Dichten en spelen van Jan van den Berghe

[p. 95]

⁺Item Hier begint het spel van sinnen genaempt den wellustigen Mensch / en smenschen Crancheijt. ⁺

De parsonages syn dese:

1.	De wellustige mensch, een man rijckelijck gecleet. ^1
2.	De gratie goods, een geestelijcke parsonage int blau gecleet. ^2
3.	Quaet gelove, een sinneken, achter gecleet als een duijvel.
4.	Vleijschelijcke sin, een sinneken, achter gecleet als een doot. ^4
5.	Eertsche solaesheyt, een waerdinne. ^5
6.	Dagelijckse predicatie, als een priester staende op een stoel.
7.	Begeerlijckheyt van ogen, een coppel[aar].
8.	Ee[r]giericheyt, een vrouwe costelijck ende lichtveerdich.
9.	Luxurie, een hoere gecleet ende is een vrouwe.
10.	Overdaet, een vrouwe als een hoere gecleet.
11.	Der werrelt samblant, twee gilden. ^11
12.	Corte weelde, een man met een luijte.
13.	Dopperste mogentheyt, sittende in eenen throon. ^13
14.	Gramschap goods, een man int root gecleet, int aensicht bloedich.
15.	Den dach van tribulatie, een gewaepent man. ^15
16.	Der werrels samblant, twee gilden der werrelt. ^16

Den wellustigen mensch achter hem hebbende de gratie goods; de wellust. [m.] [s]preeckt:

 

Heijda! heijda! wel op, licht harte, ontbindt u stringen, ¹

 

Laet den geest ontspringen, laet ons vrolijck singen!

+ [88r^o]

+ Opschrift: smenschen Crancheijt, deze figuur komt in het spel niet voor. - Personages:

1 wellustige, op te vatten in de alg. zin van: naar genot hakende.

2 int blau gecleet, als symbool van de gestadigheid, de trouw.

4 achter, van achteren; - een doot, een voorsteling van de dood, een geraamte.

5 solaesheyt, wat vreugde geeft, pleizier.

11 der werrelt samblant, de schone schijn, de verlokkingen van de wereld.

13 Ook in Everaerts Spel vanden Wynghaert (1553) komt ‘Dupperste Mueghentheyt’ als personage voor.

15 tribulatie, rampspoed; ook als pers. in Everaerts esbatement van Scamel Gemeente en Trybulacie.

16 Reeds bij 11. genoemd, maar hier blijkbaar nog eens herhaald om aan het volle getal van 16 spelers te komen.

1 stringen, strengen, banden.

[p. 96]

 

Heij, wie sal mijn lustighe naetuere dwingen

 

Die in allen dingen || nu heeft voorspoedicheijt?

5

Mijn crachten tot alle solaesheijt dringen,

 

Wie sout mijn ontwringen || oft tonder bringen,

 

Ick die van godt begaeft ben sonderlingen, ⁷

 

Rijckdom, schadt, wijsheijt en cloeckmoedicheijt

 

Omringen mijn / in alder overvloedicheijt,

10

Gedient met behoedicheijt || van maerten en knaepen. ¹⁰

 

Mijn selven regeer ick met alle vroedicheijt,

 

Weeldige woedicheijt || is mijn betraepen, ¹²

 

Ick eete / ick drincke / ick stae op / ick gae slaepen,

 

Mijn goet is geschaepen || daer ick mach op leven || siet.

15

Heij, laet mij godt hier / ick sou om den hemel geven || niet.

⁺

Quaet gelove, een sinneken

 

Wa, dats gesongen!

Vleeschelyck sin, een sinneken

 

Wad, dats seg ick een liet!

 

Verstae ick tbediet tis hooge gesproocken. ¹⁷

Quaet Gelove

 

Hebdijt gehoort maetgen?

Vleijslijck Sin

 

Ick lach hier gedoocken,

 

Had icker gebroocken || tspel hadt moeten inden. ¹⁹

Quaet Gelove

20

Willen wij hem bijgaen?

Vleijschel. Sin

 

Jae wij, als vrinden

 

Die hem int strick binden || van veel ijdel gebodts. ²¹

Quaet Gelove

 

Kijckt, wie staet achter hem?

Vleijschel. Sin

 

Tis de gratij goods.

 

Tdunckt mij wadt sodts || die volcht hem altijt naer.

Quaet Gelove

 

Siet hijse niet, peijnsick? ²⁴

7 sonderlingen, bijzonderlijk.

10 behoedicheijt, voortdurende zorg.

12 Weeldige woedicheijt, hartstochtelijk opgaan in genot; mijn betraepen, wat ik zoek te verwerven.

+ [88v^o]

17 heb ik het goed begrepen, dan waren dat krasse woorden.

19 Had icker gebroocken, was ik tussenbeide gekomen, had ik zijn woorden onderbroken; inden, eindigen.

21 int strick, in het Mnl. was strik vaak onz. en nog in de 17de eeuw wordt het zo gebruikt; - ijdel gebod, macht tot ijdele dingen.

24 Hij sou een goet jaer, het mocht wat; vgl. H. L. vs. 467.

[p. 97]

Vleijschel. Sin

 

Hij sou een goet jaer!

25

Hij en achtse niet een haer || hij kentse naulijck.

Quaet Gelove

 

Sij staet op hem en siet wel also blauwelijck, ²⁶

 

Oock swijcht sij flauwelijck || sij mach seg ick gestoort || sijn. ²⁷

Vleijschel. Sin

 

Sij mach wel swijgen || sij mach niet gehoort || sijn.

 

Hij mocht oock verdoort || sijn / wou sij te veele spreecken.

Quaet Gelove

30

Quets ick sal die gratije goods van hem steecken, ³⁰

 

Mach ick onhesweecken || blijven dat ick bin.

 

Ick ben quaet gelove. ³²

Vleijschel. Sin

 

En ick vleijschelijck zin,

 

Die hem sal bringen in daertsche dolatie.

Quaet Gelove

 

Ghij maeckt temptatije.

Vleijschel. Sin

 

En ghij murmeratije. ³⁴

Quaet Gelove

35

Deur u compt blamatije.

Vleijschel. Sin

 

⁺Ghij sticht alteratije,

 

Swerrels natije / hout ghij in erruere.

Quaet Gelove

 

Ghenoch van dien / ghaen wij seg ick deurre,

 

Den mensche veurre in sijn ontmoetenisse. ³⁸

Vleijschel. Sin

 

Doet ghij dan twoort. ³⁹

Quaet Gelove

 

Biet ghij hem groetenisse.

40

Met een versoetenisse || sijn hoocheijt vercleert. ⁴⁰

Vleysch. Sin

 

Gegroet sijt, notabelste, in wijsheijt expeert,

Quaet Gelove

 

Wiens fame is vermeert,

26 staet op hem en siet, staat naar hem te kijken; - blauwelijck, onthutst.

27 gestoort, boos

30 Quets, ik wed (des); - steecken, stoten.

32 Het is zeer gewoon dat de zinnekens bij het begin of het eind van een scene zichzelf of elkaar in hun kwaliteit noemen, vgl. b. v. Spiegel der Minnen (ed. Immink) vs. 148; Everaert IX, 72-73.

34 murmeratije, opstanidgheid, weerstreving van Gods gebod.

+ [89r^o]

38 veurre, tegemoet.

39 dan, hs. dant.

40 versoetenisse, vleierij, iets dat hem zoet klinkt; - vercleert, nog in de oorspr. bet.: klaar, helder maken, duidelijk doen uitkomen, in het licht stellen.

[p. 98]

Vleysch. Sin

 

Wiens persoon is geexalteert,

Quaet Gelove

 

Totten hemel assendeert. ⁴³

Vleysch. Sin

 

Ghij sijt lieff en weert,

Quaet Gelove

 

Van elck een begeert,

Vleysch. Sin

 

Geluckich geiugeert, ⁴⁴

Quaet Gelove

45

Wiens leven anveert || alder gerusticheijt.

Vleysch. Sin

 

Ghij moecht wel heeten den mensche der wellusticheijt,

 

Gheen inbrusticheijt || en mach u hinderen. ⁴⁷

Quaet Gelove

 

Niemant en can u eere verminderen.

 

Bij sminschen kinderen || zijdij salich vercoren.

Vleysch. Sin

50

Edele,

Quaet Gelove

 

Rijcke,

Vleysch. Sin

 

Machtich,

Quaet Gelove

 

En hooge gebooren.

 

In u tresoren || rust wijsheijt voordachtich. ⁵¹

De wellustige mensch

 

O mijn dienaeren, daer seggdij waerachtich.

 

Alle suchten onmachtich || ben ick genesen, ⁵³

 

Die werrelt dunckt mij te cleijne te wesen,

55

Mijnen loff wordt gepresen || van allen stemmen.

 

Mijn dunckt ick sou wel inden hemel clemmen,

 

Men sou mijn niet temmen || in geender maenieren. ⁵⁷

Vleysch. Sin

 

⁺Ghy hebt macht over de visschen in zee ende rievieren,

 

Over alle dieren || ende vogelen inder lucht.

60

Ghy moecht leven sonder sorge / ancxt oft ducht.

 

U edel gerucht || luijt aen allen cant. ⁶¹

43 assendeert, opstijgt.

44 geiugeert, geoordeeld (het hs. heeft genegeert.)

47 inbrusticheijt, naar de betekenis van dat woord, dat blijkbaar om het rijm gevormd is, kan men slechts gissen.

51 voordachtich, vooruitziend.

53 genesen, te boven gekomen.

57 Men, hs. mijn.

+ [89v^o]

61 edel gerucht, faam van uw edelheid.

[p. 99]

Quaet Gelove

 

Ghij hebt macht over die wercken van goods handt,

 

Als prince trijumphant ist u al onderdaen.

Wellust. M.

 

Ick en weet off ick op mijn hooft oft op mijn voeten staen, ⁶⁴

65

Ick vliege daer ick gaen || van grooter weelden. ⁶⁵

Vleysch. Sin

 

Ghij hebt[u] wensch van alle vrouwelijcke beelden,

 

Wat baet dat wijt heelden || ghij sijt net gepersoont. ⁶⁷

Quaet Gelove

 

Godt heeft u met grooter glorien gecroont,

 

Dus siet dat ghij toont || wadt ghij sijt.

Vleysch. Sin

70

Wadt vreucht en jolijt!

Quaet Gelove

 

Neempt seg ick / geen respijt,

 

Bereijt uwen tijt || in een vrolijck ontpluijcken. ⁷¹

Vleysch. Sin

 

Compt, laet ons die goeden deser werrelt gebruijcken,

 

Laet ons niet onderduijcken || ons jonge jeuchden. ⁷³

Quaet Gelove

 

Wij willen ons leven beleijden met vreuchden,

75

Wie oijt verheuchden || compt, volcht ons paden!

Vleysch. Sin

 

Wij willen ons in rooswaeter gaen baden

 

En ons versaden || der borsten melcken. ⁷⁷

Quaet Gelove

 

Laet wij ons met roosen croonen / eer sij verwelcken,

 

So wordt ons van elcken || prijs boven maeten.

Vleysch. Sin

80

Laet ons teeckenen van ons genuechten laeten ⁸⁰

Quaet Gelove

 

Aen alle straeten

Vleysch. Sin

 

Daer wij ons saeten, ⁸¹

Quaet Gelove

 

Op dat elck mach vaeten || ons ijdel labeur || zaen.

64 Dit was een sprw., vgl. Gemeyne Duytsche Spreckw. A vij r^o.: ‘Hij en weet langer niet of hy opt hoeft, dan op die voeten gaan wil’, synoniem van ‘Hy is heel brootdroncken’.

65 Eveneens een sprw.: ‘Hy vliecht daer hy gaet’ (Gem. D. Spreckw. C iij).

67 net gepersoont, knap van persoon, van figuur.

71 ontpluijcken, eig. ontvouwen, fig. zich uitleven.

73 onderduijcken, verstoppen, onder de korenmaat zetten.

77 wsch. is aan of met uitgevallen.

80 van ons, hs. van een.

81 ons saeten, ons nederzetten.

[p. 100]

Vleysch. Sin

 

Compt, laet ons die wegen met vreuchden deur || gaen

 

Alle getreur || slaen wij op een zije.

Quaet Gelove

85

Wij weten u een ammoreuse melodije. ⁸⁵

Vleysch. Sin

 

In swerrelts bevrije ⁸⁶

Quaet Gelove

 

Gheen schoonder / Amije,

Vleysch. Sin

 

⁺Daer ghij melancolije || deur moecht vergeten.

Wellustige Mensch

 

Waer woont die schoonne?

Vleysch. Sin

 

Dat suldij weeten,

 

Sij is een moeder van alle dwaesheijt,

90

Geheten is sij eertsche Solaesheijt,

 

Die u sal vreucht met hopen jonnen.

Well. Mensch

 

Wadt hanght sij uuijte? ⁹²

Quaet Gelove

 

Die hant vol sonnen.

 

In alder ijdelheijt is haer logeringe.

Vleysch. Sin

 

Daer is hoveringhe ⁹⁴

Quaet Gelove

 

En triumpheringe,

Vleysch. Sin

95

Gheen versturberinge, ⁹⁵

Quaet Gelove

 

Maer vrolijcke neringhe

 

En alle useringe || dat vreucht mach geven. ⁹⁶

Well. Mensch

 

O mijn dienaers, ghij doet mijn hoopelijck leven.

 

U woordekens cleven mij aent harte binnen.

 

Seght, sou ick haer lieffde oock connen gewinnen?

100

Ick souse minnen als liefste wederpaer.

85 melodije, In rederijkerstaal wel meer ter omschrijving van een persoon; vgl. Van Doesborch XXVI, 53.

86 bevrije, omvang, gebied.

+ [90r^o]

92 Wadt hanght sij uuijte, wat is haar uithangteken, m.a.w. hoe heet haar herberg; - Die hant vol sonnen; vgl. Gem. D. Spreckw. I iij r^o: ‘Een hant vol Sonnen (dat is: Niet.)’.

94 hoveringhe, feestgelag.

95 versturberinge, vgl. verstorbeert, Van Doesb. CXXIX, 14, ontstaan door vermenging van verstoren en turberen, die ook naar de bet. vrijwel synoniem zijn.

96 useringe dat, gebruik van al wat.

[p. 101]

Vleysch. Sin

 

Ke jae ghij, en noch wel seven tot haer, ¹⁰¹

 

Want sij heeft voor waer || planteijt van gerijve. ¹⁰²

Quaet Gelove

 

Het salder al sijn tot uwen believe,

 

En vrij van grieve || suldij slaepen en waecken.

Well. Mensch

105

Wel mijn dienaers, ick geve u last van die saecken.

 

Ick wil mijn gaen vermaecken || weest vrij van erge. ¹⁰⁶

 

Gaet, wilt bereijden die herberge,

 

Segt wadt ick haer verge || en brengt mij tbescheet.

(binnen)

Vleysch. Sin

 

Gheren meester, tot uwen dienste ben ick bereet.

110

Alle u beheet || wil ick volbringen. ¹¹⁰

Quaet Gelove

 

Hoe sullen wij nu danssen!

Vleysch. Sin

 

Hoe sullen wij nu springen!

 

Hoe sullen wij singen || multe laudamus! ¹¹²

Quaet Gelove

 

⁺Tsalder al sijn seg ick gaudeamus,

 

Maer benedijtius || moecht hem wel faelen. ¹¹⁴

Vleysch. Sin

115

Hoe doen wij met smeeckender taelen ¹¹⁵

 

Veel menschen daelen || in ons netten!

Quaet Gelove

 

Daerom sijn wij princhen.

Vleysch. Sin

 

Wij sijn Cadetten ¹¹⁷

 

Die de werrelt setten || heel na ons handeken.

Quaet Gelove

 

Den wellustigen mensche hebben wij int bandeken.

120

Tis al sijn tandeken || wadt wij hem seggen. ¹²⁰

Vleysch. Sin

 

Wadt gaen wij nu doen?

