Niet naar de maan gaan

[p. 141]

IV Nora

[p. 143]

1.

Pieter, steenrots van mij,

Hoe moet ik je vertellen wat hier gebeurt, minnaar en vriend? Je weet wel: vrouwen kennen altijd het hoe van de dingen, maar mannen behoren te weten waarom. Laat mij dus in mijn berichten aan jou de gemakkelijke weg bewandelen ‘always know how, never ask why’. Zó leven wij immers, nietwaar? En heb geduld met mij, Pieter, het is toch nog een moeilijk verhaal.

Veronica was al begraven toen ik aankwam. Begraven is niet het woord; hier kapt men een holte in de rots, hier legt men de doden in een berg. Mark is een man geworden. Jij hebt hem vaak verdacht van een kinderlijke verbeelding, hij was voor jou de jongen met een onschuldige en onverantwoordelijke aanleg, een vogel die er ook niets aan kan doen dat hij 's avonds fluit vlak voordat het nacht wordt. Ik heb lang gemeend dat je gelijk had, jouw verklaringen zijn zo redelijk. Maar reeds de eerste dag van mijn verblijf hier zag ik dat wij ons jarenlang hadden vergist. Er schuilt een hardnekkigheid, een doelbewustheid, een koppige volharding in deze man die ik nooit had vermoed. Je had hem moeten zien toen hij mij verwelkomde op het vliegveld van

[p. 144]

Portmany: een man die zich niet meer bekommert om de afspraken van onze society; grijs, slordig in zijn kleding, vinnig tegenover zijn Umwelt, maar toch hoffelijk en eerbiedig tegenover de vrouw die hij kwam begroeten. Toe, Pieter, vergeef mij meteen maar mijn vrouwelijke oordeel. Ik had op dat moment, oude vrouw die ik ben, verliefd op hem kunnen worden. Hij was in die paar uren wat wij vrouwen noemen een ideale man, een tikje hoogharig, beheerst en koel maar met die ondertoon van genegenheid in zijn stem waardoor wij ons zo gestreeld voelen, zelfs in ellendige omstandigheden. Vertel mij niet dat ik mij opnieuw vergis. Dat besefte ik zelf toen hij en ik tegenover de steen stonden die Veronica van ons afsloot: ik bijna in tranen natuurlijk maar hij als de dappere die niets vreest, die niets voelt, de eeuwige pretendent. Toen wist ik wel weer hoe kwetsbaar hij was; ik voelde weer hoezeer hij ons, jou en mij, nodig had. Zeker, Pieter, wij vormen zijn publiek zoals de toeschouwers in een schouwburg de spiegel zijn waarin de acteurs zich zelf zien handelen: zonder dat spiegelbeeld spelen zij niet.

De gebeurtenissen die Mark hebben overvallen betekenen de grootste mislukking van zijn leven, maar hij handelt nog steeds alsof het niet zijn persoonlijke fiasco is. Zijn werk laat hem in feite koud; hij werkt door, tegen wil en dank, hij gelooft dat hij al lang genoeg gedaan heeft. Maar het laat hem geen ogenblik met rust dat hij niet in staat is geweest Veronica te behouden. Daarin ziet hij zijn falen, daarin steekt hem zijn machteloze genegenheid. Ik zie het, ik zie het, maar zelf is hij blind. Ik had terstond medelijden met hem en jij weet hoe gevaarlijk dit soort mededogen kan zijn. Ik heb mij weten te beheersen. Hij kent mijn gevoelen niet.

Trouwens, binnen enkele dagen veranderde ik weer van gedachte. Ik ben hier een prooi geworden van een verschrikkelijke

[p. 145]

verwarring. Ik hoorde op dit vervloekte eiland natuurlijk prompt ongelooflijke verhalen over onze Mark en onze Veronica. Ik ga namelijk zoals altijd veel alleen uit. Maar nauwelijks zit ik op een terras aan de haven of aan een tafeltje ineen eethuis of rondom mij beginnen stemmen hardop te praten over Veronica en over Mark. Gebruiken mensen dan zulke gemene middelen om mij in te lichten of om mij te kwetsen?

