|
| |
Vierde bedryf.
Hartog van Castilien, Don Pedro, en Don Lorenzo uyt.
ONzalig leven! hoe onrustig zijn de Troonen
Als haet en jalouzy in Princen Hoven woonen,
En als het ongeluk, gebakent aen de kant
Van 't Koninglijk gevolg, ons dreigt van-hoger hant
Als nijdt, gespitst op deugt der oude silv're haren,
De jonge domme jeugt komt in de ziele varen,
En meer als toommeloos de reden haer ontglijt,
En losse domme waen haer in de harssens rijt:
Wat heb ik vaek gesien? wanneer den Hemel dreigden
Of 't een of 't ander Rijk, dat eerst te groots fich neigden
Tot nijt, tot twist, tot wraek, tot staet sucht, of tot haet,
En dat daer volgden op 't verderven van dien Staet?
En dit is 't dat my drukt, en doet omsichtig vreesen,
De twist om 't Rijk een Heer, en 't volk een hulp te wesen:
| |
| |
Dus wensch ik dat de nijdt, gebannen uit het rijk,
Doch nimmer in het hert van onse grooten blijk.
Maer Soone zegt my eens en weet gy niet wat zaeken
Dat doch des Marschalks hooft dus doen op rollen raeken.
Meer als my zelfs ik hem beklagen zal;
Want d' oude vriendschap, en de dienst die hy de Koning
Getrouwelijken dee, die eischen meer belooning;
En sijnen goeden raedt, met sijn ervarentheid,
Vercifschen meerder eer, en meerder achtbaerheid
Dan immer hy genoot: en fijne grijse hairen
Die zijn in staet van 't Rijk vry meer als wel ervaren:
Dies wensch ik wel dat vreê, en rust, sijn oude sin
Tot sijn genoegen weer met blijtschap name in
Maer Sone, na 't gerugt, soo schijnt het of zijn plagen
Met onlust, meest op u haer onvernoegen dragen;
En soo dat oorzack hadt, 't waer my van herten leet.
Heer Vadter is 'et soo, 't is meerder als ik weet.
Want nimmer hebben wy van al ons leve dagen,
Mijns wetens, oit elkaer of haet of nijt gedragen:
Dus of hy onlust heeft op my, dat weet ik niet,
Dan met mijn wil, of raet, is hem noyt leet geschiet.
Dan evenwel de staet, die hy bedient tot schanden
Van 't machtig Spaensche Rijk, waer beter voor de Landen
Een ander toe vertrouwt, op dat sijn raserny
Het landt niet tot bederf, en 't volk tot spot gedy:
Wat kindtsche Koningen, en oude sotte Raden,
Die konnen maer tot soot, of tot verderven schaden.
Was 't so, so was het quaet, dan sulks en gaet niet vast,
En daerom laet die zorg maer tot des Konings last,
Dat 't geene dat ik u gevraegr heb, zou betreffen
Niet u alleen, meer ook u Prins, die ik verheffen
En maegschap maeken zou aan my en mijn geslagt.
Op haet, op nijdt, noch twist, en heb ik noit gedagt.
En 't komt my wonder voor, dat hier in dese Landen,
Daer ik met vreê en gunst ootmoedig zoek de banden
Van houwlijk en vreugd te binden, daer de trouw
| |
| |
My onderdanig maekt de wetten van een Vrouw,
Dat daer de logen-tael haer tonge derf ontbinden,
Om my in 't warrig net van achterdocht te winden.
Neen Vorst, vertrouwt my dat, ik sweer u dat ik ben
Onschuldig, en een vriend des Marschalks.
Dat ik sijn zotheid haet; maer buiten dat, ik sweere
Dat ik onschuldig ben, en sijne gunst begeere.
En evenwel 't gerugt dat seid het; en men seid,
Dat in gemeen gerugt de meeste waerheid leid,
Dan siet daer komt hy zelfs, gy zult te samen swijgen,
Ik moet de waerheid sien uit zijnen mondt te krijgen.
Ieronimo half kranksinnig al wandelende heen en weer.
De Vorsten sijn by een, 't is best dat ik vertrek,
Of mijnen toorne berg, en mijne wraek bedek.
Hy maekt mijne of hy weg gaet.
Want gecken dienen niet by wijse luy geleden:
Soo als ik, die van 't verstant berooft,
De harssens reut'len; en gequelt zijn met het hooft.
Gy doet u zelfs te kort, en acht u zelfs te luttik;
O neen, mijn Heer, dat schut ik.
My schort noch moed, noch hart, wie veel sich zelven acht,
Die hebben gy en ik voor desen wel belacht.
Gy zijt nochtans onlustig.
't Gemoedt is wat ontstelt, en 't hooft is wat onrustig,
De herssens zijn geraekt, de sinnen zijn ontroert,
En speelen nu met ernst, daer na weerom met boert.
Dat 's pas om ons te strecken.
Een Nar in plaets van Raedt.
Daer schorten zulke gecken
Daer wijsheid in den Raedt veelvoudig overvloeit.
| |
| |
Don Pedro zijt bedacht dat gy u tong besnoeit,
Hy maekt weer mijne om weg te gaen.
Dat ongevoelijkheid mijn koude ziel besit.
Dan 't is 'er ver van daen, ik heb een ander wit.
Ik bidt u, segt, wat wit heeft nu uw hert beseten?
Indien het u gelust mijn hert en sin te weren,
Soo weet ik ben belust op 't schoonste schepsel dat
Den Hemel immer schiep, of 't Aerdrijk oit besat.
Bragt menig ten verderf, en veel te laet berouwen;
Berouwen en bederf kon speuren in de min,
En dat het ongeluk van goedt, van bloet, van staten,
My dreigden niet alleen t'ontsetten, maer te laten
Vervallen in de strik van schande, en van smaet,
Noch waer 't onmogelijk dat ik mijn liefd' verlaet.
Heer Marschalk uwe lust strijt tegens uwe jaren.
Al ben ik oudt, ik ben in 't minnen meer ervaren
Dan dese losse jeugt, die sonder reden mint,
Vermits zy toom noch dwang tot hare lusten vint:
En zonder onderscheid de Wetten zoo ontheiligt,
Dat zy de trouwe breekt, en 't echte bedt ontveiligt.
Spreekt en lacht ter xyden.
Een overtuigt gemoedt beklapt sich zelfs zoo dra
Als het beschuldigt wort. dan Hemel is 'et mogelijk
Soo schout mijn droefheid aen, en toont u doch medogelijk.