Quaet Gelove

 

Steenen inden wech leggen

 

Aen allen egghen || daer hij passeren sal. ¹²²

101 Ke, wel; - tot haer, die zij bij zich zou willen ontvangen.

102 planteijt, overvloed.

106 erge, boos opzet.

110 beheet, wat gij beveelt.

112 toespeling op het Te deum of op de lofpsalmen 148 en 150.

+ [90v^o]

114 benedijtius, de zegen (vgl. beneditije, Esb. v. d. Preecker 230).

115 smeeckender, vleiende.

117 Cadetten, grote meneren.

120 sijn tandeken, wat hem smaakt.

122 egghen, hoeken.

[p. 102]

Vleysch. Sin

 

Ons voorstel en is niet dan smenschen ongeval. ¹²³

 

Sij sijn sodt en mal || die ons geloven.

Quaet Gelove

125

Gods eere wij inde werrelt roven.

 

Den menschen wij verdoven || met valsche artijckelen.

Vleysch. Sin

 

Hoe heeten die steenen? ¹²⁷

Quaet Gelove

 

Duijsent perijckelen,

 

Die hem daegelijckx sullen ontmoeten.

Vleysch. Sin

 

En ick sal meshoopen leggen voor sijn voeten,

130

Daer hij in sal wroeten || ten dijverschen stonden.

Quaet Gelove

 

Hoe sijn haer namen?

Vleysch. Sin

 

Menichte der sonden,

 

Daer hij doots wonden || over vallen mach.

Quaet Gelove

 

Hij is doch verblint.

Vleysch. Sin

 

Hij en siet niet met allen arg,

 

Dies sal hij den slach eer lanck seer fel || hebben. ¹³⁴

Quaet Gelove

135

⁺Wee den mensche daer wij tbestel || hebben;

 

Daer wij tbevel || hebben / gaeget abuijselijck. ¹³⁶

Vleysch. Sin

 

Wij maecken die werrelt beroert confuijslijck,

 

Tot wercken mesuijsselijck || wij elcken porren. ¹³⁸

Quaet Gelove

 

Goods gratij en sou op ons niet kicken dorren. ¹³⁹

140

Als wij eens knorren || sij beeft van vare.

Vleysch. Sin

 

So saen als ons Adam en Eva werden gewaere,

 

Goods gratij claere || sij haest verstieten.

Quaet Gelove

 

Wij deden immers dat sij goods gebodt verlieten.

 

Wadt wij haer hieten || deden sij bouwelijck. ¹⁴⁴

123 Ons voorstel, wat wij in den zin hebben.

127 Duijsent perijckelen, blijkbaar een min of meer geijkte verbinding, vgl. HOUWAERT, Lusth. d. Maeghden 2, 407: Ghy zult u zelven in duysent perijckelen vinden.

134 den slach ... hebben, tegen de lamp lopen, het moeten bezuren.

+ [91r^o]

136 gaeget, gaat het.

138 wercken mesuijsselijck, onbehoorlijke daden; porren, drijven.

139 dorren, durven.

144 bouwelijck, met boudheid.

[p. 103]

Vleysch. Sin

145

Sij waeren tonsen diensten seer getrouwelijck,

 

Die[s] sij rouwelijck || leefden te gaedere. ¹⁴⁶

Quaet Gelove

 

Gij valsch verleyere!

Vleysch. Sin

 

Gij valsch verradere!

Quaet Gelove

 

Gij sijt een moordadere. ¹⁴⁷

Vleysch. Sin

 

Swijcht, infecte adere! ¹⁴⁸

 

Ghij verdoempt moer, kint en vadere.

150

Noijt geen quadere || in de werrelt swam.

Quaet Gelove

 

Deur u de doot over alle mensch[en] quam

 

En dat de sonde nam || die overhant / bloot.

Vleysch. Sin

 

Door u sloech Caijn Abel sijn broeder sonder verstant / doot,

 

Dies hij inden brant || vloot / van desperatije.

Quaet Gelove

155

Ghij brocht de gehele werrelt in desolatije,

 

Dat alle natije || vander diluvien verdranck.

Vleysch. Sin

 

Deur u pharo inde roode zee versanck. ¹⁵⁷

Quaet Gelove

 

Van u verginck Sodoma in solffer en stanck.

Vleysch. Sin

 

Deur u quam Israel int babijlons bedwanck ¹⁵⁹

160

En deet haer proopheten dooden met chrachten.

Quaet Gelove

 

Ghij deet murmureren heel t'jootsche geslachte

 

Al sy uuijt Egipten quamen gevloden.

Vleysch. Sin

 

⁺Waerdij niet den stichter van alle affgoden?

 

Want goods geboden / acht ghij min dan een pluijme.

Quaet Gelove

165

Dat is over lange de oude costuijme, ¹⁶⁵

 

Die werrelt opt ruijme || is tot mij genegen. ¹⁶⁶

146 rouwelijck, ruw, zonder zedelijke behoedzaamheid.

147 moordadere, van moord(d)aet, dus moordenaar (niet in WNT en Mnl. W.).

148 adere, zie voor het gebruik van dit woord in toepassing op pers. WNT. Suppl.

157 versanck, hs. verdsanck.

159 bedwanck, het bedwongenzijn; de gevangenschap.

+ [91v^o]

165 over, sinds.

166 opt ruijme, in ruime mate.

[p. 104]

Vleysch. Sin

 

Gij quaet gelove ghij sijt wel bedegen, ¹⁶⁷

 

Der werrelt segen / sijn vol affgoderijen. ¹⁶⁸

Quaet Gelove

 

En daer sietmen in u vleeschelijck zin verblijen,

170

Want die tegen u strijen || wildij verscheuren.

 

Wadt sietmen deur u al boosheijts gebeuren!

 

Trecken en sleuren || u weder partijen.

Vleysch. Sin

 

Ghij steeckt vol herezijen.

Quaet Gelove

 

En ghij vol hoverdijen.

Vleysch. Sin

 

Ghy blaeckt vol envijen.

Quaet Gelove

 

Ghy bloijt vol boeverijen.

Vleysch. Sin

175

En ghij vol tirannije. Vol ijpocrijsijen || sijdij gegooten.

Quaet Gelove

 

Ick segge, ghij sijt uuijt sduijvels zeijckpot gesprooten,

 

Der werrelt deur vlooten || tot smenschen confuys. ¹⁷⁷

Vleysch. Sin

 

Ghij sijt gebaert int duijvels schijt huijs,

 

Als lachter des cruijs || voor goode stinckende. ¹⁷⁹

Quaet Gelove

180

Ghij vleeschelijcke sin sijt elcken winckende, ¹⁸⁰

 

Soet hoonich schinckende || gemengt met regaele. ¹⁸¹

Vleysch. Sin

 

Ghij quaet gelove sijt oorsaecke princepaele

 

Van alle quaet ter werrelt int generaele.

 

U smeeckende taele / subtijl van verhaele

185

Verleijt geestelijck en waerlijck altemaele ¹⁸⁵

 

En bringtse inde quaele || der heretijcken.

 

Ghij doorloopt provincien en coninckrijcken,

 

Loeren en kijcken || en pluijmmen strijcken ¹⁸⁸

 

En doet den rechtvaerdigen van godt wijcken.

190

U en mach gelijcken || geen quaet, hoe sondich.

Quaet Gelove

 

⁺Wa Lucifer jonsken / ghij spreeckt stoutmoedich. ¹⁹¹

 

Ghij sijt van alle pracktijcken nieuw vondich, ¹⁹²

167 sijt wel bedegen, het is u wèl gegaan.

168 segen, zetels (siège).

177 confuys (het hs. heeft consus), confusie, verwarring.

179 lachter, laster, wat schande aandoet.

180 winckende, aanlokkende.

181 regaele, arsenicum, vergif in 't alg.

185 waerlijck, wereldlijck.

188 versta: om te ...

+ [92r^o]

191 Lucifer jonsken, duivelskind.

192 sijt ... nieuw vondich, ontdekt, maakt als nieuw bekend.

[p. 105]

 

Alle quaet ongrondich || werdt door u condich:

 

Commotije / oproer / oorloge / doot wondich, ¹⁹⁴

195

Den armen verslondich om u eijghen singulaer. ¹⁹⁵

 

Geestelijck / waerlijck / tloopt u al naer,

 

Ghij mient en tis waer || blijckt openbaer, ¹⁹⁷

 

Ghij raept en ghij schraept / om daerts goet, dats claer,

 

U en valt niet te swaer / noch tonwille.

Vleysch. Sin

200

Gij valsch president van menich consille, ²⁰⁰

 

Die d'evangille || doet nae u handt zetten,

 

Wadt hebdij ingeset veel valsche wetten

 

En tcleet doen besmetten || der heijliger kercken.

Quaet Gelove

 

Wie ick?

Vleysch. Sin

 

Jae ghij!

Quaet Gelove

 

Tsijn al u wercken,

205

Want meest alle clercken || u hangen aene. ²⁰⁵

 

Sij storven liever dan u aff te gaene.

 

In swerrelts loff tontfaene || sij meest studeren, ²⁰⁷

 

Nieuw vonden fingeren || dach en nacht practizeren, ²⁰⁸

 

Waerom sij ergueeren || en disputeren

210

En schriften met grooten hoopen alligeren ²¹⁰

 

En mij continueeren || met alle gedoocheijt, ²¹¹

 

Om datse blijven souwen in haer hoocheijt, ²¹²

 

Bringende in droocheijt dalder hoochelichste somme, ²¹³

 

En hangen die waerheijt een decxsel omme,

215

Trecht steecken int cromme tot grooter onvromen,

 

En dies moet ick, quaet gelove, inde werrelt comen.

 

Door u heeft genomen || elck voetsel uuijt de schrift ²¹⁷

 

En opijnatelijck stroijt elck sijn vergift, ²¹⁸

 

Tgrootste gesift || en tbeste verlaeten. ²¹⁹

Vleysch. Sin

220

Is dat mijn schult?

Quaet Gelove

 

Jaet.

194 doot wondich, ter dood wondend.

195 verslondich, verslindend; - om u eijghen, uit baatzucht.

197 mient en, wsch. corrupt; het hs. is niet volstrekt duidelijk.

200 consille, concilie.

205 clercken, geestelijken.

207 In ... studeren, leggen het er op toe om.

208 practizeren, uitdenken.

210 alligeren, aanvoeren.

211 gedoocheijt, toegevendheid.

212 Om dat, opdat.

213 in droocheijt, op het droge, in veiligheid.

217 Door u, lees of althans versta door mij (de dichter vergeet dan dat Q. G. zelf spreekt).

218 opijnatelijck, eigenzinnig.

219 Tgrootste gesift, het grofste laat men passeren.

[p. 106]

Vleysch. Sin

 

Dat moet ick haeten.

 

Hoe menich mensche isser van alle staeten ²²¹

 

Met groote grove dwaelinge onderwesen

 

Van u, quaet gelove / boven alle quaet mispresen,

 

Waer uuijt is geresen || alle sondich gequel.

Quaet Gelove

225

⁺Vleesschelijcke zin, sijdij daer geen x. hulpen in? dat wet ghy wel, ²²⁵

 

Want u voorstel || en is niet dan pomperije, ²²⁶

 

Eertsche glorij en hoverdije,

 

Stellende op de zije || den ootmoedighen arbeijt.

Vleysch. Sin

 

Priesters sijn oock menschen.

Quaet Gelove

 

Ick hoor eene die waer || seijt! ²²⁹

230

Maer als den pijlaer leijt / die kercke moet vallen.

Vleysch. Sin

 

Hoort, can quaet gelove niet wel callen?

 

Hooch boven alle || is sijnen clepel gehangen.

 

Hij sou een doctoor in sijn woorden wel vangen, ²³³

 

Die de rechte gangen || wou treeden buijten. ²³⁴

Quaet Gelove

235

En ghij sout hondert Cathuijsers goet van virtuijten ²³⁵

 

Met u wispel fluijten || locken tot sonden. ²³⁶

 

Ghij doettet volck leven als beesten en honden

 

Sonder redene, al die van sinnen verdooft / is. ²³⁸

Vleysch. Sin

 

En ghij doet dat de leugene veel [meer] gelooft / is

240

Dan die waerheijt met uwer valscher clergijen, ²⁴⁰

Quaet Gelove

 

Die waerheijt wil ick altijt bestrijen

 

En bringen in lijen || sulck op stellagijken. ²⁴²

Vleysch. Sin

 

Keert u eens omme, boos personagijken. ²⁴⁴

 

Tschijnt u teijcken heeft een fijninich suijvelken.

221 staeten, standen.

+ [92v^o]

225 heb je daar niet dubbel en dwars toe meegeholpen?

226 voorstel, streven; - pomperije, praal.

229 Dit was een spreekwoordelijke uitdrukking: ‘En comt aen geen ghesalfde: priesters zijn oock menschen, als ander lieden: 't is quaet wrijven teghens den prekel’ (GOEDTHALS, Prov. anciens 112). Verg. de Inleiding, blz. xxvi; ick hoor eene ..., ironisch: daar hoor ik er een!

233 doctoor, in de theologie scil.

234 Het is niet geheel duidelijk op wie Die betrekking heeft.

235 Cathuijsers, befaamd immers om hun strenge tucht.

236 wispelfluijten, blijkbaar een tautologische samenstelling; of mag wispel als bijw. worden opgevat? dan blijkbaar voor: van her en der komend.

238 al, als.

240 clergijen, geleerdheid.

242 sulck, menigeen; - op stellagijken, op schavotten.

244 fijninich, venijnig; - suijvelken, kern, wezen; blijkbaar berust het fig. gebruik op de opvatting van zuivel als wezenlijke, voedende susbtantie; vgl. het spreekwoord ‘zo vol kwaad als een ei vol zuivel’.

[p. 107]

Quaet Gelove

245

Besiet mijnen eers eens.

Vleysch. Sin

 

Eij, hier sijdij een duijvelken,

 

Erger dan een basiliscus haenken. ²⁴⁶

Quaet Gelove

 

Nu keert ghij u omme, luxurieus roffiaentken,

 

Ghij en sijt niet heijlich, al schijndij mingoot. ²⁴⁸

Vleysch. Sin

 

Kijckt in mijn vleijshuijs. ²⁴⁹

Quaet Gelove

 

Siet, hier hangt de doot!

250

Is dat den loon van u werck || lien? ²⁵⁰

Vleysch. Sin

 

Dat machmen daegelijckx int swerrelts bemerck || sien. ²⁵¹

 

Die in mijn perck || vlien || naeckt sulck beswaeren. ²⁵²

Quaet Gelove

 

So sal den wellustigen mensche oock vaeren

 

Eer lange jaeren || wilt hij sulck leven leijen.

Vleysch. Sin

255

⁺Ou, dats waer, wij moeten hem gaen bereijen

 

Die herberge tot eertsche solaesheijt.

Quaet Gelove

 

Ja / en dat / sijt bedde maeckt daermen den dwaes || leijt.

 

Eest dat hem daes / greijt / so mach hij wel vreten. ²⁵⁸

Vleysch. Sin

 

Woont sij hier, peijnsick?

Quaet Gelove

 

Dat moocht ghij weeten!

260

Ghij hebter geseten || so menigh uure.

Vleysch. Sin (clopt)

 

Hou seck, hou! ²⁶¹

Eertsche solaesheyt, een waerdinne

 

Wie is daer vuere?

 

Comdij met reguere || ghij en sout mij niet thuijs vinden. ²⁶²

246 basiliscus haenken, de basilisk werd voorgesteld met een hanekop en acht hanepoten en was gebroed uit een hanenei zonder dooier.

248 mingoot, vriendelijk.

249 vleijshuijs, achterste; vgl. VAN DOESB. CXLII, 23.

250 u werck lien, zij die in uw dienst zijn.

251 int swerrelts bemerck, bij het beschouwen van de wereld.

252 perck, gebied.

