Twee Rijnlandsche novellen

[p. 5]

Voorwoord

Den 29en Juni 1935 II. was het een eeuw geleden dat Anton Bergmann, de bekende Vlaamsche schrijver van ‘Ernest Staas’, te Lier werd geboren.

Al te vroeg werd hij aan de liefde van zijn familie, van zijn vrienden en van zijn volk door den dood ontrukt. Inderdaad, kort na de heuchelijke verschijning van zijn ‘Ernest Staas’, dat als een meesterwerk werd begroet, overleed hij: den 21en Januari 1874, door velen van zijn tijdgenooten in Noord en Zuid betreurd. Weinig Vlaamsche schrijvers hebben in dezelfde mate als hij, die men om zijn innemend karakter en beminnelijk talent familiair bij zijn studentikozen vleinaam ‘Tony’ noemde, zooveel warme genegenheid verwekt in de toenmaals toonaangevende lezerskringen van Vlaamsch-België en Nederland. Nu nog behoort zijn ‘Ernest Staas’ tot de meest gelezen en genoten boeken in Vlaanderen en wellicht ook in Nederland, waar de ‘Camera Obscura’ niet enkel geprezen, maar toch ook nog druk gelezen wordt.

Was het niet Nicolaas Beets in hoogst-eigen persoon, die, in een beroemd gebleven brief, gedagteekend uit Utrecht, 19 Januari 1874, twee dagen vóór Tony's dood, van het werk van zijn Vlaamschen geestverwant getuigde

[p. 6]

dat ‘het is waarheid en leven, geest en gevoel, fijnheid van teekening met losheid van trek, juistheid van opvatting en schilderachtigheid van uitdrukking’?

Onze Vlaamsche ‘Hildebrand’ is velen in Vlaanderen, trots velerlei wijziging van smaak, niet het minst op literair gebied, zeer lief gebleven.

Dit werd nog onlangs bewezen door de Anton Bergmann-herdenking op 30 Juni 1935 II. te Lier, mede door de deelneming van de Koninklijke Vlaamsche Academie, die ter plaatse een feestelijke Academische zitting belegde te zijner eer, alwaar o.a. de Lierenaar Felix Timmermans het woord voerde.

Het lag volkomen in de lijn van de W.-B.-Vereeniging zich door een hulde-telegram bij deze viering aan te sluiten. Thans is zij zoo gelukkig die hulde te kunnen materialiseeren onder den vorm van een heruitgave van Tony's eersteling als boekwerk: de Twee Rijnlandsche Novellen, die destijds op korten afstand van elkaar een Vlaamsche en een Noordnederlandsche uitgave beleefde.

In 1870 verscheen te Antwerpen bij den Uitgever L. De Cort, als no. 2 van de Bibliotheek van Fraaie Letteren: Twee Rhijnlandsche Novellen door Tony; in 1873 volgde bij den Uitgever W.C. de Graaff te Haarlem: Twee Reisnovellen van den Rijn door Tony, Noordnederlandsche Uitgave onder toezicht van Dr. J. Van Vloten.

Dat toezicht van Dr. Van Vloten is niet zonder ‘Attisch zout’ te verstaan; het behelst, blijkbaar met goedkeuring van Tony, niet enkel een zuivering van de drukfouten in de nogal slordige Vlaamsche uitgave, maar ook een emendatie van taal, spelling, punctuatie, en af en toe ook van woordkeus.

Gelukkig heeft deze met kieschheid uitgevoerde behandeling niet al te zeer den oorspronkelijken stijl geschaad,

[p. 7]

zoodat de Noordnederlandsche uitgave grootelijks heeft bijgedragen tot de kennismaking van het Noordnederlandsche lezerspubliek met den Vlaamschen Tony en diens, naar de eigen woorden van Dr. Van Vloten, ‘losse en levendige schrijftrant en geestige opmerkingsgaaf.’

Bij deze heruitgave van de ‘Twee Rijnlandsche Novellen’ zijn wij uitgegaan van de oorspronkelijke uitgave, maar hebben wij tevens rekening gehouden met de Noordnederlandsche uitgave van Dr. Van Vloten, die trouwens de goedkeuring van Tony heeft weggedragen.

Naar de, na den dood van den schrijver verschenen Vlaamsche uitgaven van de ‘Rijnlandsche Novellen’ hoefden wij niet verder om te zien. Ze verschenen in 1875 door de zorgen van zijn vriend, Prof. J.F.J. Heremans in ‘Verspreide Schetsen en Novellen door Tony’, bij den Uitgever Ad. Hoste te Gent, en in 1906 in de Nederlandsche Volksbibliotheek bij den Uitgever C. Moeyaert te Brugge.

We hopen dat de heruitgave van de ‘Rijnlandsche Novellen’ onder hun W.-B.-gedaante in den smaak moge vallen van de Noord- en Zuidnederlandsche leden van de W.B.-Vereeniging en dat ze een welkom geschenk moge blijken voor alle stamgenooten in dit herdenkingsjaar van Tony's geboorte!

Prof. Dr. P. DE KEYSER