Jeronimo my deert u droevig ongeval.
Sy zeggen ook zoo, en zoo zeit men over al.
Spreekt weder ter zijden.
Maer dat en helpt my niet; de Geeft van die verslagen,
Heb ik met Isabel uit mijnen Hof gedragen.
| |
| |
Die prickelt mijn gemoet, het swaert dat hem doorstrak,
Die strop die hem de nek en ook het harte brak,
Die stemme die my riep, en 't bloedt uit sijne wonden
Die hebben my met eed tot sijne wraek verbonden,
Maer hier van al genoeg tot op een ander tijdt,
't Is best dat ik vertrek en op mijn tonge bijt:
Maekt mijnen om te gaen.
Gaet sitten.
En set u eens gerust hier aen mijn zijde neder;
Betoomt u hestigheid, en antwoordt op den eedt
Die gy met overleg aen mijne handen deedt;
't Gerucht loopt overal, ten Hof en in de Steeden
Dat u ontroerde sin gestoort is en t' onvreeden
Op dese Princen, en dat uwe quelling meest
Door haer of haer bedrijf veroorsaekt is geweest.
Soo 't waer is, en soo zy met recht daer aen zijn schuldig,
Bekent het en vertrout dat ik soo onverduldig
Het onrecht straffen zal als gy oyt zelver soud..
Ieronimo springt haestig op, en spreekt tot de Princen.
De quelling staetter zy die mijn gemoedt benout,
De Hemel laet niet toe dat trouw en dienstbaerheiden,
In noot en ongelijk van uwen dienaer scheiden,
Neen Princen, schoon of nijt en ongunst my ontset
Van eer en van verstant, in eeuwigheid de wet
Van onderdanigheict my niet en zal begeven:
Ik lief de Vorsten, ja, en zal haer al mijn leven
In onderdanigheid gehoorsaem zijn.
Dat u gevraegt wort is niet of gv in 't pemeen,
Gelijk als d'and're doen, gehoorsaemt, dan of desen
U in 't besonder oyt of leet of quaet bewesen;
En of u hart en sin door haer bewogen is
Tot afgunst; of 't gerucht daer van geingen is,
Der Princen achtbaerheden
Die worden door 't gerucht tot haerder smaet bestreden,
Den Hemel zy getuig dat ik het zeggen mach,
| |
| |
Dat my noit meerder leet en afgunst en gesach
Als door 't gerucht dat haer mijn quelling maekt deelachtig,
En my in haren sin verdacht en twijfelachtig:
Lorenzo, uwen Vriendt en Dienaer bidt, dat hy
Maer in u goede wil en gunst behouden zy.
O Prins! en uwe gunst, die 't leven
Aen mijne oude ziel of nemen kan of geven,
Die bidt ik dat my ook met hare vleug'len dekt.
En openhertigheid dit laet my toe met reeden
Mijn dienstbaerheden aen uw voeten te besteeden.
Buygt aen Pedres voeten.
Geensins, dan 't is genoeg dat mynen Vader blykt
Mijn onschult, en dat gy in waerheid niemant wijkt.
Laet uwe heusheid dan mijn dienstbaerheid bewegen.
Buygt aen Lorenzos voeten.
U vriendschap is my lief, u dienstbaerheid my tegen
Dus staekt ootmoedigheid, en met een vryen sin
Beelt u, mijn vrient, mijn gunst, en mijne vrientschap in.
Onwaerdig ben ik om soo grooten gunst t'ontfangen,
Schoon of mijn dienstbaerheid heeft eindeloos verlangen,
Haar trouw en goede wil te toonen.
Dat my gebleeken is u vriendschap, en 't gevoeg
Van beider eenigheid en beider goeder wille.
Laet afterdocht ter zy, en rust u zorge stille.
Den Hemel geeft u rust soo veel als ik u wensch,
Binnen.
Ik heb de tijdt beleeft dat hy met achtbaerheden
En waardigheid een Stoel van 's Konings Raadtbekleden,
En dat hy als de Son voor alle Grooten blonk.
En sijnen raadt alleen in onse ooren Klonk,
Hy was een Man vol raats, en dapper, maer gezeggelijk.
Sijn trouw was eindeloos, sijn raadt was onweerleggelijk
| |
| |
Dan 't schijnt dat daet, nog raet, nog wijsheid nog verstant
En helpen niet, als 't luk sich tegen iemant spant.
Dat heb ik nu beproeft, ô Vorst! in dese zaken,
Den Hemel scheen in 't eerst voor my gemeen te maken
Haer heerlijk heid en vreugt, na dat ik had getracht
Na uwe gunst met troost, om onder u geslacht
Als uwen Soon te zijn, dan afgunst staet my tegen,
Dan schort'er dit, dan dat, en immers mijnen zegen
Die struikelt hier en daer, ik weet niet waer het schort?
U Demon, Prins, die is 't, die doet u zelfs te kort;
Dan zoo gy blijft gesint, gelijk gy waert voor desen,
Gy zult mijn Dochters Man en mijnen Swager wesen.
Den Hemel loont u deugt, help dank, en zijt gewis
Dat hier door u en my iets groots besloten is;
Wat my aengaet, ik zal u en u Rijk mijn dagen
Altijdt genegentheid en trouwe vriendtschap dragen.
Geluk, geluckig Prins, ik wensch 't u al ten goén,
Voorts gaet, gelijk als 't hier gaet, buiten u vermoên.
Ik zal u Vader voort met heerlijke Gesanten
Verzoeken, dat hy komt, om tusschen ons te planten
Oneindelijke vree, en om met Majesteit
En Koninglijke pracht u feest te sien bereit.
Alle binnen.
Ieronimo in sijn Huysgewaet gekleedt zijnde, met strop en ponjaert.
Komt hier mijn hulpers komt; wie zal my van u beiden
Het beste na de poel des afgronts eerst geleiden?
Gy strop, die metter haest des levens azem sluit,
Gy zult my passen, en mijn spoedig redden uit
Dit haestig leven: neen, het souw my gantsch niet schicken
Want dieven passen best aen galgen en met stricken;
Hy werpt de strik met afkeerlikheid weg.