+ [93r^o]

258 Eest ... greijt, als het aas hem bevalt.

261 seck, zeg ik (deze opvatting lijkt ons aannemelijker dan er een imperatief in te zien, zoals men wel gedaan heeft); vgl. nog vs. 16; 649.

262 met reguere, om iets te eisen of met geweld te nemen.

[p. 108]

Quaet Gelove

 

Doet open de deure || wij sijn al vrinden

 

Die u welvaert soecken aen allen canten.

Eertsche Sol.

265

Hou, sijt ghijt / mijn beste calanten?

 

Die lieffste santen || daer ick nae wensche.

 

Wie sendt u hier doch?

Vleysch. Sin

 

Die wellustighe mensche,

 

Een jonck weeldigaert, van harten milde.

Eertsche Sol.

 

Ist een edelijck? ²⁶⁹

Quaet Gelove

 

Noijt lijberaelijcker gilde ²⁶⁹

270

Diet stelt int wilde / van thienen van vieren. ²⁷⁰

 

Hem en mach geen dinck ter werrelt verdieren, ²⁷¹

 

Met blijder manieren || hij ongequelt || leeft.

Eertsche Sol.

 

Tis mijn al willecomme dat wel gelt || heeft.

 

Die mij tgewelt || geeft / en sal mij niet verdrieten; ²⁷⁴

275

So lang hij can eenen stuijver verschieten

 

Sal hij genieten || mijn ijdel weelde.

Vleysch. Sin

 

Maeckt dat hij wadt heeft daer hij mee speelde,

 

Een vrouwelijck beelde fraij van persoone / net.

Eertsche Sol.

 

Laet mij geworden, daer is goet doene / met. ²⁷⁹

280

Waert de schoone let / weet ick / waert gepraemt || fijn. ²⁸⁰

Quaet Gelove

 

Adieu, tot vlus, maeckt immers dat wij niet beschaempt || sijn. ²⁸¹

 

Wij sullen u helpen nae ons vermogen.

Eertsche Sol.

 

⁺Nu gaet, die beste van u twee en sal niet veel deugen.

 

Die u geloven / sijn qualijck beraijen. ²⁸⁴

269 een edelijck, een edele, wsch. oneig. op te vatten: een nette vent.

269 lijberaelijck, mild; - vgl. voor gilde de Inleiding blz. xiii.

270 die er maar op los leeft en goede sier maakt; vgl. WNT XVI, 1839 en een art. van J. BORMS in N.R.C. Juli? 1942, die meent dat de uitdr. betekent tien voor vier schrijven, daarbij aanknopend aan Antw. Liedb. LXXVIII, vs. 27.

271 verdieren, te duur vallen.

274 tgewelt, de macht.

279 daer is goet doene met, dat kan gemakkelijk geschikt worden, daar weet ik wel weg toe.

280 Waert ... let, wat haar mankeert, m.a.w. wat zij wel wenst(?); - waert gepraempt (scil. dient?), waar zij gedrukt, omhelsd wil worden? of: waar enige aandrang op zijn plaats is?

281 vlus, straks.

+ [93v^o]

284 sijn qualijck beraijen, hebben slechte raad gehad.

[p. 109]

Vleysch. Sin

285

Wij souden een munnick aen een nonne draijen,

 

Al ist dat sij nochtans reynicheyt sweeren. ²⁸⁶

Quaet Gelove

 

Wij sijn alle der werrelt coppeleeren.

Vleysch. Sin

 

Wij doen lien van eeren / hoeren en boeven trouwen.

Quaet Gelove

 

Ist jonck, ist out, twilt hem al met ons geneeren. ²⁸⁹

Vleysch. Sin

290

Wij sijn alder werrelt coppelleren.

Quaet Gelove

 

Wij doen den sulcken vleesch en bloet verteeren. ²⁹¹

Vleysch. Sin

 

Nae ondeucht wij altijt loeren || souwen.

Quaet Gelove

 

Wij sijn alle der werrelt coppelleeren.

Vleysch. Sin

 

Wij doen lien van eeren boeven en hoeren || trouwen.

Quaet Gelove

295

Wij twee die werrelt meest in roeren || houwen.

Pausa

De Wellustige mensch uuijt

 

Hoe vermaeckelijck ist oock gelt en goet || hebben

 

En daerbij couragieusen moet || hebben!

 

Hoe mach sulcken een des stervens lusten?

 

So lang als ick mach dus vollen vloet || hebben,

300

Geluck ter werrelt met voorspoet || hebben,

 

Sal ick gebruijcken solaes met rusten.

 

Heden vroech ick mijn hondekens husten, ³⁰²

 

Om een appetijcken ginck ick wadt jaegen.

 

Myn velden, mijn boomgaerden / mijn droeffheijt blusten,

305

Die ick sach diversche vruchten draegen; ³⁰⁵

 

Mijn pacht goeden, omset schoon int behaegen,

 

Beplant / besaeijt / die mijn nu vrolijck verweckt || hebben. ³⁰⁷

 

Maer dat sterven, dat sterven moet ick beclaegen!

 

Al leeffde ick duijsent jaer, ick en mocht geen gebreck || hebben.

286 reynicheyt, kuisheid; - sij, hs. sijn.

289 hem ... geneeren, huishouden.

291 den sulcken, menigeen; - bloet, hs. bloot.

302 husten, aanhitste.

305 Om een appetijcken, om eetlust te krijgen.

307 mijn ... hebben, mij vroijk gestemd hebben.

[p. 110]

Vleysch. Sin

310

Waer sijdij Cousijnken?

Quaet Gelove

 

Hier ben ick maet. ³¹¹

Vleysch. Sin

 

Compt voort Cokijnken!

Quaet Gelove

 

Weest ghij die pagije.

⁺

Vleysch. Sin

 

Stroijt ghij u fenijntgen.

Quaet Gelove

 

Saeijt ghij u eevel saet.

Vleysch. Sin

 

Waer sijdij Cosijnken?

Quaet Gelove

 

Hier ben ick maet.

Vleysch. Sin

 

Siedij niet waer ons meester staet?

Quaet Gelove

315

Jae ick, maer doet ghij de messagie.

Vleysch. Sin

 

Waer sijdij cousijnken?

Quaet Gelove

 

Hier ben ick maet.

Vleysch. Sin

 

Compt uuijt Cockijnken!

Quaet Gelove

 

Weest ghij die pagije.

Vleysch. Sin

 

Gegroet sijt, notabelste / onder tshemels stagije. ³¹⁸

 

Dalder schoonste imag[ij]e || met soeter couraghije ³¹⁹

320

Wenscht u personagie geluck miniotelijck.

 

Die herberge sij bereijt sonder outragije,

 

U presentie begeert sij grootelijck.

 

Daer in co[e]vere van als wat u is nootelijck; ³²³

 

Wensch heeft sij van weelden inde casse. ³²⁴

Hier luytmen een clocxken en pauseert wadt.

311 Cokijnken, schelmpje.

+ [94r^o]

318 stagije, gewelf.

319 imagije, hiermee wordt de Well. M. bedoeld.

323 coevere, overvloed.

324 Wensch, wat -, zoveel men wenst.

[p. 111]

Well. Mensch

325

Mijn dienaers, ghij maeckt mij wel te passe

 

Int hooren van sulcken amoureusen lesse.

 

Wel wadt luijtmen daer?

Quaet Gelove

 

Tes de sermoenne off tes de messe.

 

Hebdij devotij / so steltse te wercken.

Well. Mensch

 

Voorwaer, mij en leijt niet seer veel aen die kercken.

330

Met grooter devotien / ick mij niet en quelle.

Quaet Gelove

 

Soudij niet te kercken gaen? way, dats een geselle. ³³¹

 

Daeraff moet ghij anders bedacht || sijn. ³³²

Vleysch. Sin

 

Ghij en sout geen man van eeren geacht || sijn,

 

Ghij moet ter kercken gaen om der mensch te behaegen. ³³⁴

Quaet Gelove

335

So moechdij noch schier off morgen die schaele om draegen, ³³⁵

 

Eenen kerckmeester off van sulck bestier || sijn, ³³⁶

Vleysch. Sin

 

Gasthuijs meester oft almoessenier || sijn.

 

Ghingdij niet ter kercken / dit soudij verliesen.

Quaet Gelove

 

⁺Nu machmen u raetsman ofte renthe meester kiesen; ³³⁹

340

Kerckelijcke lien werden so bedegen. ³⁴⁰

Vleysch. Sin

 

Al gaedij dan somtijts buijten weegen ³⁴¹

 

Bij avent laete, alst niemant en siet,

 

Dat die lien niet en weeten en schaet hem niet.

Well. Mensch

 

Ghaen wij dan ter kercken nae u bediet

345

Een cordt gebedt voor goode stroijen / snel.

 

Maer siet eerst achter / staen mijn ploijen || wel?

 

Twaer schande sou ick mismaeckt ter kercken gaen. ³⁴⁷

 

Tis een nieuw cleet / ick hebt eerst aengedaen, ³⁴⁸

 

Besiet ofter ijet / mocht aen misraeckt || sijn. ³⁴⁹

331 dats een geselle, hoor die eens!

332 anders bedacht sijn, een andere opvatting hebben.

334 mensch te, lees wsch. menschen.

335 schier off morgen, vandaag of morgen, eens.

336 van sulck bestier, een soortgelijk ambt.

+ [94v^o]

339 raetsman, lid van de raad (kerkeraad? dan in de bet. C die WNT VII, 2320 vermeldt).

340 so bedegen, met zo iets onderscheiden (vgl. bedegen, WNT II, 1191, bet. 5)).

341 buijten weegen, buiten het geoorloofde.

347 mismaeckt niet welverzorgd.

348 eerst, voor het eerst.

349 misraeckt (hs. mismaeckt), in wanorde geraakt, niet goed vallend.

[p. 112]

Quaet Gelove

350

Neent, noijt cleet ter werrelt mocht badt gemaeckt || sijn,

 

Het staet so nettekens aen u leden,

Vleysch. Sin

 

Tschijnt ghij compt uuijt een corffken getreden;

 

Ghij maeckt den wrinckaerts gelijck eenen gans. ³⁵³

Quaet Gelove

 

Die u siet gaen / ghij schijnt een straet vol mans. ³⁵⁴

355

Van elcken geeert / moet uwen loon / sijn. ³⁵⁵

Vleysch. Sin

(Predicant opt stoel)

 

Als een prelaet presenteert uwen persoon || fijn.

 

Bij alle menschen hebt ghij goeij gratije.

Well. Mensch

 

Wie staet op den preeckstoel?

Quaet Gelove

 

Daegelijckxse predicaetije,

 

Die elck / een tbeste raet / maer selver die leste is.

Vleysch. Sin

360

Wadt sal hij preecken, peijns ick.

Quaet Gelove

 

Dat godt die beste || is.

 

Den ouden droom, die can ick wel raemen. ³⁶²

Dengelsche predicatie als een priester staende op eenen stoel

 

In nomine patris et fijlie / et spiritus sanctij / amen.

 

Vanitate vanitatem / et omnia vanitas,

 

Verba schribuntur eclesiastes,

365

Dixit Salomone in prime capittolo.

 

Jesus Christus, waerachtig godt ende mensche mee, ³⁶⁶

 

Verlenen ons sijn gratije altsaemen,

 

Naer dit leven dat eeuwich leven, amen.

 

⁺Alder liefste in christo die hier vergaedert || sijn, ³⁶⁹

370

Die woorden die ick gesproocken heb int Latijn

 

Sijn te seggen in onser taelen dan:

 

Tis al gelijck ijdel, seijt den weijse man.

 

IJdelheijt is dat in dies werrelt[s] bevanck || leeft, ³⁷³

 

Daer is niet dat den rechten ganck || heeft,

375

Tmoet al veranderen en in niet verkeeren.

 

Dus sal ick in dit sermoen twee punten leeren:

 

Deerste, dat al niet is wadt inde werrelt sij,

353 maeckt den wrinckaert(s), loopt te draaien.

354 gij vult de hele straat. Vgl. de nog bij Tuinman i, 257 vermelde zegsw.: ‘een straat vol mans, en een hand vol verstands’.

355 geeert, scil. te worden.

362 raemen, gissen, ik weet het van te voren wel. - Dengelsche, blijkbaar een verschrijving; - stoel, preekstoel.

366 mensche, hs. menschen.

+ [94(bis)r^o]

369 Alder liefste, scil. broeders.

373 bevanck, omvang, gebied.

[p. 113]

 

En tweede wadt ons noot is daer bij. ³⁷⁸

 

So Salomon met grooter addvijs seijt ³⁷⁹

380

Dat de vreese goods is tbeginsel der wijsheijt,

 

Om hier aff te spreecken: valt godt te voeten

 

En wilt hem met een ootmoedich gebedt groeten.

 

Vanitate vanitatem et omnia vanitas.

 

Godt diet twoort vanden beginne was, ³⁸⁴

385

Want godt ist twoort / en twoort is godt ongelaeckt,

 

Deur wel[c] woort hemel en aerde is gemaeckt,

 

Twelck niet was, en heeft tot ijet geschepen;

 

Uuijt welcke nietheijt hij heeft begrepen

 

Te maecken een wesen in een propere natuere,

390

Dat was den mensche, hem gelijck nae sijn fijguere,

 

Die hij gestelt heeft als prinche triumphant

 

Over al de wercken van sijnder handt.

 

Maer want hij den mensche dus glorieuselijck

 

Gestelt heeft dus victorieuselijck,

395

So heeft hij hem een gebodt gegeven

 

Om dat hij sou in obedientie leven,

 

Niet eetende tfruijt deur geenen raet

 

Vanden boom des wetenschap[s] [van] goet ende quaet,

 

Om dat hij sijnen godt sou blijven getrouwe, ^{396 en 399}

400

Kinnen, minnen en alleen vreesen souwe.

 

Maer want hij door tserpents listich geveerte ⁴⁰¹

 

Verwonnen werdt door sijn begeerte,

 

Kennende hij sijn naecktheijt met vreesen en duchten,

 

Verstaende dat die vrucht was als andere vruchten

405

En geen ander smaeck daer in heeft gevonden,

 

Dus heeft hem de ijdelheijt gebracht tot sonden,

 

Waer door de doot heeft heerschappij genomen.

Well. Mensch

 

Ick meene mijn pachters sullen heeden comen,

 

Sij souwen mij gelt oft cooren bringen.

⁺

Quaet Gelove

410

Laet de paep preecken, peijnst ghij om u dingen,

 

Wat hebdij te doen met ijemants dancke. ⁴¹¹

Vleysch. Sin

 

Siet, siet, ginder slaept eenen dat hij valt vande bancke.

 

Hoor[t] hij niet wel wadt daegelijckse predicatij seijt?

Daegeltjckse predicatie

 

Deur dese eertsche verganckelijckheijt

378 tweede, het tweede

379 met grooter addvijs, zeer weloverwogen.

384 Godt diet ..., de hoofdzin wordt niet voortgezet.

396 en 399 Om dat, opdat.

401 want, doordat; - geveerte, handelwijze, optreden.

+ [94(bis)v^o]

411 wat behoeft gij u te bekommeren om iemands believen.

[p. 114]

415

Wort Adam uuijt den lusthoff des levens verwaeten, ⁴¹⁵

 

Om dat hij die vreese goods heeft achtergelaeten ⁴¹⁶

 

Deur quaet gelove en vleesselijcke sin.

 

Peijnst hier op, ghij mensche, want meer oft min ⁴¹⁸

 

En sal u gebeuren, die met dwaesheijt

420

In alder ijdelheijt volcht Eertsche Solaesheijt,

 

Niet vresende uwen heere uwen godt, ⁴²¹

 

Sijn gratij versmadende en sijn gebodt

 

Overtreedij door u ijdel begeerlijcheijt quaet,

 

Wiens gratije u sorchvuldich / waer ghij gaet oft staet, ⁴²⁴

425

Bewaerende is || in u ijdel plegen. ⁴²⁵

 

Hoe meuchdij dan goods goetheijt so luttel wegen

 

En in de soetheijt des werrelts dus blijven vergalt, ⁴²⁷

 

Waer deur ghij in menichte der sonden valt,

 

Desgelijckx in perijckelen groot. ⁴²⁹

430

En dede goods gratije, ghij bleeff tallen uuren doot. ⁴³⁰

 

O mensche, wilt u dan vander werrelt keeren!

