Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

[p. 1]

I.

Het regelmatig getik van de ‘haarhamer’ op de zeis klonk in den stillen zomeravond.

Een oogenblik is het stil, om dan weer in dezelfde eentonige cadans op te klinken.

Wiecher Luten is achter in den ‘hof’ bezig de ‘zwa te haren’. Op het gras zittend, het ‘haarspit’ tot aan het dwarslatje in den grond gedreven, den scherpen kant van de zeis er op, tikt hij voorzichtig met den breeden hamer op de zeis. Telkens houdt hij even op en probeert de scherpte op zijn hand. Is de snee scherp genoeg, dan wordt de zeis een eindje verlegd en tikt weer de hamer op het staal. Die noodzakelijke pauzes geven Wiecher gelegenheid om z'n oogen over de wijde vlakte te laten gaan. Vlak bij is de weg, waar hij juist over heen ziet; dan een oud walletje, kleine verhooging met struiken. Daar achter de groene weiden met grazend vee, zacht afhellend naar het Hunzedal. Het stroompje, dat niet te zien is, dan nog een streepje groen, hier en daar wat boschjes en dan... de heide. De groote, bruine, paarse, roode, groene heide. Alle kleuren heeft ze, die heide. De heide... die verre, oneindige vlakte, die met de lucht schijnt samen te vallen, daar ver in 't verschiet. Wiecher ziet er zoo graag naar. 't Is net een schilderij, zegt zijn moeder, maar Wiecher vindt het veel mooier dan een schilderij. Dit verre gezicht met zijn afwisseling van kleuren en vormen, wat heeft hij het lief. Hij zou er uren naar kunnen zien, als zijn werk het maar toeliet.

Daarom zoekt hij voor z'n stille werkjes, die aan geen plaats gebonden zijn, altijd weer dit kleine

[p. 2]

heuveltje uit aan 't eind van de grooten, groenen appelhof, vlak bij den ouden oven.

Hier is alles nog, zooals het vroeger was; hier leeft alles voor Wiecher en droomt hij z'n toekomstdroom. Even komt er een weeke trek om z'n stoeren mond - even; als z'n oogen naar links dwalen, als ze glijden over de groene vlakte, over het grazend vee. Dat alles bijna zoover het oog gaat, is ‘eigen goed’. En Wiecher, zoo gehecht aan zijn stee, aan zijn huis en hof; hij voelt het telkens weer: hij zou niet weg kunnen gaan van alles, wat hem zoo dierbaar is. Van dat alles, wat hem eenmaal, nog ver weg naar hij hoopt, zal toebehooren.

Met een schok ontwaakt hij uit zijn droomen en hervat zijn werk. Bijna is het klaar. Dan staat hij op en neemt zijn gereedschap mee naar huis.

Hij gaat om het ouderwetsche huis heen en door de zijdeur, die van de ‘geut’ naar buiten voert, binnen. Op de geut worden emmers, potten en pannen geborgen. Hier is de pomp, die voor het gemak van het gezin is gemaakt, zonder daarom den ouden put buiten dienst te stellen. Er is een deur naar de schuur en een naar de keuken.

Wiecher gaat naar de ‘deel’ en hangt zijn gereedschap op. In het midden is de groote dorschvloer, die tot de groote deuren gaat. Deze ‘baander’ wordt gebruikt voor het inrijden van hooi en koren. Ook bij begrafenis en huwelijk, ‘groeve en wasschup’, komen ze geheel open.

Aan weerszijden zijn de stallen, waar 's winters aan de eene zijde de koeien en kalveren staan. Aan den anderen kant is de paardestal en zijn de varkenshokken. Aan die zijde is ook een gangetje met een buitendeur, aansluitend bij den scheidingsmuur tusschen ‘deel’ en ‘keuken’. Deze muur, waarin de deur naar de keuken in het midden is, bestaat nog int vlechtwerk, aangestreken met leem en later

[p. 3]

gewit. Het is een oud huis, dat reeds meer dan twee eeuwen den invloed van weer en wind heeft doorstaan. Goed onderhouden en steeds met liefde bewoond, ziet het er nog hecht en sterk uit en kan nog jaren daar staan, als een voorbeeld van den ouden bouwtrant.

Wanneer Wiecher z'n gereedschap geborgen heeft, gaat hij naar de keuken. Als Wiecher binnenkomt, wil zijn vader juist de pijp aansteken. Met een smal, dubbelgevouwen reepje papier tusschen de tang, keert hij zich halverwege om.

‘He'j de zwa scharp,’ vraagt hij en als Wiecher bevestigend antwoordt, laat hij er op volgen: ‘Ku 'w op Roelfien reek'n' of moe'j d'r nog hen?’

‘Nou, mij dunkt, dat 't wal vaast is, moar ik kan nog wel eev'n deur 't steegien loop'n. 'k Wol geern vroô hen, dan kun ij mij teeg'n da'k 't doan heb, noa komm'n.’

‘He'j nog lang wark?’

‘Joa. 't Zit er dik op, 't is mooi gres, wal 'n voor of veer meer as vleden joar.’

‘Dat zal best oetkomm'n as ij tenminste meer jongbiest opzett'n wilt.’