Maer gy Pook die gladt en heerlijk blinkt,
En Caesars groote ziel ontzielde: komt bedwingt
Mijn droefbeid, treft mijn hart, en helpt my uit dit leven;
Steek toe, ik scheid'er uit. neen, wilt het my vergeven
Gy strop en ponjaert, want ik en begeer u niet
| |
| |
Voor dat mijn ziel haer schandt en leet gewrooken siet,
Wat zoudt doch baten dat ik moedeloos my selven
In doodts vergetelheit ging wraekeloos bedelven;
Ik zoek wat anders, en zal wachten tot de wraek
My in mijn sterven troost, en eene name maek.
Bosardo, een vermaert Schilder, uyt.
Wie zijt gy die my hier, in 't swaerste van mijn strijden,
Den zegen en de winst van wraeke dorst benijden?
Wat onluk voert u hier, om neffens my u ziel
Te wagen op den weg van 't ongeluckig wiel?
Ik ben u onderdaan, die in voorleden nooden
Hier tot dit Heil'ge Recht kom metter haest gevlooden
Om recht, Heer, ja om recht,
Mijn Soon die is vermoort in een vervloekt gevecht:
En 't Vaderlijke hart, dat vol is van medogen;
Is tot een rechte straf en tot de wraek bewogen;
Dies wil ik dat men die, die hem vermoord', weerom
Gerechtig met het Swaert tot sterven weer verdom.
Is uwen Soon vermoort, is uwen Soon verslagen?
Soo hebben gy en ik gelijk en recht te klagen;
Maer uwen wil van straf, is meerder als mijn macht;
Die niet als wraek en zoekt, en echter klacht op klacht
Soo vruchteloos versucht, en niet en kan verwerven,
Dan sonder mijne wraek en sonder recht te sterven.
En gy die min als ik u des beklagen moogt,
En hebt geen klagens recht.
En stierman zijt van 't recht, indien gy hebt verloren
Een Soon, die als de mijn was tot u troost geboren,
Soo kom ik recht ter tijdt, om in u eigen zaek,
Beneffens mijne zaek te zoeken recht en wraek.
Wat spreekt gy doch van recht, de tijdt is zoo bedurven
Dat deugt en recht al sijn voor onse tijdt versturven,
En dat de moedtwil meest de heerschappye voert,
En door haer vrye loop de Landen heel ontroert,
De roede van 't Gericht, in splinters, en aen stucken,
Moet lijden dat gewelt haer onderdanen drucken.
| |
| |
Rechtvaerdigheid is heen, gewelt, en gelt is 't recht,
Dat alle twisten meest in desen tijdt beslecht.
Wie twist heeft, en ten Hoof zijn zaeken moet bepleiten,
Of tot sijn voordeel staen ontallelijke feiten,
Of klaerder als de zon sijn zeggen blijken kan,
Of zelfs den Rechter weet de oorzaek, of een man
Met duisent tuigen quam sijn zaeke vast te maken,
Noch zal hy aen geen recht tot sijnen voordeel raken,
Als gunst voor sijn party des Rechters ziel bevat,
Of als daer sijn party zelfs tot sijn rechter zat:
Dies komt gy veel te laet, om recht by my te zoeken.
Soo mach ik u, en zulk een staet te recht vervloeken.
Soo is 'et, en het zal soo blijven, tot dat ik
Met errenst en met kragt de schelmery verschrik.
Hy begint te rasen.
Komt spooken, spooken komt, laet ons met dese handen
Het snood en schelms gedrogt met errenst aen gaen randen,
Gy Tysiphon pas op, en let maer op dien schelm
Die 's Konings troon besit, met een vergulde Helm.
Siet gy Alecto toe, dat ons de Portugeesen
Niet op de Joodsche wijs met tovery beleesen
En Cerberus komt gy hier aen mijn rechter zy
Driehoofdig op de wacht, als 't noot doet staet my by,
En ik, ik zal als hooft, en hopman u geleiden.
Ter plaetse daer men u zal Helsche vreugt bereiden.
t'Sa krijgslui, t'sa treet voort, en schrikt niet, maer hout moet
En volgt u Veltheer na, hy is van Konings bloet.
O bloode Toveres, wat schuilt gy om het vechten
t'Ontvlieden, neen, gaet voort, of anders uwe vlechten.
Hy vat Posardo by den kop.
Dat zullen stricken zijn om uwen blooden hals.
Ik schrik niet Heer, ik volg, u meening die is valsch.
Hy laet hem weer gaen.
Wat zoo, met tomeloose gasten
Te Krijgen, is een zaek die nimmer my en pasten.
Nu Krijgsluy, krijgt een moedt, den vyant die komt aen,
Lorenzo, en de Prins die sie ik 't voorste gaen.
| |
| |
Steekt de Trompetten op, en laet de Trommels hooren,
Soldaten wel gemoedt, en Ruiters geeft de spooren:
Alarm, alarm, val aen; die zegen die is my,
't Geluk en helsche spook die heb ik op mijn zy:
Daer is Lorenzo, t'sa wilt u gevangen geven,
Of ik beneem u voort op staende voet het leven.
Ik ben u onderdaan Bosardo, die van veer
Hier tot u achtbaerheit alleenig ben gekomen
Om hulp in mijn ellendt. Ier. Bosardo wel gekomen,
Sijt gy Bosardo, die de snel-gevlekte Faem
In Schilder-kunst verheft zoo dapper sijnen naem?
Sijt gy dien Schilder, die de Beelden na het leven
Kunt zulken schoonen trek en zulken verwe geven?
Gy komt ter rechter tijdt, om door u groote kunst
Aen uwen wil, mijn macht, mijn wille, en mijn gunst
Gantsch en geheel en al te trecken en te binden
Aen u, als aen de best' van alle mijne vrinden.
Komt hier Bosardo, komt met my in desen Hof,
En gaen wy t'samen zoo de paden op en of,
En laet u groote geest, ontbonden, sich verkloeken,
Om alles wat zy noit in konst en vont, te zoeken:
Want ik beb goede stof, en Acte, die zoo streelt
Een Schilders groote geest, een enberisp'lijk Beelt,
Wiens schoonheit en wiens deugt heeft verre overtroffen
De deugt en macht van die, die 't meeste daer van stoffen.