 

Peijnst om sterven en hebt de vreese des heeren,

 

Wien u wercken bekent sijn heel en al.

 

Peijst den dach sal comen datmen reeckenen sal, ⁴³⁴

435

Dus vreest hem en sijt der sonden swichtere. ⁴³⁵

 

Hij is lanckmoedich, geen tijrannich richtere,

 

Bereijt u ton[t]fane, al waerdij quadere.

 

Dus vreest hem als tkint doet sijnen vadere,

 

Met hem ootmoedelijck [...] aen sijnen dis. ⁴³⁹

440

Peijnst dat hij [u] vader inden hemel is,

 

Daer alle volheijt daer ghij aff leeft off comen moet.

 

Want voorwaer, voorwaer, en ghij dat niet en doet ⁴⁴²

 

En ghij onachtsaem sijt sijnder godtlijcker gratijen,

 

U naeckt den grooten dach der trijbulatien

445

In welcken haer die gramschap goods verthonen || sal, ⁴⁴⁵

 

Die elck sijn wercken nae [...] loonen || sal. ⁴⁴⁶

 

Dus vergaedert u schatten in hemelsche vreucht,

 

Peijnst den tijt is cort die ghij hier leven moocht,

 

En maeckt u vanden schadt der boosheijt vrinden,

450

⁺Op dat, als u onbreeckt, ghij secours moecht vinden. ⁴⁵⁰

 

Wilt u opt goet der werrelt dus niet fonderen,

 

Noch veroccuperen noch vertravileeren. ⁴⁵²

415 Wort, werd; - verwaeten, gedoemd te gaan.

416 achtergelaeten, vergeten.

418 meer oft min, iets dergelijks.

421 heere, hs. heeren.

424 Wiens slaat terug op heere in 421.

425 u ijdel plegen, uw wandelen in ijdelheid.

427 vergalt te verbinden met soetheijt: zoetheid die vergald wordt (door de zonde).

429 groot, het hs. heeft groot groot.

430 En dede, ware het niet door.

434 reeckenen, afrekening houden.

435 sijt ... swichtere, verlaat.

439 Na ootmoedelijck is een woord uitgevallen, wsch. gaet of treet.

442 en, indien.

445 haer, zich.

446 hier is blijkbaar verdiente of iets derg. uitgevallen.

+ [95r^o]

450 als u onbreeckt, als gij gebrek hebt.

452 Noch, lees wsch. nocht u; - veroccuperen, er u te veel mee bezighouden; - vertravileeren, u er mee kwellen.

[p. 115]

 

Peijst een ander salder in succijdeeren,

 

Diet sal vertrijumpheren || oft verhoereren ⁴⁵⁴

455

Dwelck ghij int suer sweetich laboereren

 

Most conquisteren || soudijt hebben begeert, ⁴⁵⁶

 

Dwelck van een ander onnuttelijck werdt verteert.

 

Dus u selven weert / van dit ijdel jaegen, ⁴⁵⁸

 

Oft ghij werdt van so veel verdriets geslaegen,

460

Met dieren plaegen || boven en ondere,

 

Onversien als met eenen blicxem oft dondere,

 

En met vreeselijcke droeffheijt sult werden vervult

 

En sult niet weeten waer ghij u bergen sult

 

Van grooter benautheijt en bangicheden.

465

En laet u die heer een luttel tijts met vreden,

 

Voorspoedelijck in alder ijdelheijt / staen,

 

Het sal u eer lanck in groote droeffheijt vergaen.

 

Laet vleeselijck zin en quaet gelove vlijet, ⁴⁶⁸

 

Vreest den heere, want hijt al deursiet,

470

Wandelt in sijn geboden jolijselijck, ⁴⁷⁰

 

Vreest hem met lieffde, so doedij wijselijck,

 

Ick vermaent u als dagelijckxse predicatie.

 

Hier mede beveel u goods gratije

 

Die u harte bemoruwe, ist van steenen, ⁴⁷⁴

475

Dat wil u die vader, de soon en de heylighe geest verleenen.

Well. Mensch

 

O wee mij, ick mach wel bloedige traenen weenen

 

In dien mijn ruste nae sulcken slaep || leijt. ⁴⁷⁷

Quaet Gelove

 

Meendij dat also es so den paep || seijt?

 

Verslaet u niet van sulcken geschille. ⁴⁷⁹

Vleysch. Sin

480

Die paep mach al segge dat hij wille,

 

Wie sal hem controleuren || van dat hij spreeckt?

 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

En laet daeromme niet u vrolijck leven.

Quaet Gelove

 

Godt is bermhertich, hij salt al vergeven.

 

Daer twee van hem spreecken is hij int midden.

Vleysch. Sin

485

Laet papen en monnicken voor u siele bidden,

 

Tis haer officij, wadt macht u letten?

454 vertrijumpheren, met feestvieren doorbrengen.

456 soudijt hebben begeert, als tenminste uw begeerte daarop gericht geweest is.

458 u weert van, doe niet mee aan.

468 Laet, verlaat.

470 jolijselijck, opgewekt.

474 bemoruwe, vermurwe.

477 als mijn gerustheid (of werkloosheid) tot zulk een slaap (zo'n toestand na de dood) leidt; ofwel: indien ik, om de (eeuwige) rust te verwerven, zo iets moet doormaken (?).

479 Verslaet u, ontstel; - geschille, standje. - Na vs. 481 ontbreekt blijkens het rijm een regel.

[p. 116]

Quaet Gelove

 

⁺Ghij sijt rijck genoech, ghij moecht te meer allmissen besetten ⁴⁸⁷

 

Naer u doot, so sijdi toch wel bewaert.

Vleysch. Sin

 

Jae, ghelijck een turck die nae den hemel vaert.

490

Sulcke droeffheijt spaert / drinckt daer voor een vaenne. ⁴⁹⁰

Well. Mensch

 

Willen wij dan gaen, den avent compt dan aenne, ⁴⁹¹

 

Daer ghij mij de herberge hebt bereijt.

Vleysch. Sin

 

Eertsche solaesheijt sidt nae u en beijt, ⁴⁹³

 

Daer sullen wij alle vreucht beseffen.

Well. Mensch

495

Nu gae ick vooren. ⁴⁹⁵

Vleysch. Sin

 

Wij sullen uwen steert op heffen,

 

So treedij effen uuijt allen drucken. ⁴⁹⁶

Well. Mensch

 

Amij, daer val ick bijcans mijnen arm aenstucken!

 

Hoe ben ick in dit dangier geraeckt?

Quaet Gelove

 

Meester, twas wonder dat ghij uwen hals niet en braeckt,

500

Hadden wij u niet so vast gehouwen. ⁵⁰⁰

Well. Mensch

 

Op een ander tijt wil ick sulcken perijckel schouwen.

 

Ick sie wel tis quaet gaen bij avent laete.

Quaet Gelove

 

Meester, siet hier is een effen straete,

 

Daer legghen maer meshoopen inden wegen. ⁵⁰⁴

Well. Mensch

505

Amij, hier val ick noch eens te degen.

 

Wadt gebreckt mijn / ben ick sodt en mal? ⁵⁰⁶

Quaet Gelove

 

Meester, ghij vielt daer eenen soeten val, ⁵⁰⁷

 

Die en deet u niet alsulcke smarten.

Well. Mensch

 

Mij docht datter steenen vielen op mijn harte.

510

Mijn siel is gequest met dootlijcke wonden.

 

Waer viel ick daer, peijnsick?

+ [95v^o]

487 beseften, in uw testament vastleggen, legateren.

490 spaert, bespaar u; - vaenne, vier mengelen (bier); zie thans WNT XVIII, 31 vg.

491 dan, wsch. corrupt.

493 sidt ... beijt, zit op u te wachten.

495 steert, sleep, slippen.

496 effen, gelijk, zonder struikelen.

500 Hadden wij, versta: het zou zeker gebeurd zijn, als wij ... .

504 maer, alleen maar.

506 gebreckt, mankeert.

507 soeten, zachte.

[p. 117]

Vleysch. Sin

 

In menichte der sonden.

 

Versucht ghij daerom so swaerlijck?

Well. Mensch

 

In menichte der sonden, och dat is vervaerlijck!

 

Mijn bloet vercout als vervrosen kijckelen. ⁵¹⁴

515

Maer waer in viel ick eerst?

Quaet Gelove

 

⁺In duijsent perijckelen. ⁵¹⁶

 

Ick peijsde off u ijemant verstoort || hadde.

Well. Mensch

 

Twas goet dat ick tsermoen gehoort || hadde.

Quaet Gelove

 

Anders haddijer gelaeten u leven.

Well. Mensch

 

Voorwaer ick wasser bijcans gebleven,

520

Ick wil mij voortaen beter wachten.

Vleysch. Sin

 

En wilt niet meer op perijckelen achten

 

Noch menichte der sonden, ghij sijt daer deure.

Quaet Gelove

 

Dus laet ons gaen bij de schoone fijgeure

 

Daer ghij van getreure meucht vrijelijck van sinnen || sijn. ⁵²⁴

525

Sij staet voor die duere || de weerdinne || fijn.

 

Rasch haelt inne || wijn || en dranck van prijse!

Eertsche Solaesh.

 

Ick heete u wellecom, notabelste, wijse,

 

Ick heb dranck en spijsen / nae u begeeren.

 

Al woudij sdaechs hondert gulden verteeren,

530

Ick sal u wel scheeren || condijt betaelen.

(gaet sitten oen een taefel)

Vleysch. Sin

 

Roept een boijken die ons mach een vrou haelen. ⁵³¹

 

Alleene sijnde sou hem sijn vreucht verdrogen. ⁵³²

Eertsche Solaesh.

 

Siet hier is Begeerlicheyt van Oogen,

 

Snootste coppelleerken diet al bespiet.

535

Rasch, loop heenen sonder te letten ijet,

 

Brengt ons hier siet || wadt van avontueren || smal. ⁵³⁶

514 vercout, wordt koud; - kijckelen, ijspegels (zie WNT op kekel).

+ [96r^o]

516 verstoort, misschien in materiële zin: gestoten bij het gaan?

524 vrijelijck, wellicht corrupt en te lezen: vrij en los; of anders dubbel te verbinden, met het voorgaande en het volgende.

531 boijken, bode, jongen.

532 hem, zich.

536 wadt van avontueren, iets (iemand) waarmee iets te beleven valt(?) wat smal hierbij echter betekent is niet duidelijk.

[p. 118]

Begeerlijcheyt van Ogen

 

Voorwaer, wildij dat ick speuren || sal,

 

Tot sulcken dienst heb ick lustige vierricheijt.

Eertsche Sol.

 

Haelt ons die pompeuse Eergiericheyt.

Begeerlijcheijt

540

Die sal ick terstont doen comen ten loere. ⁵⁴⁰

Well. Mensch

 

Isse oock wadt schoone?

Eertsche Sol.

 

Noijt vermaeckelijcker hoere,

 

Bij pausen, cardinaelen die meest gesienste, ⁵⁴²

 

Keijsers, Coningen comen haer ten dienste,

 

Die netste gegienste || van elckeen begeerlijck. ⁵⁴⁴

545

Tloop[t] haer al nae, tsij geestelijck oft weerlijck,

 

Sulck om haer deerlijck || lijff en ziele waegen.

Begeerlijcheijt

 

⁺Alderlieffste mingniote / schoon int behaegen. ⁵⁴⁷

Eergiericheijt, een vrouwe costelijck ende lichtvaerdich

 

Wat man isser?

Begeerlijcheijt

 

Dat suldij aenschouwen:

 

Die groot goet geven souwen / om u te winsche. ⁵⁴⁹

Eergiericheijt

550

Noempt mij den persoon.

Begeerlijcheijt

 

Die wellustige minsche,

 

U ootmoedich dienaer in dit eertse dal.

Eertsche Sol.

(gaet sitten)

 

Sij compt hier gaende.

Eergiericheijt

 

Godt segent hier al.

Quaet Gelove

 

Tjan, die en compt niet flouw inne! ⁵⁵³

Eertsche Sol.

 

Wadt segdij van dat dier?

Vleysch. Sin

 

Tis seg ick een pauwinne,

555

Boven venus goddinne / die expeerste.

540 ten loere, om bekeken te worden ?

542 meest gesienste, dubbele superlatief.

544 gegienste (geëngienste), geestigste; - begeerlijck, begeerd wordende.

+ [96v^o]

547 mingniote, lieve; - costelijck, scil. uitgedost.

549 549. te winsche, tot zijn wens (scil. te hebben).

553 die maakt hier geen slecht figuur.

[p. 119]

Quaet Gelove

 

Sij sou wel die [...] vagen met haeren steerte, ⁵⁵⁶

 

Sijn daegen en vliet hij van haer || niet.

Vleysch. Sin

 

Maer goodts gratije, cousijn?

Quaet Gelove

 

Maer die en siet hij gaer || niet,

 

Nochtans set sij spijs en dranck op en aenne. ⁵⁵⁹

Vleysch. Sin

560

Wadt acht hij datte? ⁵⁶⁰

Quaet Gelove

 

Ten is maer een slaenne,

 

Die hem salveert al[s] hij inden sonden ongetelt || leeft.

Vleysch. Sin

 

Maer siet hoe Eergiericheijt haer by hem gevelt || heeft. ⁵⁶²

 

Sij maeckt hem gedwee / al waert een lammeken.

Quaet Gelove

 

Tisser al cust lieven, tast het mammeken, ⁵⁶⁴

565

Als twee duijffkens sij trecke becken.

Vleysch. Sin

 

Sij sullen malcander noch snot uuijt het kinnebacken lecken,

 

Sij gaen hem allre seer vierich aenne. ⁵⁶⁷

(de weerdinne schrijft dapper)

Quaet Gelove

 

Siet cousijn, hoe die waerdinne schrijft inde vaenne! ⁵⁶⁸

 

Sij sal haer selven niet vergeeten, maet.

Vleysch. Sin

570

⁺Maer hoe houwen dees twee maemere een staet ⁵⁷⁰

 

Al waeren sij eedele vanden schilde! ⁵⁷¹

Well. Mensch

 

Ick brengs u, mijn lieff. ⁵⁷²

Eergiericheijt

 

Dat wacht ick, mijn gilde.

Well. Mensch

 

Alle druck, miskieff ⁵⁷³

556 Uitgevallen is wsch. vloer of gront; - steerte, sleep.

559 set ... op en aenne, zorgt dat zij op tafel komen(?).

560 slaenne ? Als dit het ww. slaan is, misschien op te vatten als: iets dat of waarnaar men slaat, dat afgeslagen wordt (vgl. voetveeg e.d.).

562 gevelt, neergelaten.

564 al, als.

567 gaen hem ... aenne, gaan elkaar te lijf; - de weerdinne schrijft, het gelag nl.

568 schrijft inde vaenne, bedragen opschrijft die in de vanen lopen; een vaan is het teken voor vijf eenheden.

+ [97r^o]

570 maemere (maniéren, uit ma mère), dames (iron.).

571 vanden schilde, van adellijke, aanzienlijke afkomst.

572 wacht, verwacht, accepteer ik, nl. de dronk die gij mij toebrengt.

573 miskieff, verdriet.

[p. 120]

Eergiericheijt

 

Staet ons te weerne.

Well. Mensch

 

Jont mijn der eeren brieff!

Eergiericheijt

 

Die schenck ick u milde. ⁵⁷⁴

Well. Mensch

575

Ick brengt u mijn lieff.

Eergiericheijt

 

Dat wacht ick, mijn gilde.