‘Dat wol ik wal geern, vaoder. Wij hebt er wal plaos veur en 'k mag geern vee lien, veul goed laand en 'n koppel vee. Jonge joa, daor mag 'k wal over.’

‘Daorum kroep ij zeker ok zoo wied achter in d'hof um 't vee en 't laand te zien,’ zegt de oude man en hij houdt het papiertje aan de kolen, die op den haard liggen. Dan steekt hij met het vlammende papier z'n pijp aan en kijkt naar Wiecher.

Weer glijdt er een zachte trek om Wiechers mond en als hij zegt: ‘Jao, daor mag ik geern wezen; dat is veur mij het mooiste gezicht, dat er is, dat en de heide’, lachen zijn oogen.

‘Onwieze jong,’ zegt zijn vader, ‘daor gao'j zitten en kiekt naor 'n aold wallegien. 't Vee ku'j op stal

[p. 4]

wal zien. 'k Wol d'r gien voet um dwars zett'n.’

‘Ik wal,’ zegt Wiecher, ‘en moeder dan?’ vraagt hij en ziet zijn moeder aan.

‘Ik ok wal,’ zegt moeder Fennechien, ‘ik mag 't ok geern zien en op dat wallegien Haarm, daor bluit zömmers zuk' mooi' bloem'n.’

Harm begint te lachen. ‘Toe maor ij beid', kiek ij maor naor 't wallegien en naor 't vee en naor aal 't aner, 't is aal van jow. Wil ij nog hen Rieksen hoes of gao j' hen bedde,’ vraagt hij daarna.

‘Mij dunkt,’ zegt Fennechien, ‘dat Wiecher nog maor ev'n hengaon mus.’

‘Goed,’ zegt Wiecher en gaat over de deel naar buiten, het steegje door naar ‘Rieksen hoes’.

Het steegje is een smal kronkelend weggetje tusschen een wal en een stuk heg. Hier groeit de winde, die zich behaagziek slingert om de struiken van de heg. Wilde rozen groeien er door heen en overal komen de roze roode bloemen te voorschijn. Zoet geuren ze in den zachten zomeravond.

Wiecher loopt langzaam, z'n oog waart over alles en vol welbehagen ademt hij de geuren van bloem en kruid in. Om den hoek van 't wegje komt hem een meisje tegen en beiden lachen, als zij zoo onverwacht tegenover elkaar staan.

‘Das ja singeleer,’ zegt Wiecher, ‘ik wol krek hen jow hoes en heuren is of ij wal um 't heuien denkt.’

‘Jao wal, heur,’ zegt het meisje, ‘ik denk er wal um, ik wol hen jow hoes.’

Nu lachen beiden weer en er ligt een zekere verstandhouding in hun lach, een weten van hechte vriendschap, van kalme genegenheid.

‘Dan gao 'k maor weer hen hoes,’ zegt Wiecher, ‘maor eerst za'k dij 'n stukkien weerum brengen.

't Is al zoo laot, wat dunkt dij, Roelfien?’

Roelfien lacht. ‘Jao,’ zegt ze, ‘dat was wal neudig

[p. 5]

van hier hen oes hoes. Hoe wied zult wezen, wal honderd tree?’

‘Jao wal. Wal honderd, wacht is... wal twee'j honderd en tien tree.’

‘Niks d'r van, lang niet.’

‘Zu'w is meet'n?’ vraagt Wiecher en hij kijkt Roelfien aan. Even aarzelt ze en dan zegt ze: ‘Joa maor, waorum niet?’

Roelfien neemt gewone stappen, maar Wiecher zet zijn voeten vlak achter elkaar en meet zoo den weg af. Als hij dicht bij Roelfies woning is gekomen, heeft hij tweehonderd voeten gemeten en dan neemt hij groote stappen en doet de rest in tien schreden.

‘Ziezoo,’ zegt hij, ‘dat heb 'k wunnen, krek twee'jhonderd en tien. Jammer, da'w niet wed hebt.’

‘'t Zal wal zoo wezen,’ zegt Roelfien, die voor hem is aangekomen, ‘ik heb lang gien twee'jhonderd en ij hebt kibbeld, want voeten zint gien treên. Dat had ik niet van jow verwacht, Wiecher.’

Wiecher kijkt haar aan en zegt: ‘Kaanst van mij alles verwachten.’

‘D'r zit verdiepings in,’ zegt Roelfien.

‘O,’ is 't antwoord, ‘dat is nijmoedsch, dat heurt tegenwoordig zoo.’

‘Daor heb ik 't aans niet groot op, ik hol 't met 't aolde, dat is bekend en daor zin wij an gehecht.’

‘Jao, hè,’ zegt Wiecher en z'n stem heeft plotseling een weeken klank, ‘jao, hè, Roelfien, doar denk wij geliek over, recht oet, van verdiepings hol' wij niet.’

Roelfien geeft geen antwoord. Ze zijn haar woning genaderd en Wicher wisselt een paar woorden met Rieks Frieling en Annechien, zijn vrouw. ‘Dan reek'n wij d'r op,’ zegt hij.

‘Goed,’ zegt Rieks, kwan volk, dan gao wij hen bedd'. 't Is mörgen vroô dag.’

‘Zoo denk ik er ok over,’ is Wiechers antwoord, hij loopt het weggetje terug naar huis.