Komt hier Bosardo, staet, en schildert na mijn sin
Een stuk, brengt daer te pas dese History in:
Den strijdt die Spanjen wan laetst van de Portugezen,
Daer in Lorens verloor de glory van te wesen
Het puyk der Ridderschap, die schildert in 't verschiet:
Brengt aerdig in het klein, soo dat men 't nauwlijks siet,'
Hoe hem Oratius gevangen brocht den Koning,
En met Don Pedro twist, en kreeg tot een belooning
De eer en zijn rantsoen; daer achter sit de Nijt,
Die voor den Spaenschen Prins in sijne hielen bijt,
| |
| |
Wat nader maekt op 't schoonst en sinnelijk na 't leven
Vrouw Bellemperia, wiens schoonheit ook verheven
Lorenzo heeft vervoert, zoo verre, dat hy niet,
Dan aen haer schoonheit maer siju ziel ten offer biet.
Oratius wiens beelt in schoonheit en in deugden,
Mijn oude koude ziel alleenig maer verheugden,
Die speelt een droeve rol, dies voert hem op het plat,
En speelt met hem alleen den inhoudt van dit Blat,
Zijn liefde, sijnen loon, sijn vreugde, zijn bederven,
Sijn angst, sijn lijden, en sijn al te bitter sterven,
Dat beeld my levend uit; en hier aen desen boom,
Verhangt hem: schildert my dat ik ook derwaeros koom
Met toorts-licht in de hant, verbaest en met bewegen,
Ontroert en gantsch ontstelt, angstvallig en verlegen,
Verschrikt door het geluit van een benauwde stem,
Die riep, Jeronimo: en dat ik in de klem
Van schrik en vreese my beweegt vont, met erbarmen
Hem af sneé, en beving in dese mijne armen:
Dat grouwel mijne ziel omcingeld', doen ik zag
Dat mijnen Soon vermoort in mijne armen lag;
Dat raserny my hadt zoo vreeselijk ontfangen,
Dat ik my zonder wraek schier zelver hadt verhangen,
't En waer dat Izabel, mijn Huisvrouw, mijn terstont
Ter Boomgaert volgde, en in zulken lijden vondt.
Daer schildert, hoe ik ween, en hoe uit dese oogen
Bedroefde tramen my van enkel droefheit vloogen:
Hoe Izabella treurt, hoe ik mijn handen wrong.
En hoe van harde rouw mijn ziel in 't lichaem sprong.
Hoe zucht op zucht verwekt beroering; hoe wy beiden
Elk-aer bewegen om maer van de ziel te scheiden:
Mijn oogen brandig fluks de Sterren in het Oost
Met toorne dreigen doet, te straffen op het boost,
Om dat zy zonder rouw mijn hartenleedt besagen,
En toonden haer daer in, in 't minste niet verslagen.
De Boomen, doen verschrikt, my vreesen, om dat ik
Al haer bederven swoer in eenen oogenblik,
Sy klapten aen 't gebergt: mijn too me doet de Bergen
Mijn trillende genae, en om vergeving vergen,
| |
| |
En kennen hare schult, om dat zy omgestort,
Der Moorders leven niet beroofden op een kort:
Dit schildert, en daer by, hoe wraaklust mijne hayren
Doet rijsen, om met u ter hellen heen te varen,
Hoe Plutoos donk're Rijk, den Hemel en de lucht
Met swarte nevel dekt; en hoe dat sucht op sucht
De Helsche Spookery my na staet: hoe de baren
Van Styx om onsent wil haar stellen in 't bedaren:
Hoe wraeke op den rug van uwe Reisbroer sit,
En rijdt beyd' u en my, met roed', met spoor, en bit.
Hy dreygt Bosardo met den Ponjaert, en loopen t'samen verbaest binnen.
De Wraeke, zynde een Vrouw met een brandende Toorts in de slinker, en een Dagge in de rechter-handt. Bedrog, ook een Vrouw met een lelijk aengesicht, en verscheurde kleederen achter, maar voor wel toegemaekt.
O aengenaem Bedrog, ik heb vast door u tergen,
Met yver op en neer de Pyreneesche bergen,
En hooge steilten van de Alpes door gerost,
En heb des daegs de Son, en hare macht getrost
Des nachts de duisternis, en hare swarte naarheid,
Om uwen aanslag: spreekt, en segt my nu de waerheid
Waar dat wy zijn, en of mijn loop haast einden moet?
Want mijne ziel, en dag', die dorsten beid' na bloet.
Wy zijn in Spanjen, daer de weelde, pracht, en Hoven
U overvloedt van bloedt, door haet en nijdt, beloven:
Dus scherpt u Dagge flux, en moedigt uwe vuist,
En blust de bloed-dorst, die in uwen boesem huist.
Schoon of Italien gevoelde mijn vergrammen,
In Bond-genooten, of in hare Eed'le Stammen,
Ja mijn genegentheid genoegsaam scheen vertuit,
Doen ik haar Eed'len en haar Princen roeiden uit;
Soo brand ik nog na 't bloedt van Spanjen', dat voor desen
Van al mijn schelmery een oorsaak plagt te wesen,
| |
| |
Om haer te plagen met de zelfde middel, die
Ik meest tot hare dienst gebruikt heb, zonder wie
De werelt wel in vreê, en rust hadt konnen leven:
Beraedt u kort en goedt, en wilt my uitkomst geven.
Voor wie gy my gebruikt, zeg op aen wie, en waer.
Den Marschalk van dit Rijk die wikt en weegt het swaer,
Dat sijne Soon, de bloem der Spaensche Oorlogs-helden,
Door Pedro en Lorens, sijn jonge leven velden,
Soo eereloos en schelms, die met de pook en koort
In sijnen eigen Hof hem hebben schelms vermoort.
Onzeekerheit besit zijn hart, en doet hem dugten;
Of hy 't met wanhoop lijdt, of u gebruikt; gerugten
Beswalken sijn verstandt, en hy en weet niet hoe:
Dies geeft u op den weg, en maekt u daer na toe,
En geeft hem uwen raedt, besit fijn oude zielen,
Beweegt hem: doet u best om Spanjen te vernielen.
Leeft Sextus wederom, die 't Koninklijk geslagt
Uit Romen bannen deedt, door moorden, vrouwen-kragt,
Soo moet op nieuws weerom een Brutus zijn herboren.
Schrikt Spanjen, Spanjen schrikt, u Kroone gaet verloren,
Een tweede Brutus u, en uw en Zetel swoer,
Eer dat hy wist dat ik hem sijnen sin beroer,
Dat hoon en smaedt hem quelt, en dat sijn quel en plagen
Niet rusten, voor hy u siet sijne quelling dragen!