Well. Mensch

 

Alle smartich gerieff

Eergiericheijt

 

Senden wij int wilde.

Well. Mensch

 

Noijt vrouwe ick so verhieff.

Eergiericheijt

 

Dats waer, in dees taveernne.

Well. Mensch

 

Ick brengt u mijn lieff.

Eergiericheijt

 

Dat wacht ick, mijn gilde.

Well. Mensch

 

Alle druckich miskieff

Eergiericheijt

 

Staet ons te weernne.

Well. Mensch

580

O eergiericheijt, hoe ben ick bij u soo geernne!

 

Ick en coose voor u niet een werrelt vol gouwe,

 

Ghij sijt die alder amoureuste vrouwe

 

Die in mij verdrijft alle pijnelijcke wee.

Vleysch. Sin

 

Waerdinneken, crijcht noch een vrouwen off twee,

585

Die ons verjaegen swaermoedige furije.

Eergiericheijt

 

Loopt, haelt ons die lieffelijcke Luxurie,

 

Met Overdaet haer camenierken.

Begeerlijcheijt

 

Wel / maer ghij moet mij schincken een plavierken, ⁵⁸⁸

 

Ick sal daerdich dierken || doen commen net als een peerken. ⁵⁸⁹

574 der eeren brieff, de eer met een oorkonde, een privilege vergeleken.

588 plavierken? plavier is een wisselvorm van pluvier en komt voor in de bet. lichte gezel; misschien is dus te lezen als een plavierken?

589 als een peerken, de peer wordt in vergelijking gewoonlijk genoemd als iets gerings; hier zal men peerken dus eer moeten opvatten als peerdken.

[p. 121]

Quaet Gelove

590

Gaet, gaet, ghij sijt een aerdich coppelleerken,

 

Ghij souwet wel vinden / waert te crijgen in stadt.

Vleysch. Sin

 

⁺Had ick een root lapken, ick hechtet op syn gadt,

 

So mochtmen [hem] kinnen aen sijn levereije. ⁵⁹³

Begeerlijcheijt

 

Wadt segdij?

Quaet Gelove

 

Niet / dat u godt geleije,

595

Seght dat sij alle beije || comen terstont.

Well. Mensch

 

Is sij oock liefflijck?

Eertsche Sol.

 

Noijt amoreuser mont,

 

Die therte deurwont || invlammich binnen. ⁵⁹⁷

 

Sij is die meestersse van begeerlijcke minnen

 

Die damoreuse sinnen || quelt tormentelijck;

600

Davit, Salom[on] haer obedientelijck

 

En diligentelijck || volchden met luste.

 

Sij is die bequaemste vermaeckelij[ck]ste ruste, ⁶⁰²

 

Noijt man en custe || vrouwe so geriefielijck.

Vleysch. Sin

 

Ghij moecht wel van geluck spreecken.

Eertsche Sol.

605

Noijt lieff so lieffelijck,

 

Die sulcke haer dieffelijck || soecken int secreeten. ⁶⁰⁶

Begeerlicheijt

 

So ick u gedaen hebbe die weeten, ⁶⁰⁷

 

Doet also en compt tot daer. ⁶⁰⁸

Luxurie, een vrouwe als een hoere gecleet

 

Gaet segge ick veure / ick volge u naer. ⁶⁰⁹

610

Ick sal den wech wel vinden sonder keersse,

 

Ick heeffe veel te geern aen die cleuter meerse, ⁶¹¹

 

Ick soppe veel te geern in de achter || sop.

 

Overdaet, heft mijnen steert after || op, ⁶¹³

 

Ghij moet mij dienen als cameniere.

+ [97v^o]

593 leverije, livrei.

597 invlammich, geheel met vlammen vervuld.

602 ruste, rustplaats, of wat rust geeft.

606 dieffelijck, als dieven, steels.

607 gedaen ... die weeten, opgedragen.

608 compt tot daer, ga er heen.

609 Gaet, dit tot Begeerlijkheid, die Luxurie is gaan halen.

611 heeffe (1. heffe) aen die cleuter meerse, draag (til) de mars met kleingoed, kramerijen (? vgl. kleuterwerk, beuzelarijen); klaarblijkelijk een obscene zinspeling, evenals het volgende vers.

613 steert, sleep.

[p. 122]

Overdaet, een vrouwe als een hoere gecleet

615

Tot den dienst der Luxurie ick mijn stiere,

 

Als die tverstant hebbe van sulcks tondecken.

 

Ick, overdaet, can tot Luxurije trecken

 

En doen verwecken || oncuijssche begeerte,

 

Dus dien ick Luxurije metten steerte ⁶¹⁹

620

En ben haer subjeckt || met neerstigen labeure.

Luxurie

 

Ghaen wij tot Eertsche Solaesheijts deure,

 

Totten wellustigen mensche die nae ons wacht.

Eertsche Sol.

 

Siet waer sij compt die elcken belacht.

Luxurie

 

Dit is met oorlove.

Well. Mensch

 

⁺Compt seg ick naer! ⁶²⁴

Quaet gelove

625

Ghans vier || hier || isser twee voor een paer! ⁶²⁵

 

Noijt lustiger vrouwen men onder den menschen || sach.

Eertsche Sol.

 

Ick gerijve van allen daermen nae wenschen || mach, ⁶²⁷

 

Tot allen spijsen weet ick mijn sauseken.

Begeerlijcheijt

 

Wadt dunckt u van dat beeldeken?

Quaet Gelove

 

Tis seg ick een fluwelig cousseken, ⁶²⁹

630

Wel hem die sulcks mach genieten!

Vleysch. Sin

 

Daer sou ick een stuck van mijn siel in schieten, ⁶³¹

 

Al sou sij vlieten || in arnouts badt. ⁶³²

Quaet Gelove

 

En stordt u niet, soeckt een ander gadt, ⁶³³

 

Ghij sult u wel met slechter pont || lijen. ⁶³⁴

619 metten steerte, scil. met het dragen daarvan.

+ [98r^o]

624 met uw verlof (hier treedt zij binnen in de herberg van Eertsche Sol.); - naer, naderbij.

625 hter ... paer, dat zijn er twee die er wezen mogen.

627 gerijve, hs. gecrijge.

629 cousseken, met zinspeling op de bet. ‘vulva’ (zie WNT VII, 5863).

631 daar zou ik een deel van mijn ziel (zaligheid) voor over hebben.

632 vlieten in arnouts badt? in de literatuur over de Aernoutsbroeders. de bohémiens van de 16de eeuw (zie de bekende boeken van D. Th. Enklaar), is tot nog toe geen vermelding van een bad aangetroffen; naar de bet. hier kan men slechts gissen.

633 stordt u niet, val niet.

634 lijen, vergenoegen.

[p. 123]

Vleysch. Sin

635

Ick sou nochtans oock wel metten bisschop terstont || rijen, ⁶³⁵

 

So wel als ons meester / die nu den cadet maeckt. ⁶³⁶

Quaet Gelove

 

Wascht uwen mont / cosijn, eer ghij uwen mont vet / maeckt, ⁶³⁷

 

En vaget snodt van uwer mouwen. ⁶³⁸

Vleysch. Sin

 

Hij heeft mont wadt moechdij / en wensch van vrouwen, ⁶³⁹

640

Hij sit onder de hoeren wel also pradt,

 

Gelijck sint uursel onder die maechden sadt; ⁶⁴¹

 

Ick crijghe temptatije / en venus evelinge. ⁶⁴²

Quaet Gelove

 

Ick wil u eens crauwen / heeft hij de crevelinge ⁶⁴³

 

Oft hebdit te heet / ick weet u vercoelinge.

(gratie blaest hem eens int oor)

Well. Mensch

645

Tgepeyns quelt mij door inwendijge voelinge,

 

Deur dat ick heden hoorde vermonden. ^645/6

 

Ick ben gevallen in menichte der sonden

 

En in duijsent perijckelen / doen ick herwaerts quam. ⁶⁴⁸

Eergiericheijt

 

Hoe fantazeerdij?

Luxurie

 

Sijdij seg ick gram?

Eertsche Sol.

650

Isser ijemant die u wil verstooren?

Quaet Gelove

 

Ke neent / gods gratije blies hem wadt in sijn ooren ⁶⁵¹

 

En daer van werdt hem sijn harte swaer.

Luxurie

 

Ist anders niet?

635 metten bisschop rijen, klaarblijkelijk een erotische beeldspraak die wsch. verband houdt met de nog onopgehelderde uitdrukkingen waarin van St. Joris' vissop, en op één plaats ook van St. Joris bisschop (Antw. Liedb. CXCII, 10) gesproken wordt. Wsch. spelen in deze uitdr. verschill. associaties (die met ‘vissop’ zijn stellig zeer ‘realistisch’!) door elkaar; zonder hier op deze kwestie verder in te gaan moge ik wijzen op de in Partridge's Dictionary of Slang vermelde zegsw. ‘to shoot a bishop, to have a wet dream’.

636 den cadet maeckt, de banjer speelt.

637 Wascht uwen mont enz., spreek daar niet van, dat is geen spekje voor uw bekje.

638 je bent immers maar een snotjongen(?).

639 mont wadt moechij, mondje wat blief je; al wat hij begeert.

641 De vergelijking is ietwat wonderlijk!

642 evelinge, het woord komt voor in de bet. verwensching (WNT III, 4269), hier echter eer: zucht, fr. mal.

643 heeft hij, lees hebdi; - crevelinge, jeuk.

645/6 voelinge, besef, het doordrongen-worden; - Deur dat, lees wsch. Van dat.

648 fantazeerdij, zit je te suffen.

651 neent, hs. ment.

[p. 124]

Quaet Gelove

 

⁺Neent seg ick voorwaer,

 

Keert hem den vaer || en wilten genesen. ⁶⁵⁴

Overdaet

655

Laet gods gratije / goods gratije / wesen.

 

Bij goods gratije sweeren de medecijns.

Vleysch. Sin

 

Overdaet, brengt hem [een] halve canne wijns

 

En jaegt hem uuijt den hooffde sulck achterdincken. ⁶⁵⁸

Overdaet

 

Ick breng u dat halff. ⁶⁵⁹

Vleysch. Sin

 

Hier, laettet mij vol schincken!

Eergiericheijt

660

Hout staet en eere.

Eertsche Sol.

 

Wilt druck verworgen.

Quaet Gelove

 

Ghij sult noch lange leven.

Luxurie

 

Wilt dan nae mij wincken.

Overdaet

 

Ick breng u dit halff.

Vleysch. Sin

 

Hier, laet mij vol schincken!

Overdaet

 

Suldij mij bescheijt doen

Well. Mensch

 

Ick sal sgelijck drincken.

Eergiericheijt

 

Practizeert nae hoocheijt. ⁶⁶⁴

Eertsche Sol.

 

Sijt los van sorgen.

Overdaet

665

Ick breng u dit halff.

Vleysch. Sin

 

Hier, laet mij vol schincken!

Eergiericheijt

 

Hout staet en eere.

Eertsche Sol.

 

Wilt druck verworgen.

+ [98v^o]

654 Keert ... vaer, wend de schrik van hem af.

658 achterdincken, nagepeins, bezorgdheid.

659 halff, een halve vaan of andere eenheid.

664 Practizeert, streef met overleg en list.

[p. 125]

Quaet Gelove

 

So ghij nu doet, doet oock so morgen.

 

Meer goets dan tijts sal u gebeuren.

Overdaet

 

Dat Keersken is uuijte. ⁶⁶⁹

Vleysch. Sin

670

Heij, laet vaeren treuren || doet haer bescheijt.

 

Wilt dat in slicken.

Well. Mensch

 

Den dronck is te groot.

Quaet Gelove

 

⁺Laet u niet verpicken ⁶⁷²

 

Van vrouwen, dat waer u groote schande.

Well. Mensch

 

Ick brengt u, Luxurije, mijn liefste plaijsande.

675

Sij groeijt overvloedich deurt tgebru[ij]ck van wijnne.

Overdaet

 

Lust u dan wadt groens, loopt achter die gardijnne. ⁶⁷⁶

 

Speelt tspel der minnen / daer natuer nae haeckt.

Eertsche Sol.

 

Jae, en voort is u beddeken gemaeckt,

 

Gedeckt met gouwen tappisserijen,

680

Die camer geciert aen allen tsijen

 

Met cippressen / en caeneel, diet harte verfroijt, ⁶⁸¹

 

U bedde met bals[e]me, mijrre en aloes gestroijt.

 

Daer meuchdij den begeerlijcken lust ontpluijcken, ⁶⁸³

 

Op die burstekens rusten / die omhelsinge gebruijcken ⁶⁸⁴

685

Totten daegen toe dat de sonne opgaet.

Twe gilden uyt comende genaempt der werrelt samblant.

De eerste spreeck[t]

 

Waer blijffdij, maetgen?

De Twede

 

Ik volghe u, maet.

 

Wij willen tsaemen te laveije. ⁶⁸⁷

1

 

Wij heeten der werrelt samblant alle beije, ⁶⁸⁸

 

Die elcken verheugen met onsen sangen.

669 Waarop dit doelt is mij niet duidelijk. Blijkens het rijmschema ontbreekt er echter voor en na vs. 670 iets.

+ [99r^o]

672 verpicken, op uw kop zitten.

676 Lust u wadt groens, gevoel je minnelust.

681 diet harte verfroijt: Van Beverwyck rekent de kaneel tot de ‘hertsterckende kruyden’.

683 ontpluijcken, de teugel vieren.

684 burstekens, hs. buorstekens.

687 te laveije, op aas, op voedsel en vand. op jacht gaan.

688 der (hs. den der) werrelt samblant, de schone schijn, de verlokkingen van de wereld.

[p. 126]

2

690

Maer tquaetste, maet, hij en duert niet lange,

 

Hij smelt terstont / als sneeu inden brant.

1

 

Daerom heeten wij der werrelt samblant,

 

Schijn van vreuchden, dwelck den wint passeert. ⁶⁹³

2

 

Maet, int hoff sijn wij hooge geexalteert

695

Bij princen, heeren en vrouwen personen.

1

 

Bij loo, die connen ons schoon samblant thoonen, ⁶⁹⁶

 

Hoe wel sij met der harten lauvuijt singen. ⁶⁹⁷

2

 

En dan ons dansserkens die voor de bruijt springen ⁶⁹⁸

 

En aardich muijsijcke froijen metten wincke! ⁶⁹⁹

1

700

En ons meijsskens diet mondeken setten inde clincke, ⁷⁰⁰

 

Schoon samblant toonen en minnelijck loeren!

2

 

Dan mijn vrouwe van bordeux met al haer hoeren, ⁷⁰²

 

Die stoot ons toeren || met eenen spronge || uuijte. ⁷⁰³

1

 

⁺Voor schoon samblant thoonen, ⁷⁰⁴

2

 

En steecken achter die tonge || uuijte

705

En troetelen den duijpe || met loose quacken fijn. ⁷⁰⁵

 

Met den mont cussen,

1

 

Jae / met de hant int sackelijn, ⁷⁰⁶

 

Daer sij gelt sonder tellen ontfangen. ⁷⁰⁷

2

 

Dan maecken sij den paijs sonder verstrangen

 

En crijgen den bucht / sonder kijven || man. ⁷⁰⁹

1

710

Tis wonder wadt schoon samblant bedrijven || can.

 

Troept al nae ons die nae gemack || grijpen.

693 passeert, doet voorbijgaan? of: overtreft in vluchtigheid?

696 schoon samblant thoonen, vleien, schijnvriendelijk zijn.

697 lauvuijt(l. lavuyt singen, voor de mal houden, foppen; vgl. Junius, Nomencl. op samniones (sannio, hansworst), dat hij weergeeft met ‘lavuytgevers, de sinnekens in een spel’.

698 dan, hs. den.

699 froijen (van froy naast fray), pronken (misschien is dus voor En te lezen In of En met); - metten wincke, behendig.

700 inde clincke, in de plooi.

