.’ ‘Jao,’ zegt Heling, ‘dat liekt smangs ok wal op hekserij, zoo as paartie mensken heur haart verleuren raokt.’ ‘Maor zie kriegt er gewoonliek en aner veur weer,’ zegt Wiecher, ‘dat zie nog veul liever hebt.’ ‘Daor heb ij geliek an, maor verscheiden hebt 't er toch stoer met, daor hef je vaoder geliek an.’ ‘En as 't maor bij heur zölf bleef, dan was 't nog wat, maor heur aolders hebt er mangs ok met te doen, zooas Fennechien al zee van Letten Albert, wat hebt die aolders van dat wicht er 'n spul met had, um dat te keeren, en wat hef 't geev'n? Niks as naoregheid en zie gaven toch toe in 't lest, dat hadden zie nooit doen moeten.’ ‘Waorum niet, vaoder, d'r was ja niks op Albert te zekgen en as zie 'n kanner now geern liên mögen.’ ‘Aal gekheid zuk trouwerij, dat brek je toch op; ik zekg maor: “Trouw en bouw met uws gelijk”, dat is 'n waor woord.’ ‘Dat weet ik nog niet zoo krek.’ ‘Now volk,’ zegt Heling, ‘ik wil maor verloopen, zegen met 't zwien.’ | |
[pagina 33]
| |
‘Wo'j d'r al van deur, zit nog maor ee'm, ij kunt 't nog wal doen.’ ‘Nee, 't wordt mien tied, Wemeltien zit ok allien.’ Fennechien is van meening, dat Gerriet op één been niet loopen kan en Harm meent, dat er nog 'n handstok bij hoort. Heling laat zich verleiden om ook het ‘halfje’ nog te nemen, maar dan stapt hij op. Roelfien zegt, dat ze zoover met hem wil gaan, maar Fennechien wil haar nog niet laten gaan en Harm zegt: ‘Wiecher zal wal met gaon, huufst niet allien, blief nog maor 'n toerden.’ Roelfien blijft en helpt moeder Fennechien om alles ‘aan kant’ te maken. |
|