U Princen, die sijn leedt door moort en schelmery
Bedreven, mosten voort: maer nu ik op sijn zy
Mijn gunst gesworen heb, de middel die hem misten
Om uit te voeren, die zal nu door mijne listen,
Een open deur, een padt ontsluiten; want mijn lust
Geen teugel temmen kan, voor dat hy is geblust.
Soo oit mijn macht vermocht iets machtigs uit te voeren,
Soo zal zy tot haer hulp nu Son en Maen beroeren,
En wat ik al vermag blijkt al de werelt door,
Italien, Vrankrijk in 't bysonder neemt eens voor
Het machtig Romen, dat de werelt kan betoomen,
Wat heeft dat schandt en smaedt om uwent wil bekomen?
Wat leê het niet, doe ik drie zielen maer besat,
Waer door ik worp om veer de vryheit van de Stadt:
| |
| |
De doodt van Caesar heeft Octavius doen willen,
Dat Brutus niet alleen, maer Romen zelfs zouw stillen
Met haren ondergang, sijn opgeheven wraek:
Doen hadt ik mijne lust, doen hadt ik mijn vermaek.
Doen 't Roomsche Volk verjaegt, en hare Wet geschonden,
De Vaders ballingen, doen 't krijgs-volk ongebonden
Het Capitolium verwoest', en droegen uyt
Den Tabbert, bijl en trots tot een verw aenden buit:
Doen Tempel. Tempelsdienst, en 't heylig Autaer stooken,
Tot Caesars uitvaert, most het bloed der Burgers smooken:
Doen eereloos elk een sijn eedt, en trouwe brak:
Doen vry-gelaten, en d'onvrye Slave strak,
Als hy sijn Heer verriet, was vry en ongebonden:
Doen trouw gebannen was, en Recht en Wet geschonden
Doen Cicero, wiens tong en penne 't Roomsch gebiedt
Een Pylaer strekten, zelfs den ouden kop daer liet.
Hy meendt in 't eerst, ik was flauw, loom, en niet so vierig,
Als hy my vont in 't eindt; men noemt my wraek, en gierig,
Soo ben ik ook, want voort soo haest ik had de lugt,
Dat hy fich over Zee wou bergen met de vlugt,
En dat Neptunus hem bedwongen hadt te keeren,
En hy door Cerus gunst my waenden af te weeren:
Dat spook der Vogelen, als Goddelijke boon,
Hem wekten daer hy sliep; en dat om gunst en loon,
Sijn Huisgenoten trouw was moeylijk aen te tasten,
Had ik een gaeuwe vondt, daer ik hem meê verrasten
Door u bestelden ik, dat ydel vrees het hart
Van sijne Wachters heeft tot vluchten toe verwart;
En door de gierigheit van Laena, die hy 't leven
Door sijn welspreekentheit voor desen hadt gegeven,
Met een vermoeden moedt, hem by den hals gevat,
Met sijnen degen treft, en miste; voorts soo spat,
Het bloedt ter ader uyt: den onden grijsaert klaegden,
En sloeg sijn oogen op: hy kendt hem, en hy vraegden,
Met een ontroerde geest, en zijt gy Laena niet?
Die ben ik, seidt hy: hoe, is my van u geschiet
't Geen ik van geen Romein gelooft had te geschieden:
Dit niet alleen, maer meer, gy zult door het gebieden
| |
| |
Van Marc Antonius, sprak den vervloekten fielt,
Door dese handt terstont onthalst zijn, en ontzielt.
Hoe, zey den and'ren weer, is eer en schaemt verbannen
Een trouw met schelmery te samen aengespannen,
So is 't met my gedaen: ô eer-vergete guit,
Is 't u vergeten, hoe ik laetst dy redden uit,
Een schandelijke doot, doen dijne schelmeryen
Dy deden voor de bank des rechters schult belyen.
Hadt doen mijn tong haer konst gespaert tot u verderf,
Ik leedt niet dat ik nu door uwe handen sterf.
Dat vorder niet, zeidt hy, 't verleden is vergeten,
En met zoo heeft hy 't hooft den ouden afgesmeten,
Wiens silver hair my zelf deê schricken, doe ik zag
Dat daer het wijsste hooft der Stad ter neder lag.
Antonius ten dienst heb ik hem zoo verslagen.
Ik heb in al u doen een dapper welbehagen,
Dan nu in dese tijdt is 't noodig dat gy gaet,
En geef den Marschalk moedt, en deelt hem uwen raedt,
En openbaert hem hoe en wat gelegentheiden
Voor handen zijn, om wel sijn aenslag te bereiden.
Ick zal hem op een kort bewegen, en daer by
Ontleden stuk voor stuk van al de schelmery.
Gaet binnen, en komt weder uyt sonder Dagge.
Hy heeft de leus al weg, en ook de fin gevat,
En mits ik hem in 't oor iets in geluistert hadt,
Soo sprong hy op verschrikt; ik stak na u gebieden
Mijn dagge in fijn vuist, en stelde my tot vlieden
Om u te vinden, voort, en laet ons vluchten eer
Hy u gewaer wort, en in 't oog krijgt.
En gaet gy daer gy waent u werk te konnen geven,
Ik voeg my na het Hof, daer ik gewoonlijk neven
Den Koninglijken Stoel mijn beste vrunden set,
Daer ik den Velt-Heer vly, den Raedt met Gelt besmet,
Des Burgers beurs ontbloot, des Voorspraeks zake vulle.
| |
| |
Ieronimo uyt met de Dagge van de Wraek in de handt.
Siet ginder waer hy komt, hy maekt alreê den dullen!
Ik wensch u uwen wil tot op een ander tijdt
Ik wensch dat onrust u staeg in de hielen bijt.
binnen.
Ieronimo haer siende, vlucht, en spreekt.
Ey vlugt niet, maer blijft staen, ô raets-vrou! die met hijgen
Mijn harte kloppen doet, met hoop van wraek te krijgen:
Ey vlugt niet, maer ontdekt my uwe meening vry:
Hoe is 't hier, is het droom, of is het spookery!
Gy vlugt, en laet my staen in meerder duisteroissen
Dan ik te voren was, met mijn beswaert gewissen:
Wat helpt my desc Dagg', wat baet my uwen raet,
Soo gy de voorder rest voor my verborgen laet.