702 bordeux, met dezelfde woordspeling als in L. d. G. vs. 145.

703 vertoont al onze kunsten met één slag, alle tegelijk(?).

+ [99v^o]

704 Voor, van voren, in het gezicht.

705 duijpe, sukkel; - quacken, streken, trucs.

706 sackelijn, de geldbuidel. Deze situatie is honderdmaal uitgebeeld; zie b.v. de platen in Fuchs, Sittengeschichte I, tgov. p. 384 en 400.

707 sonder tellen, dat haar niet toegeteld wordt.

709 den bucht, de poen, het geld.

[p. 127]

2

 

Wij accorderen als twee sack || pijpen, ⁷¹²

 

Met cleijnen arbeijt wij aen den cost raecken.

1

 

Ou dats waer maet, hoe sullent wij maecken

715

Dat wij mochten smaecken || tnadt uuijter tonnen?

2

 

Ghaen wij inde handt vol sonnen,

 

Wij sullen wadt winnen tonsen confoorte.

1

 

Daer sal ijemant sijn van onser soorte

 

Die heeden betaelen sal ons gelach.

2

720

De wellustige mensche sitter alden dach,

 

Ten mach hem te rijp sijn noch te groff.

1

 

Dat was een goeij stilte. ⁷²²

2

 

Hoort maet, tisser al open hoff.

 

Godt segent hier al! had ickt niet geraden. ⁷²³

Eergiericheijt

 

Siet waer sij comen, dees lichte geladen. ⁷²⁴

Deerste Sambl.

725

Dunckt u dat wij hier qualijck geraeckt || sijn

Vleysch. Sin

 

Sidt bij, sidt bij, nu sal tspel volmaeckt || sijn.

 

Ghij gebraeckt ons recht boven allen dingen.

Well. Mensch

 

Ghij moet ons nu een liedeken singen.

 

Wij sitten so swaer, tsal recht wel passen.

Deerste Sambl.

730

Beijt, laet ons den mont wadt spoelen / en eerst wadt brassen,

 

So sal den thoon te beter ganck hebben. ⁷³¹

Luxurie

 

Wildij rijnschen wijn off soeten dranck hebben?

 

Segt wadt ghij begeert van wijn oft biere.

Overdaet

 

⁺Hier is planteijt / maeckt goeij chiere,

735

Maeckt den voijs datse met vreuchden voort || gaet.

712 sackpijpen, doedelzakken.

722 stilte, voor stelte? dan fig. voor hulpmiddel, iets dat te pas komt?

723 had ... geraden, nl. dat de Well. M. er zou zitten.

724 lichte geladen, licht geladenen, luchtigaards.

731 zal het musiceren vlotter gaan.

+ [100r^o]

[p. 128]

Corte Weelde, een man met een luijte

 

Ontbeijt, mij dunckt dat mijn luijtken discoort || slaet,

 

Ick wilse gaen op haer toonken stellen.

 

Ick moetse locken, dees jonge gesellen,

 

Noijt speelman dan ick oijt bedt en speelde. ⁷³⁹

740

Mijn luijte heet verganckelijcke vreucht, ick corte weelde.

 

Elck loopt nae mijn spel / al ist haest vernepen. ⁷⁴¹

 

Noch heb icker so veel in armoede gepepen,

 

Daermen mij corte weelde vertrecken || sach.

 

Twil toch al huuwen wadt lepel lecken || mach,

745

Tdunckt hem al gaudiamus deerste jaer,

 

Maer als ick wech gae, dan compt beel berouw daer ⁷⁴⁶

 

En pover joije / die comptse drucken. ⁷⁴⁷

 

Gans doot, daer breeckt mijn groote snaere ontstucken!

 

Maer ick hebber meer, ick wilse gaen haelen || al.

750

Tis misselijck wiese noch eens betaelen ||sal. ⁷⁵⁰

Well. Mensch

 

Nu gaet het hem aene. ⁷⁵¹

Vleysch. Sin

 

Laet een toontken clincken.

Deerste Sambl.

 

Wadt lietken begeerdij

Eerste Sol.

 

Dat ghij ons wilt schincken,

 

Daermen achterdincken || bij mach vertijen. ^752-3

Eergiericheijt

 

Singt ons een lietgen met drije partijen,

755

Off sulcks alst u belieft / wij maecken geen mentije. ⁷⁵⁵

De 2. Samblant

 

Sus dan, geeft audientie.

(sij singen wadt sij willen)

Overdaet

 

Daer smaeckt een dronck op!

Deerste Sambl.

 

Die sal ick wel meugen.

739 De constructie is een contaminatie van: nooit was er een speelman zoals ik, en: nooit speelde er een beter dan ik.

741 vernepen, tussen de drukkende, spelende vingers doorgevloeid.

746 beel berouw, berouw over iets waartoe men zich heeft laten verlokken.

747 pover joije, armzaligheid, misére.

750 Tis misselijck, wie weet.

751 gaet het hem aene, vraag hem er om (om te zingen nl.).

752-3 het komt er niet op aan wat, als het maar alle bezorgdheid doet vergeten.

755 maecken geen mentije, noemen niets bepaalds, hebben geen voorkeur.

[p. 129]

Well. Mensch

 

Der werrelt samblant can eelcken verheugen.

 

Wie sou mishaegen || dit vrolijck spel?

Deerste Sambl.

760

Aij mij, dat nadt is inne / het smaeckt so wel.

 

Met sulcken wijwaeter / moetmen mijn siele begieten.

Luxurie

 

Wie sou dit vrolijck leven verdrieten?

Vleysch. Sin

 

Mij niet, al duerdet hondert jaer.

Corte weelde

 

Wadt segdij van dat luijtgen, gaetet niet claer? ⁷⁶⁴

765

Nu wil ick gaen om mijn daegelijckse vente ⁷⁶⁵

 

In Balteus thuijn, daer weet ick mijn rente. ⁷⁶⁶

 

Daer moet ick een heel pintgen teffens uuijt lecken, ⁷⁶⁷

 

Off anders soude [men] mijn begecken.

 

So crijch ick te met mijn gadt vol biers.

770

Dan loop ick inde doelen bij de cloeveniers,

 

Die vallen mij op gelijckmen de tonnen doet. ⁷⁷¹

 

Van daer loop ick clossenen met der spoet, ⁷⁷²

 

Daer crijch ick gemeendlijck wel mijn deeltgen,

 

Want daer moet ick drincken een claverbladt met een steeltgen ⁷⁷⁴

775

Dat ick somtijts nau opgeslicken can.

 

Vandaer spring ick na Jan Bazaert dan,

 

Oft na molenaers thuijn, sonder meer geschals. ^776-7

 

Daer jaegen sij mij so veel biers door mijn hals

 

Dat ick niet spreecken en can sonder stameren.

780

Van daer schoij ick nader Rethorijckers cameren, ⁷⁸⁰

 

Maer die bederven geheel mijn clepel! ⁷⁸¹

 

Sij brengen ginder voort eenen grooten pollepel, ⁷⁸²

 

Die moet ick uuijtdrincken, suijpen oft slorpen.

 

Gans doot, ick had eens bijcans mijn cost wechgeworpen, ⁷⁸⁴

785

So stijff hadden sij mijnen buijck opgemeten; ⁷⁸⁵

 

Men hadder met eenen hamer wel een luijs op doot gesmeten,

 

Hij was gespannen als een trommelvel.

764 gaetet niet claer, speelt het niet helder.

765 vente, rondgang om iets te verdienen.

766 Balteus thuijn, blijkbaar een buitenherberg of speeltuin. In Allan's zeer uitvoerige Beschrijving en Geschiedenis v. Haarlem wordt hij niet genoemd; - mijn rente, iets te verdienen, te krijgen.

767 teffens, in eens.

771 vallen, lees vullen.

772 clossenen, om te klossen, naar de klosbaan, d.i. een balspel.

774 claverbladt met een steeltgen, een drievoudig glas op één voet.

776-7 Jan Bazaert en de molenaers thuijn, herbergen die evenmin bij Allan vermeld worden.

780 schoij. slenter, zwerf.

781 bederven ... clepel, maken dat ik helemaal niet meer spreken of zingen kan.

782 pollepel, grote soeplepel, lepel met komvormig blad (de omschrijving in het WNT is te eng).

784 mijn cost wechgeworpen, overgegeven.

785 opgemeten, volgemeten.

[p. 130]

 

Maer hoet was, niet lange en duerden ons spel,

 

Al hanteert mij elck dus nae mijn sinneken.

790

Nu wil ick gaen soecken mijn waerdinneken,

 

Aertsche solaesheijt, luttel ijemant te wenschen. ⁷⁹¹

 

Daer sal ick vinden die wellustige menschen,

 

En die moet ick gaen wadt sodts bedrijven, ⁷⁹³

 

Want ick duchte niet lang bij hem te blijven.

Well. Mensch

795

Nu singt op een deuntgen.

Eertsche Sol.

 

Moetij gebeden || sijn

Eergiericheijt

 

Metter werrelt samblant sal hij bestreden || sijn ⁷⁹⁷

Luxurie

 

Mach hij somtijts raecken onder themmeken.

Overdaet

 

Nu singt op!

Vleysch. Sin

 

Laet hooren u stemmeken.

[op een ingeplakt blaadje staat hierbij het volgende lied:]

Weest nu verblijt / en maeckt jolijt /
Wilt vreucht aencleven /
Gebruijckt u tijt || neerstich met vlijt /
Sonder respijt || hier in dit crijt /
Wilt vrolijck leven /

2
Weest wel gemoet || nu metter spoet /
Maeckt Jubilatij /
Al wadt ghij doet || spaert gelt noch goet /
Met overvloedt || u lust nu boet /
Tot deser spacij /

[3]
Nu triumpheert || en dommineert /
Met al u crachten /
Wadt ghij begeert || nu doch hanteert /
Wie tot u keert || en anders leert /
Wilt hem niet achten /

791 luttel ... wenschen, die men niemand hoeft toe te wensen.

793 die, voor die.

797 als zijn toespelingen, zijn liedjes wat al te duidelijk worden (?). - Het ingevoegde liedje met zijn zouteloze klinkklank en halsstarrige rijmherhaling bewijst wel tot welk laag peil de rederijkerij op het eind van de 16de eeuw reeds gezonken was; het is den boer uit Bredero's Klucht van de koe volkomen waardig!

[p. 131]

 

4. Prince

 

Prince bekent || sijende verblent /

 

Tot deser uijren /

 

U vreuchden jent || daer ghij in bent

 

Nu hier ontrent seer excelent /

20

Sal eeuwich dueren /

 

 

 

Finis

Quaet Gelove

 

Wij sijn hier inder vreuchden dal.

Eertsche Sol.

800

Siet waer hij compt ⁸⁰⁰

Corte weelde

 

⁺Godt segent hier al!

Eertsche Sol.

 

Die lieve[r] wijn drinckt dan verschaelde kuijte. ⁸⁰¹

Corte weelde

 

Nu singt op, ick sal spelen op mijn luijte

 

Die verganckelijcke vreucht is genaempt.

(sij singen ende hij speelt).

Eertsche Sol.

 

Heij, vaert wech verdriet!

Well. Mensch

 

Als ick corte weelde aenmercke

805

En verganckelijcke vreucht sij[n] luijte spel,

 

Oock vrees ick voor t'eeuwich leven fel,

 

Dwelck doet gequel || mijn inwendige sinnen.

Quaet Gelove

 

Soudij daerom geen Eertsche solaes minnen

 

Daer meest alle menschen / bij gebleven || sijn?

810

Sorcht niet / nae dit leven en sal geen leven || sijn,

 

Tsijn al fabelen der propheten vermaen.

 

Wie isser van den dooden toch opgestaen

 

Die betuijgen / somen preeckt oft leest? ⁸¹³

 

Die werrelt sal sijn en eeuwich heeft geweest. ⁸¹⁴

815

En wilt dan in uwen leven geen blijtschap derven.

Vleysch. Sin

 

Cort leven / en dat goet / morgen sullen wij sterven.

 

Laet ons eeten en drincken / en vrolijck wesen!

800 waer hij, wie daar (te verbinden met Die in 801).

+ [101r^o]

801 dan, hs. den; - kuijte, klein bier.

813 betuijgen / somen, de waarheid getuigen van wat men .... Vgl. over het ongeloof in deze tijd Huizinga, Herfsttij³ 229 volg.

814 Het zou wel curieus zijn na te gaan waar V. d. B. dit argument heeft gevonden. Ten dele berust deze passage zeker op de Prediker; vs. 817 is er direct aan ontleend (2 : 24).

[p. 132]

Well. Mensch

 

Nu seijt men dat Christus is verresen.

 

So sullen wij oock in toecomenden daegen.

Quaet Gelove

820

Hoort, een saeck moet ick u vraegen:

 

Die sulcks eerst te kennen gaff,

 

Hadde hij daer besegelde brieven aff,

 

Off haddijt gesien / was hij wel so out?

 

Hij is sodt die op sulcken woorden betrout,

825

Tis al dwaesen cout || weert om verleggen. ⁸²⁵

 

Maer alle dingen laeten hem seggen, ⁸²⁶

 

Die geleerde veel praesen dat sij niet en weten. ⁸²⁷

Well. Mensch

 

Ghij doet mij godt en sijn heijligen vergeten.

 

Tmoet oock so sijn, waeromme sou ick dan treuren

Quaet Gelove

830

Hout regel en wedt als u gebueren ⁸³⁰

 

En laet voort hebben alle dingen haeren ganck.

 

Gebruij[c]t solaes u leven lanck.

Dopperste mogentheyt, sittende in eenen throon

 

Ick opperste mogentheijt, diet al aenmercke

 

In hemel en in aerde, wadt datter geschiet,

835

En glorije begeer van mijnen wercke,

 

⁺Dats vanden mensche die ick schiep uuijt / niet;

 

Maer als dondancbaeren hij verde van mij vliet, ⁸³⁷

 

In alder ijdelheijt soeckende sijn confortatije:

 

Dus en can mijn rechtveerdich[eijt] gelaeten, siet, ⁸³⁹

840

Ick en moet den dach van trijbulatije

 

Senden onder de menschelijcke natije

 

Met tsweert der wraecke om sijn verminderen. ⁸⁴²

 

Ten waere deur mijn goddelijcke gratije, ⁸⁴³

 

Ick souden den mensche te niette slinderen, ⁸⁴⁴

845

Maer mijnen lust is onder den menschen kinderen

 

Daer mijn jaeloerse lieffde inne heeft behaegen. ⁸⁴⁶

 

Dus, mijn gramschap, ras, ghij moet hem hinderen

 

Met het instrument den geessel van plaegen.

 

Sendet tsweert der wraecken op hem met veel slaegen,

850

Want anders maeckt hij van mij geen mentije; ⁸⁵⁰

 

Persqeueert hem totter doot, dats mijn intentije.

825 weert om verleggen, waard dat men ze opzij schuift.

826 hem, zich.

827 praesen, kletsen.

830 regel en wedt, bedoeld zijn de wereldse wetten.

+ [101v^o]

837 Maer: de in vs. 833 begonnen hoofdzin wordt niet voortgezet; - verde, verre.

839 gelaeten, nalaten.

842 om sijn verminderen, tot zijn schade.

843 Ten waere, ware het niet.

844 te niette slinderen, wegslingerend vernielen, verdoemen.

846 Daer, hs. deur.

850 maeckt ... mentije, bekommert zich om.

[p. 133]

Die gramschap goods, een man int root gecleet het aensicht bloedich

 

O opperste mogentheijt, met diligentie

 

Sal ick bedienen mijn officie,

 

Den dach der trijbulatien in presentie

855

Den mensche brengen tsijnder malitije, ⁸⁵⁵

 

En nae u woort volvoeren justijtije

 

Op den mensche, die nu int eeuwich jolijt || tert. ⁸⁵⁷

 

Tes recht dat d'ongehoorsaem kint gecastijt || wert.

Deerste Sambl.

 

Wadt mach ons hinderen?