Gisteravond at ik in de stad. Vlak bij mij zaten twee vrouwen - landgenoten, hun spraakgebruik liegt er meestal niet om. Een van haar stond op, kwam naar mij toe en vroeg mij vuur voor haar sigaret - in het pretentieuze Engels dat op eilanden zoals Portmany blijkbaar van smaak en manieren moet getuigen. Het kreng wist natuurlijk bijzonder goed dat ik haar Nederlands wel zou verstaan, iedereen weet dat van je wanneer je één dag hier bent. Zij keek mij zo brutaal aan dat ik mijn ogen neersloeg. Jij kent die rancune van sommige vrouwen tegenover een willekeurige andere wel. Zij ging terug naar haar kameraadje en begon: Och, nee, de man betekende werkelijk niet veel; zeker, hij had wel enige aardige dingen geschreven maar hij had zijn talent volkomen verpest omdat Veronica hem niet de vrijheid gunde die hij nodig had en omdat hij die vrijheid ook niet durfde nemen; natuurlijk, dát was het, hij had nooit moeten trouwen met zo'n onwetend meisje, stel je voor, zo'n doortrapt burgerlijk typetje, zo'n jonkvrouwtje die iedereen, Mark incluis, wilde overheersen; en dan die kinderen, mijn God, welke kunstenaar heeft er nu kinderen? stom, nietwaar? kijk, zó gaan schrijvers naar de bliksem, zo vergooien zij zich zelf aan het burgerdom... maar als zij (het kreng) Mark had kunnen leiden, als zij hem eens onder handen genomen had, als zij hem eens naar de toppen van de liefde had gevoerd... ach ja, zij had hem natuurlijk wel kunnen hebben, je hoefde bij Mark maar een vinger uit te steken

[p. 146]

en hij streek in je bed neer - wist je dat niet? Maar dat zag immers iedere vrouw! - maar zij had hem laten schieten, uitsluitend omdat hij in de grond van de zaak en ‘ergens’ toch al mislukt was, van kant gemaakt door dat frigide vrouwtje van hem; want zeg nu eens: wie gaat er nu met zijn kinderen wandelen langs het strand? Belachelijk; zij wilde zich graag geven aan een man, maar dan moest zij de zekerheid hebben dat die man het waard was; en ten slotte zij ging liever om met de wérkelijk groten, met haar eigen geestverwanten... -

Je zult zeggen, Pieter, dat ik niet eens had moeten luisteren, je zult zeggen dat deze incidenten de gewoonste zaak van de wereld zijn; je hebt gelijk. Maar daar zit je dan, daar word je beledigd, en dan staat zo'n engel op, gaat met haar slavin de deur uit en zegt in het voorbijgaan én in het Nederlands tegen je: Goedenavond, mevrouw! En zelf ga je ook naar huis, je weet dat je ieder woord behoort te vergeten, maar 's nachts schieten je gemene zinnen te binnen, je twijfelt reeds aan de vrouw en aan de man op wie je zoveel echte genegenheid had gesteld.

Marks jongens zijn flink. De kleinste is een lieve hangoor die wel eens tegen mij aankruipt. ‘Heet jij Nora?’ vroeg hij mij. ‘Komt dat van Eleonora?’ - ‘En jij heet Mon, maar ik weet niet waarvan jouw naam komt,’ zei ik tegen hem. Hij lachte: ‘Dat is heel moeilijk, niemand raadt het, maar ik zal het jou zeggen: het komt van Raymond.’ Beide jongens herinneren zich niet dat zij ons vroeger dikwijls hebben gezien.

Ik moest je nog veel meer schrijven, maar plotseling ontbreekt mij de moed. Ik zal morgen verdergaan, lieve goeike. Ik breng mijn brief zelf naar de boot. Dan vliegt hij morgen vanaf het vasteland naar je toe.