O hemel! zal dan leet op leet mijn harte quellen,
En dees bekoring steets op nieu mijn geest ontstellen,
Soo is mijn ongeluk veel swaerder als mijn kragt;
Dan als ik my bedenk, en op haer reden acht,
Soo heb ik ongelijk; ik ben, zey zy, de Wraeke,
Tot u gesonden om te redden uwe zaeke,
Neemt dese Dagge aen, op morgen wilt u spoen
Ten Hoof, let op u stuk, ik raedt het u ten goen,
Want dese Dagge zal u sonder missen morgen
U droefheid einden, en een straffe wraek besorgen;
Past dat gy wacker zijt, en dapperheit gebruikt,
Op dat gelegentheit u aenslag niet ontduikt:
En laet nieuwsgierigheit u sinnen niet bekoren,
Om meerder van de zaek uit mijne mont te hooren,
Maer volgt gy mijnen raedt, gaet derwaerts, en de tijdt
Die leert u voor de rest: en mit was ik se quijt.
Soud droom of spooken zijn? de droom bedriegt, de spoken
Zijn yd'le grillen, die ik dikmael heb weersproken.
Het zy dan wat het zy, voor eind'lijk besluit
Ga ik ten Hoof, en sie of 't iet, of niet beduit.
Binnen.
| |
| |
| |
Eerste vertoning.
Hoe den Koning van Portugael van de reyse komt, en van 't gantsche Hof verwelkomt wort.
| |
Tweede vertoning.
Hoe Vreede tusschen beyde Koningen bevestigt wort.
| |
Derde vertoning.
Hoe het Houwelijk van Don Lorenzo en Bellemperia, in presentie van beyde Koningen en het gantsche Hof, door den Bisschop bevestigt wort.
Don Pedro, en Don Lorenzo.
Dat Bacchus desen dach ter eeren zy geheiligt,
En Mars en Venus t'saam ter eeren en geveiligt
In haer vereeniging te leiden tot de tent,
Daer zy op 't sachte bedt het minnen zijn gewent.
Nu siet gy Heer hoe 't luk met arbeit wort verkregen.
Door uwe gunst, en door des Hemels milde zegen,
Verkrijg ik meer als wensch; en my en schort niet, dan
Dat ik my na waerdy niet dankbaer toonen kan.
U heusheit overwint my, en u vrientschap beiden:
Dan 't is nu tijdt om vreugt en blijdschap te bereiden:
Ik wenschte dat men iets kon vinden om het Hof,
En 't Koninglijk gevolg met vreugden en met lof
Op een of and're wijs in vriendschap te vermaken.
Sulks placht wel eer te sijn in diergelijke zaken:
En kon men nu weerom iets vinden, 't waer een lust.
Wat dunkt u aerdigst om te worden toegerust?
Ieronimo met mantel en kleeding, bedaert zijnde, uyt.
Dan siet den Marschalk, die voor desen
In sijnen jongen tijdt vermaeklijk placht te wesen,
| |
| |
En yder een met vreugt en vrolijkheit verwon;
Ik roep hem, of hy ons misschien iets vinden kon.
Signoor Jeronimo, hoe is 't, hoe staet het leven?
Solt gy u desen dach tot vreugde meé begeven.
Of zal zwaermoedigheit weer quellen uwe ziel!
Dat is na dat het quam, en na den teerling viel:
't Kon wesen dat my vreugt soo onverwacht ontmoeten,
Dat ik swaermoedigheit liet finken voor mijn voeten?
Of dat bekering my soo haestig overquam,
Dat ik de vreugt verliet, en 't oude wesen nam:
Maer wat beweegt u Heer, om my hier na te vragen?
Mijn vrage strekt een beê, ey laetse u behagen:
Gy siet dat desen dach van yder een tot vreugt
Geviert wert, en ik bidt, dat gy u meê verheugt.
Een anders vreugt is ligt, mijn droefheit swaer en magtig
En geen gemeene vreugt en blijdschap is soo kragtig,
Dat zy die weeren kan; dan soo ik vrolijk wort,
Soo zal gemeene vreugt verand'ren op een kort.
Weg met die grillen, weg: gy siet elk een is lustig,
Sijt ook soo, neemt een moedt, weest vrolijk, en sijt rustig,
Ik heb soo dadelijk den Bruidegom geseit,
Dat ik wel wenschte dat ik met bevalligheit
Iets geestigs had, om op de Bruiloft, hem ter eeren,
Te brengen voor den dach; nu zou ik wel begeeren,
Alsoo gy in u tijdt vermogent waert, en mildt
In zulke zaken, dat gy ons nu helpen wilt
Aen iets dat vrolijk mocht de Koningen vermaken.
De jaren hebben my dees dingen leeren staken,
Ten is mijn werk niet meer, want ik ben out en kout.
Geloof ik ben allang die grillen af gestorven,
Soo dat ik my van zulks niet onderwinden dorven.
Wy weten beter, en verzoeken voor het lest,
Laet u bewegen, en zegt maer, wat dunkt u best?
Waer ik u dienst kan doen, daer ben ik toe genegen;
Maer hier in dese zaek raekt gy met my verlegen.
Wy zorgen daer niet voor, beveelt gy ons de rest,
| |
| |
En denkt wat tot vermaek nu dienen zal voor best.
Wat dunkt u Vorsten goet?
Dat schijnt niet ongerade,
Wanneer met goet Musijk de held're stem daer by,
De snaren en de tromp maer helpt en gunstig zy:
Dan wat u best gevalt, dat zal ons wel gevallen.
Musijk en dient ons niet, want niemant van ons allen
En dient de Boven-zang: maer zo gy immers wilt
Dat uwen yver zy door mijnen raedt gestilt,
Soo rae ik tot iets goets, ik rae tot een Comedy,
Tot vreugt, of tot vermaek, een deftige Tragedy:
Want snaren, en den dans, sijn Konsten reed'lijk zoet,
Maar defe dienen bey tot wetenschappen goet.
En 't was van over ouds de Koningen behagelijk,
De Wijsen aangenaam, en t'aller-tijdt verdragelijk,
Dat iets van ouds geschiedt, vertoont wiert als of 't was;
En dat men op 't Toneel, als in een Spiegel las:
En 't zal de Koningen, en al het Hof-vermaeken.
Gevalt het u, ons meê, wat raet om aen te raeken?