Tweede Sambl.

 

Wadt mach ons beswaeren?

Quaet Gelove

860

Aldus sullen wij nae den hemel vaeren.

 

Godt hevet al voldaen, men vint geen sonde.

Eertsche Sol.

 

Laet ons hoff houwen

Overdaet

 

En taeffel ronde, ⁸⁶²

Eertsche Sol.

 

En spelen metten monde alle loossheijt.

Well. Mensch

 

Ick triumphere metten schadt der boossheijt,

865

Hoe mijn ouders lutter ijemant wisten. ⁸⁶⁵

 

Om eertsche solaesheijt ick potte en kiste;

 

Al win ick met liste || ick macht mijn wijsheijt dancken. ⁸⁶⁷

Quaet Gelove

 

Goods gratij en gaff u niet twee blancken.

 

Een man moet selve suptijl int bedrijff leven. ⁸⁶⁹

Well. Mensch

870

⁺Had ick niet gepractiseert, ick had een catijff || gebleven. ⁸⁷⁰

 

Nu heb ick de handt boven twaeter || bloot.

Eertsche Sol.

 

Elck biet u eere. ⁸⁷²

Vleysch. Sin

 

Elck biet u thoot,

 

Want gelt en goet maeckt nu de wijse man.

855 malitije, blijkbaar willekeurig gebruikt in de zin van schade.

857 eeuwich, lees wsch. eertsch; - tert, treedt, wandelt.

862 taeffel ronde, eig. feestelijk steekspel (zie WNT), maar ook meer in 't alg. feestgelag (vgl. Van Doesborch CXV, 6).

865 op zodanige wijze als mijn ouders noch iemand anders konden vermoeden.

867 Al, alles.

869 suptijl ... leven, met slim overleg te werk gaan in zijn handelingen.

+ [102r^o]

870 gepractiseert, met overleg te werk gegaan; - catijff, sukkel.

872 biet u thoot, schikt zich naar uw zin.

[p. 134]

Eertsche Sol.

 

Elck soeckt u vrientschap waer dat hij can.

Vleysch. Sin

875

Niemant en derff u leet verwijten. ⁸⁷⁵

Eertsche Sol.

 

Niemant so cloeck die in uwen stert derff bijten. ⁸⁷⁶

 

Ghij hebt den ronden godt die elcken ontsiet. ⁸⁷⁷

Quaet Gelove

 

Al haddij godt en den duijvel tegen, ten let u niet.

De gramschap gods

 

Staet op!

Den dach der tribulatie, een gewapend man

 

Wadt is u believen?

De gramschap

 

Rassch maeckt u ten bienen, ⁸⁷⁹

880

Tes gods bevel, ghij moet bedienen.

Den dach d. trib.

 

Tot u gebodt sal ick mij verneren,

 

En laboereren || vertueuijsselijck.

De gramschap

 

Wij moeten den mensche die nu rigureuselijck

 

En orgieuselijck || leeft met luste,

885

In alder ijdelheijt nemende sijn ruste,

 

Met veele tormenten overvallen, ⁸⁸⁶

 

Want gods gratij en acht hij niet met allen,

 

Blassphomerende godt met grooter injurije,

 

Boele[re]nde met overdaet en luxurije,

890

Deur eergiericheijt / sittende verwaent en sodt,

 

Houdende den schadt der boossheijt voor sijn godt,

 

En acht[ende] niet dan spodt || gods woorden crachtich,

 

Seggende nae dit leven en is geen leven waerachtich,

 

Siende over al begeerlickheijt der oogen.

895

Al wadt hem die werrelt samblant can toogen

 

Volcht sijn begeerte met alder dwaesheijt

 

En wadt hem in geven mach eertsche solaesheijt

 

Neempt hij voor een hemelsche jubilatije.

 

Hieromme weck ick u, dach van tribulacije,

900

Off den mensch door u mocht comen tot bekin, ⁹⁰⁰

 

Die nu doolt door quaet gelove en vleesschelijck zin;

875 leet, iets dat u leed doet.

876 in uwen stert bijten, u iets onaangenaams toe te voegen.

877 den ronden godt, het geld nl.

879 ten bienen, op de been; de Hollandse vorm echter en de verkeerde lezing in het volgende vers doen vermoeden dat de oorspr. tekst anders luidde.

886 bedienen, hs. bidieren.

900 bekin, inzicht, inkeer.

[p. 135]

 

⁺Want godt en willet niet langer verdraegen.

 

Nemet tsweert der wraecke en die geessel der plaegen;

 

Slaet hem met veel slaegen over al,

905

Met verdriet en ongeval.

Den dach d. trib.

 

Ick belooff u, ick sal.

 

Inden dienst des heeren heb ick geneuchte.

Vleysch. Sin

 

Wadt macher schuijlen?

Well. Mensch

 

Ick hoore geruchte.

Eertsche Sol.

 

Ist ernst off cluchte? || soumen vreucht verminderen?

Well. Mensch

 

Daer is gelts genoch, wie mach mij hinderen?

Corte weelde

910

Adieu mijn kinderen, ick wil vervreemen. ⁹¹⁰

Well. Mensch

 

Ick en passe op niemanden. ⁹¹¹

Den dach der trib.

 

Dat suldij vernemen!

 

Versiet u uuijt dese speloncke, ghij helssch gespuijs! ⁹¹²

Begeerlijcheijt

 

Adieu, ick maecke een cruijs.

Eertsche Sol.

 

Tjan, ick laete oock mijn huijs. ⁹¹³

Deerste Sambl.

 

Noijt meerder confuijs! ⁹¹⁴

Tweede Sambl.

 

Gaen wij deure, maetgen mijn.

Well. Mensch

915

O meugen[de] godt, wadt mach mijn sijn? ⁹¹⁵

 

Hoe vind ick mij dus onversien versteecken? ⁹¹⁶

Den dach der trib.

 

U groote ondanckbaerheijt sal ick wreecken,

 

En u abominatije / boven maeten.

Well. Mensch

 

O eergiericheijt, moet ick u laeten,

920

En u Luxurie / met overdaet?

+ [102v^o]

910 vervreemen, naar elders gaan.

911 passe op, geef om.

912 Versiet ... speloncke, zorg dat gij uit dit hol komt.

913 laete, verlaat

914 confuijs, ontsteltenis.

915 wadt ... sijn, wat overkomt mij.

916 versteecken, in de steek gelaten.

[p. 136]

Eergiericheijt

 

Wij moeten verhaeren alst so te wercke gaet. ⁹²¹

Luxurie

 

Ick wil mij maecken uuijt dese travalien. ⁹²²

Eertsche Sol.

 

Ick wil nae Roomen.

Luxurie

 

En ick nae Italien, ⁹²³

 

Daer ben ick verheven als eenen sant.

Overdaet

925

⁺Ick wil nae Denemarcken oft nae oostlant, ⁹²⁵

 

Daer volle buijcken selden sadt || sijn.

Well. Mensch

 

O wee mij, wee mij!

Quaet Gelove

 

Wie mach dat || sijn

 

Die hier doet dees perturbatien ⁹²⁸

Vleysch. Sin

 

Ick roepe genade deur penitentije!

Gramschap

930

Slaet hem met dieren tijt || en pestilentie,

 

Met oorloge, destructije en met veel ongevals.

 

Rooft hem sijn cleet / werpt hem een sack om den hals, ⁹³²

 

Laeten ons sleuren als een catijve.

Quaet Gelove

 

Ghij moet verdoempt sijn met siele met lijve,

935

U misdaeden roepen wraecke in den hemel, o wij!

Well. Mensch

 

O goddelijcke gratije, staet mij nu bij!

 

Verlost mij || die nu in node verflout leijt. ⁹³⁷

Gramschap

 

Bindt hem met dit seel genaempt groote benautheyt,

 

Om voor dopperste mogentheijt te justificeren. ⁹³⁹

De gratie gods spreeckt nu

940

Daer tegen wil ick protesteren,

 

Uuijt cracht appelleren || van hem die mij macht || geeft. ⁹⁴¹

Gramschap

 

Wilt ghij hem so verantwoorden die u so veracht || heeft?

 

Daer en sal ick niet in willen cu[e]ren! ⁹⁴³

921 verhaeren, er vandoor gaan; - te wercke gaet, toegaat.

922 travalien, moeilijkheden.

923 Italien, hs. Jitalien.

+ [103r^o]

925 oostlant, Oost-Europa.

928 doet ... perturbatien, verwarring sticht.

932 Laeten, laat hem.

937 verflout, van zijn kracht beroofd.

939 Na Om is wsch. hem uitgevallen. - spreeckt nu, nl. voor het eerst sinds het begin van het spel.

941 van hem te verbinden met uuijt cracht.

943 in willen cueren (blijkb. hypercorrect voor willecueren), goedvinden.

[p. 137]

 

Hem sal justitije na recht gebu[e]ren,

945

Over hem gegeven van den beginne. ⁹⁴⁵

Gratie goods

 

Ick hebber oock een seggen inne,

 

Al mach dopperste [mogentheijt] op hem gestoort || sijn.

Gramschap

 

Ghij en sij[t] niet ontfanckbaer. ⁹⁴⁸

Gratie goods

 

Wij sullen gehoort || sijn

 

En ons voor sijn majesteijt presenteren.

950

Den rechten sal ons genoech deffenderen, ⁹⁵⁰

 

Nae die prementie van godt gegeven. ⁹⁵¹

Gramschap

 

Hoe / heeft hij tbescheijt dat hij mach in sonden leven? ⁹⁵²

 

Condij daer van reden ontfouwen?

 

Tdunckt mij wonder.

Gratie gods

 

Neen hij, in trouwen.

955

Den mensche van hem selven geen goet en can,

 

Dus heeft hij toevlucht. ⁹⁵⁶

Gramschap

 

Tot wien?

Gratie gods

 

Dan als dan.

 

Dat wort voor dopperste mogentheijt verclaert.

 

Ghij hebt hem met den dach der tribulatien beswaert

 

Waer door hij duijsent miseren heeft ontfaen;

960

Dus en sal ick, gratije gods genaempt || haeten. ⁹⁶⁰

 

Die tot mij roepen en sal ick niet beschaempt || laeten.

Quaet Gelove

 

Hij sal verdoempt sijn.

Vleysch. Sin

 

Deurt tcrackeel || zaen. ⁹⁶²

Quaet Gelove

 

Daer en is geen hoope.

945 Subject is blijkbaar justitije, dus: (de rechtspraak) die van den beginne af macht over hem heeft.

948 ontfanckbaer, ontvankelijk.

950 Den rechten, wsch. corrupt, of er na is iets uitgevallen.

951 prementie, lees pre-eminentie, voorrang (bij Houwaert, Lusth. d. Maeghden vindt men preminentie, dl. 2, 516; op blz. 519 echter preeminentie).

952 heeft hij tbescheijt, is het hem geoorloofd.

956 Dan als dan, blijkb. voor: kalm aan, dat zal te gelegener tijd blijken; vgl. wellicht voor nu alsdan in WNT, Suppl. I, 979.

960 Dus, aldus? wsch. is in deze regel hem (niet) uitgevallen.

962 tcrackeel, de herrie (die er om zijn gedrag is ontstaan).

[p. 138]

Vleysch. Sin

 

Sullen wij niet meer int bordeel || gaen?

 

Lacij neen, tis al pover joije, wie hads gelooft? ⁹⁶⁴

Quaet Gelove

965

Goodts gratij stoottet hem al uuijtten hooft. ⁹⁶⁵

Vleysch. Sin

 

Den dach der tribulatien werckt outragie. ⁹⁶⁶

Quaet Gelove

 

Hij en heeft geenen lust.

Vleysch. Sin

 

Jae, hij en heeft geen couragije.

 

Eertsche solaesheijt nu heel vergeten || wordt.

Quaet Gelove

 

Hij slacht het kint dat gesmeten || wort, ⁹⁶⁹

970

Dat niet eer en onthout lesse, eer noch veersch, ⁹⁷⁰

 

Voor dat is de roede op den eersch,

 

En dan roeptmen ‘aijmij, ick en sals niet meer || doen’.

Vleysch. Sin

 

Cousijn, waer gaen wij nu onsen keer || doen? ⁹⁷³

 

Want hier en hebben wij nu / meer geen statije. ⁹⁷⁴

Quaet Gelove

975

Ghaen wij tot den dach der trijbulatie

 

Gepasseert is / dan willen wij weer ons netten spreijen.

Vleysch. Sin

 

En den wellustigen mensch in sijn oude sporen leijen.

Gramschap gods

 

O opperste mogentheijt, re[ch]tveerdich justijcijer,

 

Den misdoender die brengen wij hier

980

Wiens misdaet u geheel is openbaer.

 

Ghij en behoeft geen getuijchgenisse van sijn bestier, ⁹⁸¹

 

Sijn misdaden bedreven in ijdel versier ⁹⁸²

 

Heijsten nae verdiensten punitie swaer,

 

Achtervolgende u oordeel gegeven claer,

985

Gepublijceert door u dienaers over al,

 

⁺Dat geen overspeelder, overtreder, hier naer ⁹⁸⁶

 

U goddelijcke rijcke besitten sal.

 

Nu sijn sijn misdaeden sonder getal,

 

Daer en is geen quaet hij en isser in schuldich. ⁹⁸⁹

964 pover joije, een armzalige toestand; vgl. 747.

965 stoottet, nl. de wereldse gedachten waarvan hij vervuld was.

966 werckt outragie, heeft een geweldig effect.

969 gesmeten, geslagen.

970 veersch, vers.

973 onsen keer doen, ons wenden.

974 statije, verblijfplaats.

981 bestier, wandel.

982 versier, hetz. als versiering, opschik; hier: pralerij.

+ [104r^o]

986 overtreder, hs. overtreden.

989 hij en, of hij.

[p. 139]

990

Ghelijck tsant aende zee, als tgras in berch in dal,

 

So sijn oock sijn misdaden menichvuldich.

 

Hoe sou u rechtverdicheijt dan sijn verduldich

 

Te lijden sulck quaet, twelck ghij hooch mispresen hebt,

 

Van eenen die u niet bleeff gehuldich,

995

Wien ghij inder noot so dick genesen || hebt

 

En so veel duijssent weldaden bewesen || hebt,

 

Hem patientich gevende tijt en spatije,

 

Gesmeeckt, gepreeckt, gebeden, gelesen || hebt, ⁹⁹⁸

 

Op dat hij sou kinnen u goddelijcke gratije.

1000

Maer als ondanckbaer versmadende in abominatije,

 

Stootende met voeten u goddelijcke doctrijnnen,

 

Dies heeft hij verdient die eewige condemnatije

 

En niet gereeckent [te] werden vanden dijnen,

 

Als onwaerdich te wesen u genaedich beschijnen. ¹⁰⁰⁴

Gratie gods

1005

O opperste mogentheijt, die elckx termijnen

 

Gestelt hebt, wiens wijssheijt alle dingen smaeckt, ¹⁰⁰⁶

 

Die de hemelen maeckte met cleijnder pijnen,

 

Tfirmament gehecht, de eerde daer in gestaeckt, ¹⁰⁰⁸

 

Uwen naem heet groot / goet sijn u wercken ongelaeckt,

1010

Op u mogende hant ghij alle dingen draecht.

 

Alle dingen waeren goet doen ghijse besaecht:

 

Hoe compt dan dat u gramschap dies den mensche beclaecht, ¹⁰¹²

 

Wien ghij gemaeckt hebt nae u fijguere?

 

Wordt nu den mensche dan eeuwich geplaecht,

1015

Waer blijft dan u belooffde woort, groot van valuere? ¹⁰¹⁵

 

Ghij kent doch der menschen brossche natuere, ¹⁰¹⁶

 

Die vander joncheijt tot boossheijt is genegen.