Doen ik studeerde, heb ik eens op rijm gestelt
Een Spel, dat doen ter tijdt ik wilde met gewelt
Te Salamanque dat de borsten souden speelen,
Om dat den Inhoudt was na mijnen sin ten deelen:
Dan 't haestig sterven van mijn Vader sulks belet,
En zedert heb ik dat uit mijnen sin geset:
Maer zo gy lustig zijt ter bede van u beiden,
Sal ik het zo terstont, tot speelen noch bereiden.
Dit: Mustapha, die de Stadt.
Van Rhodis met gewelt verovert heeft gehadt,
En daar een eed'le Maegt Perseda had bekomen,
Die hy met sijn vertrek na Thunis heeft genomen,
Wiens schoonheid dagt hem sulks, dat hy haar waerdig acht
Soliman tot een Hoer te worden toegebracht:
Den Turcksen Keiser, die verlieft om hare minne,
Doet alles wat by mach, en kan gantsch niet verwinne.
| |
| |
Door raedt van Mustapha, neemt eenen Rhodiaen,
Die, tot sijn ongeluk, in d'oorlog was gevaên,
Te bruiken, om de Maegt door eenderleye sprakeen
Meer te bewegen, om tot sijnen wilte raeken:
Dan dese, die voor lang met haer was ondertrouwt,
Vliegt in haer armen, daer zy hem beslooten houdt;
Soliman doet hem daer door Mustapha door-steken.
Perseda, om haer eer en Bruidegom te wreeken,
In schijn van vriendschap, helpt den Keiser om den hals,
En voort haer zelven ook: en Mustapha, die vals
Den aenslach brouwde, is het ongeluk ontsprongen:
Hier is het eindt, en dit hebt gy my af gedrongen,
Het is of gy u zelfs versleeten hadt in 't Spel
En rymery: wat raedt om volk die 't speelen?
Hebt gy my overstemt, ik wil dat u mijn beden
Bewegen wederom; ik bidt dat gy, en hy
My t'samen doet de eer, te speelen neffens my.
Hoe nu wy speelders zijn gelijk Comedjanten,
En Kameristen, of als zulke lichte quanten?
Dat past ons niet, ô neen! ik ben dat niet van sin.
Noch ik Jeronimo, en beeld u dat niet in:
Maer wilt gy uit ons volk na uwen sin verkiesen
Wat mach ik tijdt verliesen
In dese voddery: wat waent gy Vorsten, dat
Ik my in dese konst zoo slecht en schand'lijk schat,
Dat ik met Hoofs-gespuis, en zulken schuim van boeven,
My en mijn Treur-spel zou om uwent wil behoeven,
Te speelen? of dat gy in uwe achtbaerheit
Door 't speelen zijt verkleint, en denkt dat niet; verbeit
Tot dat ik u verzoek: maer houdt my dat ten goeden,
Dat grooter als gy zijt, voor desen niet vermoeden
Dat schandt of oneer was in 't speelen van iets goets:
Maer wel dat hoovaerdy steekt in de botste bloedts.
De grootste Koningen, de Keisers die voor desen
Het Machtig Romen heerst', en Spanjen dede vreesen,
| |
| |
Die heest ook zelfs gerijmt, gespeelt, en ook vertoont
Dat eer en konst in rijm, en by de speelen woont.
En zoudt gy nu tot smaedt van haer, en mijne werken,
Wanneer gy speelen zoud, vermeenen te bemerken
Dat uwe achtbaerheit verkleinde: zoo is 't best
Dat ik my hou gerust, adieu goenacht voor 't lest.
Hy maekt mijne em te gaen.
Neen; neen Jeronimo, dat is 't niet dat wy willen.
Bedaertu, loopt soo niet, en wilt u gramschap stillen.
Sy houden hem vast.
En voorder, zoo gy wilt, wy zullen neffen u,
Blijft doch staen, en weest doch niet soo schu,
Ik zal om uwent wil my ook hier toe gebruiken.
En trekt soo niet, ik sal 't ontworstlen noch ontduiken:
Dan zegt hoe dat gy wilt?
Soo is u desen dach wraek en bederf bereit.
Spreekt binnens monts.
Komt dan gy Heeren, komt, hier heb ik al de rollen;
Wy willen lustig zijn, en desen avont hollen,
Gelijk de Paerden die te veel by haver zijn.
Soo willen wy ons ook verheugen by de wijn:
Komt elk verkieft sijn sin.
Schikt gy 't na u vernoegen.
Neemt wat u lust, ik zal na 't overschot my voegen,
Het schicken zoo 't behoort: speelt gy voor Soliman:
Geeft Don Pedro de Rol.
Want gy van stam, tot stam, te heerschen schijnt geboren.
En gy, Erastus, om de Juffers te bekoren;
Hy geeft Lorenzo de Rol.
Want desen dach, en meest ú daden, wijsen uit,
Dat Hoofsche vleyery, en min, na mijn besluit,
Wat zalder voor u blijven?
Ik zal het overschot der Rollen voort bedrijven,
| |
| |
En speelen voor Mustaph: die met een straffe wraek,
Solimans lijden wreekt, met ongemeen vermaek;
En daer meê is het spel gemant, en heel volkomen,
Maer nu ik my bedenk, ik heb wel voorgenômen
Te bouwen, maer vergeet het nodigst datter is,
Dat is het Fondament, en nu is alles mis:
My schort een Vrouwe, om Perzedes rol te speelen:
En zonder die is 't niet, en al maér werk ten deelen:
Dies zoo het mooglijk waer, dat Bellemperia
U Suster, en u Bruidt, met ons ter Kamer ga,
Soo zal ik dan met zoo doorluchtige Persoonen,
Yet ongemeens, en vreemts de Koningen vertoonen.
Beweegt haer, en gy zult van desen avont fien,
Dat niemant, die daer leeft, in Spanjen zach geschiên,
Kom gaen wy na de Bruidt.
Billemperia uyt.
Siet daer, zoo komt zy even.
Lief Bellemperia gy moet het ons vergeven:
Wy bidden dat gy ons ten goeden houd, dat wy
Van desen avont ons verheugen; en daer by,
Dat gy u neffens ons tot speelen laet bewegen;
De Marschalk heeft ons zelfs daer toe alree verkregen.
Hy is gesint, iets vreemts te brengen voor den dach,
Van speelen, rymery; en zoo hy gaerne zach
Dat gy u neffens ons gebruiken liet, zijn bede
Is dat gy met ons speelt.