 

Laet u toornighe gramschap passeeren duere,

 

En compt den mensche met compassie tegen,

1020

Want barmherticheijt is u natuerlijck plegen,

 

Die sijn misdaet belijt met goede seden. ¹⁰²¹

 

Ghij hebt hem met tribulatije geslegen,

 

Wilt dan met u knecht int gerecht niet treden. ¹⁰²³

 

Denckt dat ghij stichten die overvloedicheden

1025

Der mensch tuwer eeren / hoe wel sij vielen. ¹⁰²⁵

 

Van uwen wille te doen geeft ghij niemant reden,

 

Uwen crachtigen naem macht al vernielen.

998 Te verbinden met Wien ghij in vs. 995.

1004 u ... beschijnen, dat gij hem beschijnt.

1006 smaeckt, doorproeft.

1008 Tfirmament, de sfeer der vaste sterren, de achtste sfeer; gestaeckt, op haar plaats gesteld.

1012 beclaecht, aanklaagt.

1015 u belooffde woort, het woord van uw belofte.

1016 brossche natuere, een geijkte uitdrukking bij de rederijkers (vgl. vs. 1130, en zie WNT III, 1583).

1021 Die, te verbinden met mensche in vs. 1019.

1023 Zie Psalm 143: 2.

1025 Der mensch, lees den menschen, voor de mensen dus: opdat de mens u daarin eren zou.

[p. 140]

 

Maer, o heere, ghij sijt die daer bemint de zielen,

 

Die ghij gestelt hebt in maete, gewichte, getal

1030

Alle dinck, op datse die u wedt niet en hielen,

 

Int selfffde misdaet gepunieert wesen sal, ^1029-31

 

⁺Niet eewich, maer hier int aertsche dal,

 

Gestraft sijnde door trijbulatij en verdriet; ¹⁰³³

 

Wandt die propheeten van u getuijgen al

1035

Dat ghij in u gramschap eewich sult blijven / niet.

 

Ghij en sult niet in tween wrijven tgecroockte / riet,

 

Die vernedert en roept om u gratije perfeckt, ¹⁰³⁷

 

Want uwe barmherticheijt over alle wercken / streckt.

Gramschap gods

 

Cleijn mach ontschuldigen al dat ghij spreeckt. ¹⁰³⁹

1040

Tis waer, godt heeft alle dingen goet gewrocht,

 

Den mensche gemaeckt / suijver en onbevleckt,

 

Maer den mensche heeft hem selven den doot aengebrocht,

 

Hem vleeschelijck onder de sonde vercocht,

 

Soeckende ruste daer geen ruste in en lach,

1045

Tlicht haetende, de duijsternisse gesocht,

 

Goods stemme versmaedende die hem wees den dach.

 

Hierom hij in sheren ruste niet comen en mach,

 

Want hebbende alle weldaet van godt ontfaen,

 

Als ondanckbaer kint deur sijn vleesslijck zins bejach,

1050

Is met quaet gelove sijnnen schepper affgegaen. ¹⁰⁵⁰

 

Hoe sout ghij / gods gratie / dit connen wederstaen? ¹⁰⁵¹

 

Goods strenge justijcie moet grijpen stadt, ¹⁰⁵²

 

Want alle dieren / creatueren / sijn hem onderdaen ¹⁰⁵³

 

Sonder den mensche, die godt so lieff heeft gehadt,

1055

Hem met wijsheijt verciert, den costelijcken schadt,

 

Met engels verstant om hem te vredene, ¹⁰⁵⁶

 

En dominateur gestelt / en boven dat ¹⁰⁵⁷

 

Heeft den mensche gepoocht gods woort te overtredene.

 

Sou dan justicije nae recht en redene

1060

Geen voortganck hebben? / ick seg jaes / dats claer,

 

En vanden leeden des lichaems sijn een affgesnedene ¹⁰⁶¹

 

En nimmermeer versoening van sijn misdaeden swaer.

Die gratie goods

 

Dat hij misdaedich is bekennen wij, dats waer,

 

Wij en soecken oock geen recht noch justitije,

1029-31 welke gij in alles een bepaalde maat gesteld hebt, opdat zij die uw wet overtraden, gestraft zouden worden in datgene waarin zij misdaan hadden.

+ [104v^o]

1033 sijnde, wordende.

1037 vernedert, lees wsch. hem vernedert.

1039 Cleijn, weinig.

1050 Is ... affgegaen, heeft verlaten.

1051 dit ... wederstaen, daar tegen opkomen.

1052 grijpen stadt, uitgevoerd worden.

1053 onderdaen, onderdanig, gehoorzaam.

1056 hem te vredene, zich te beschermen.

1057 boven dut, dan nog, toch nog.

1061 sijn, scil. moet hij zijn.

[p. 141]

1065

Maer stellen opentlijck vermeet opt twerck gods eenpaer, ¹⁰⁶⁵

 

Gedaen in sijn genadich officie.

 

Want godt, siende smenschen crancke conditie,

 

Heeft geswooren als barmhartich regent,

 

Ick sal affnemen Israels malitije

1070

En oversetten in een nieuw testament,

 

Niet nae testament haerder ouders present, ¹⁰⁷¹

 

Maer testement dat ick haer wil schincken

 

Sal wesen dit teecken / op dat elck bekent ¹⁰⁷³

 

⁺Dat ick haer misdaeden niet meer en wilt gedincken.

1075

Ist dat sij door cranckheijt in sonden sincken,

 

Ick salse castijen met eenen ijseren roede;

 

Nochtans uuijt de fonteijne des levens drincken ¹⁰⁷⁷

 

Alle die tot mij comen met ootmoede.

 

En dit is al besegelt met des lams bloede,

1080

Dus en dienen hier geen meer allegatijen. ¹⁰⁸⁰

 

Noch sal ick, spreeckt ghij heere int goede,

 

Die tot mij roepen inden dach der trijbulatien,

 

En sij sullen mij noch eere doen tot sulcken spatijen. ¹⁰⁸³

 

Dit sijn u woorden heere / ghij en condt niet liegen! ¹⁰⁸⁴

1085

Laet dan dese schuijlen onder tcleet uwer gratijen

 

En laet u gramschap verre van hem vliegen.

 

Uwen geswooren eet / heere, en mach niemant bedriegen,

 

Want u toesegginge u niet en can berouwen;

 

Daerom sijn sij saelich die in u woort betrouwen.

Die gramschap gods

1090

Godt sal sijnen geswooren eet altijts houwen

 

En niet een tijttel en sal van sijnen woorde vergaen,

 

Maer laet ons die prevelegie aenschouwen

 

Die ghy seght daer deur die mensch mach remis ontfaen. ¹⁰⁹³

Die gratie goods

 

Siet daer den soon des vaders staen ¹⁰⁹⁴

1095

Diet al heeft voldaen door sijn bloedige wonden.

 

Hij is den getrouwen pellicaen ¹⁰⁹⁶

 

Die sijn jongskens sal affdwaen alle quaele der sonden.

 

Gheen swaricheyden mogen worden gevonden

 

Tot eeniger stonden || al waerense doottelijck,

1100

Hij salse affnemen nae sijn woorts oorconden

 

Alsmen hem aenbidt met herten devotelijck.

1065 stellen ... vermeet op, doen een beroep op, of zelfs: stellen een eis in (op grond van ...).

1071 het tegenwoordige test., afkomstig van hun voorouders.

1073 bekent, inzie(t).

+ [105r^o]

1077 drincken, zullen drinken.

1080 allegatijen, aanvoeringen, argumenten.

1083 tot sulcker spatijen, te eniger tijd.

1084 liegen, loochenen.

1093 Die ... deur, waardoor gij zegt dat.

1094 Siet daer: wsch. moet men zich hier een ‘toog’ denken.

1096 de bekende allegorie op Christus; hier ingelast om het spel voor een gewrocht van de Pellicanisten te doen doorgaan.

[p. 142]

 

Daerom, ghij wellustige mensch, verstaet dit blootelijck,

 

Bidt den heer mingiootelijck voor u sondich bederven, ¹¹⁰³

 

Wandt die om gratij bidt sal gratije verwerven.

Well. Mensch (knielende)

1105

O opperste mogentheijt vol perfectien, ¹¹⁰⁵

 

Nae mijn misdaet mij doch niet en pijnt.

 

Al ben ick corruptibel, vol infectien,

 

Mijn siele gebittert met sonden gefijnijnt, ¹¹⁰⁸

 

Niet weerdich dat mij u gratije beschijnt

1110

Deur mijn overtredinge en sondich vercnapen; ¹¹¹⁰

 

Al heb ick met eertsche solaesheijt geconkebijnt,

 

In alder ijdelheijt in wellust geslaepen,

 

Al ben ick vanden verdoolden schaepen:

 

Ontfangt mij als den sondigen pubblicaen, ¹¹¹⁴

1115

End laet mij der honden brockxkens opraepen.

 

Ick roep om genaede, heer, want ick heb misdaen.

 

 

 

⁺O vader, laet mij een vanden uwen werden!

 

Al had ick u wedt versmaet veel jaeren lanck,

 

En wilt mij als pharao doch niet verharden, ¹¹¹⁹

1120

Die deur sijn misdaet in de see verdranck.

 

Laet mij niet so sodoma in solpher en stanck

 

Gepuneert sijn / u gratij doch op mij daelt! ¹¹²²

 

Al heb ick arm dwaes met vleeschelijcke sinnen cranck

 

Mijn part, mijn deel / van u, vader, gehaelt,

1125

Onnutelijck overgebracht / niet so ghij mij bevaelt, ¹¹²⁵

 

Wilt mij weder als tverlooren kint ontfaen.

 

Al heb ick in hoerdom / uuijt uwen wech gedwaelt,

 

Ick roep om genade, heer, want ick heb misdaen.

 

 

 

O heer, wiens goetheijt niet sal verminderen,

1130

Aensiet mijn broossche natuer swack!

 

Siet met mijn sonden door die vingeren¹¹³¹

 

En verlost mijn, vader, vant tverdoemelijck pack. ¹¹³²

1103 mingiootelijck, vriendelijk; - voor, scil. om genade voor.

1105 vg. Zie voor dit refrein de Inleiding, p. xx-xxi.

1108 gefijnijnt, venijnig, giftig.

1110 sondich vercnapen, het dienen van de zonde.

1114 pubblicaen, tollenaar.

+ [105v^o]

1119 verharden, verhard van gemoed (dus zich niet willende bekeren) maken.

1122 daelt, causatief: doe dalen.

1125 overgebracht, doorgebracht, verkwist.

1131 met staat hier wsch. door contaminatie met een andere uitdrukking.

1132 pack, t.w. de zonden; het beeld van het pak is geijkt.

[p. 143]

 

Al heb ick u creatuer || in mijn sondigen sack ¹¹³³

 

Miserabelijck mismaeckt / en heel geblaempt, ¹¹³⁴

1135

Niet weerdich te comen onder uwen dack, ¹¹³⁵

 

Nochtans om tontfermen [gij] tot magdalena quaempt, ¹¹³⁶

 

Goedertierlijck ghij davit in genaede naempt.

 

Al is dus mijn misdaet / boven mijn hooft gegaen,

 

Laet mij toch in der eeuwicheijt niet beschaempt: ¹¹³⁹

1140

Ick roep om genaede, heer, want ick heb misdaen.

 

 

 

Prince

 

O genaedich prince, neempt aff den geessel van plagen,

 

Tsweert der wraecken doch van mijn wendt!

 

Al heeft mij den dach der tribulatien geslaegen,

 

Ick hebt verdient / tis mijn schult, ick kent.

1145

Al heb ick u gracij, mij sijnde present,

 

Veracht, versteecken / seer boven maeten,

 

En mij op den schadt der boossheijt / tvalsch instrument,

 

Meer dan op u goddlijcke gratij verlaeten,

 

En wilt mijn, o vader, daerom niet haeten.

1150

Al heb ick gedoolt vanden rechten baen,

 

Ontfermt u mijnder uuijt charitaeten.

 

Ick roep om genaede, heer, want ick heb misdaen.

Dopperste mogen[t]heijt

 

In mijnen ooren clinckt droeffelijck vermaen ¹¹⁵³

 

Vanden mensche, gestraft onder mijn protectije.

1155

Dus wil ick hem niet heel te gronde slaen,

 

Maer met tribulatije houden in subjectie. ¹¹⁵⁶

 

Dus, mijn gramschap, cesseert van u correcktije,

 

Want mijn deert den minschen ellendich wee.

 

Ick sie dat broossheijt is sijn affectie, ¹¹⁵⁹

1160

Dolende in ijdelheijt als tschip in de zee.

 

⁺Dus steeckett tsweert der wraecken inde schee,

 

Met den geessel van plagen cesseert,

 

Van sijn misdaet is hij geabsolveert.

Die gratie gods

 

O minsche, den heere hoochlijck laudeert

1133 u creatuer in mijn sondigen sack, wat in mijn zondig lichaem Uw (onvergankelijk) schepsel is.

1134 mismaeckt, mishandeld, onkenbaar gemaakt; - geblaempt, te schande gemaakt.

1135 weerdich, hs. weder.

1136 Nochtans, scil.: ik bedenk hoe gij toch ....

1139 Laet ... beschaempt, maak te schande, verlaat.

1153 vermaen, betoog.

1156 met, door middel van.

1159 is sijn affectie, dat waarmee hij aangedaan is.

+ [106r^o]

[p. 144]

1165

Die barmherticheijt / aen u geplogen || heeft. ¹¹⁶⁵

 

Siet dat ghij als een hont u niet en geneert, ¹¹⁶⁶

 

Die weder eet dat hij gespogen || heeft.

 

Siet hoe u eertsche solaesheijt gelogen || heeft,

 

Rijckdom en eere / u niet helpen connen;

1170

Siet hier hoe u die werrelt[s] samblant bedrogen || heeft,

 

Tis al ijdelheijt en een handt vol sonnen.

 

Al heeft u den dach der trijbulatien verwonnen,

 

Met benautheijt gebonden, ten mach niet hinderen.

 

Peijnst die sijn werck in u heeft begonnen,

1175

En sal sijn gratije in u niet verminderen:

 

Hij straft als een vader sijnne ongehoorsaeme kinderen.

 

Dus nae mijn goeden raet u selven bewaert,

 

Op dat ghij hier nae niet quaelijck en vaert.

Well. Mensch

 

Alle die nu hier sijn vergaert,

1180

Neempt exempel aen mij met sinnen.

 

Hoe wel ons den dach der tribulatijen naert, ¹¹⁸¹

 

Tsijn ons misdaeden, elck wilt dit bekinnen.

 

Neempt den boeck des levens, studeert daer innen, ¹¹⁸³

 

Ghij sult troost vinnen voor armen en rijcken,

1185

Want door gratij goods altijd Trou moet blijcken.

Finis Is lanck in dicht 1304 regulen

Ende dit voorgaende spel heeft een spreeckende
prologe lanck 83 regulen ende noch een cleijn
prologen van een cluijt genaempt van een boer
Ronsefael ende is langk 43 regulen is tsamen lanck 1420 regulen

GTB⁺

1165 geplogen, betoond.

1166 u ... geneert, u gedraagt.

1181 naert, nadert, op het lijf komt.

1183 boeck des levens, hier blijkbaar (ongewoon, vgl. WNT III, 103) voor: bijbel.

+ Onderschrift: 1304 regulen, geteld waren de schrijfregels, niet de verzen (vgl. Hann. Leckert.); - spreeckende, gesproken (tgov. singende, gezongen). - GTB, de initialen van den afschrijver, die zich op fol. 134 van het hs. voluit noemt: Goossen ten Berch.

1108. gebittert, M.: verbittert. - 1121. so, M.: als; - en, M.: in. - 1127. heb ick, M.: ben ick. - 1129. M.: Laet my o vader syn van uwen kinderen. - 1131. met, M.: niet; - vingeren, M. had eerst vinderen, maar heeft de d in g veranderd.

1139. toch bij M. na eeuwicheyt. - 1141. O ontbr. bij M. - 1149. haeten, M.: verwaten. - 1150. M.: Al heb ick gesondichten tegen u misdaen.