Ik ben daer meê te vrede:
Mits dat ik neffens u daer door niet wert verleit
Tot schande, of tot spot, noch buiten eerbaerheit.
Mevrouwe, zorgt dat niet: oneer, spot noch schanden
En is 'er mee gemengt; 't is kortwijl, die de banden
Van uwe Bruilofts-feest verstricken, mits de vreugt
De liefde moedig maekt, en 't Bruilofs-bedt verheugt.
Hy geeft Bellemperia de Rol.
Neemt dese Rol, en ik zal alles voort ter eeren
Wy zullen vast gaen leeren
| |
| |
De rollen die gy ons bevolen hebt.
Voor Mannen zoo als gy, van herssens en verstant,
Om veertig, vijftig vaersen zoo veel tijdt te slijten.
Indien het iemant wist, men zou het ons verwijtent
Ik heb wel eer gekent een slechte Kamerist,
Dit, als hy maer de sin van een Comedy wist,
En zonder missen voort zoo een Comedy speelde,
En souden wy veel tijdts, fatzoens, en veel beslach,
Om zoo een kleine zaek, nu halen voor den dach,
Dat was een oneer ô neen! voegt u na binnen.
En elk besorgt het zijn, en laet ons voort beginnen.
t'Sa, t'sa, en elk een aen 't zijn,
En sooder noch iets schort, dat legt gy maer op mijn.
Gaen t'samen binnen, maer Bellemperia blijft en trekt Ieronime te rug.
Jeronimo een woort, en houd het my ten goeden,
Indien het u gevalt, ik kan my niet bevroeden,
Hoe dat kleinhertigheit zoo grooten ziel besit,
Als d'uwe schijnt te zijn: ik bidt u, zegt my dit:
Hoe kan zoo braven ziel verswelgen, en verkroppen,
Dat schelmen tot haer smaet, haer eer, en luister stoppen?
Hoe kan de moordt, geschiet aen zoo een Soon, als gy
Verloor, dech zonder wraek vergeten zijn, en vry
Van straffen ondergang, van een zoo dapp'ren Vader?
Wreek u Oratii doodt; want niemant heeft hy nader
Als u, en my: de moordt die heeft mijn Broer begaen,
En hy, die door bedwang mijn Bruigom is; vang aen
En wreekt sijn doodt- of straf, en ondergang, die dreigen
U, en de moorders bey, haer tot de wraek te neigen.
Eerwaerdige Princes, wiens dapperheyt betoont,
Dat recht een eed'le ziel in uwen boesem woont,
Verschoont mijn lang vertrek: ik hadt my al gewrooken,
Hadt my de zeekerheit der misdaet niet ontbrooken:
Dan nu ik zeeker ben van alles, zijt gewis,
| |
| |
Dat dit versierde spel, mijn wraek, en uitvaert is.
Ik bidt u, stelt u hert gerust, en weest te vreeden:
Want zoo gy moedig zijt, zoo zullen wy noch heden,
Tot wraek, en straf, te saem zoo wel besteen den dach,
Tot onser beiden rust, als oit geschieden mach.
De moorders, en de tijdt, die konnen nu niet lijden
Dat ik u meerder zeg: dan gaen wy wat ter zijden,
En alles wat ik heb besloten, zal ik voort
U zeggen, gaen wy in, eer dat ons iemant hoort.
Binnen.
De Gordijnen neer, De Koning van Spanjen, met den Koning van Portugael, worden de Stoelen geset in den uyttersten hoek van 't Toneel, aen de Zuyd-zijde, alwaer den hertog van Kastilien, met noch twee Stomme Edelen, sonder meer achter de Stoel staen.
Soliman sit als Turks Keyser. Mustapha brengt Perseda gevangen. Speelen de Tragedy.
Gy, die de Marmor-vloer, en 's Rijks verheven Tronen;
Met heerlijkheid betreet, by wie de machten wonen,
Die 't Christen volk verschrikt, vermits gy haer de wet
Na uwen wille stelt, ter eeren Mahomet:
Ik breng u zegen toe: ik heb den last voltogen,
Die gy my gaeft, en siet de blijken voor u oogen,
Dit is het overschot van Rhodis, dat alleen
Verschoont is, om met dienst haer schoonheit te besteen
Sy wort los gelaten.
Ontslaet haer uyt de banden,
Die mijne ziel alreê doet in haer liefde branden,
O aengename Maegt! geluckig is den dach,
Dat ik u schoonheid, eer, en vriendtschap toonen mach;
Weest wel te vreên, en stelt gerust u hart en sinnen:
En zoekt u beil alleen in mijne gunst te winnen.
Waer ik in eerbaerheid voldoen kan, zijt gewis,
Dat hier u dienares, en trouwe dienstmaegt is.
Maer waer mijn eerbaerheit gevaer loopt, onverwinlijk
| |
| |
Sal ik u tegenstaen, met lijf en ziel ontsinlijk.
Ontslaet u alle zorg: gy zijt alleen voor mijn:
En in mijn liefde kan maer eer, en voordeel zijn.
Ik ken geen liefde, noch ik wil van u geen voordeel.
Gy dwaelt in alle bey, en spreekt zulks sonder oordeel;
Ik bidt dat uwe liefd, om mijnent wil, de brandt
Wil blussen, die gy hebt in mijne ziel geplant.
Laet af, en denkt niet, dat ik my zoo zal vergeten,
Dat ik om uwent wil, besmettn mijn geweten.
Ik zal met heerlijk heid van alles u versien:
Gy zult na uwen sin beheerschen en gebien
Een stoet van Hofgesin, van Maegden, en van Vrouwen,
Die ik u zal ten dienst doen staen, en onderhouwen.
U schoonheid zal bepronkt met Peerlen en Gesteent,
Onschat baer zijn verçiert, zoo gy u sin ver-eent
Met mijne liefde. Pers. Hoort, al hadt gy Craesus schatten,
Ja d'aldersoetste tong, en, of gy kondt omvatten,
Met uwe handen, al wat dat bekoorlijk is:
Of storten in mijn schoot: wat onbehoorlijk is:
En zal ik evenwel om 't leven niet gedogen.
Slavinne toomt dien moedt: want 't is in ons vermogen
U lijf en leven, dus bedenkt waer dat gy zijt:
Bedaert, bedaert u wel; en schikt u na den tijdt.
Om lijf, noch leven, zal ik d' eerbaerheid verlaten.
U wil is kragteloos: u weyg'ren zou niet baten,
Indien ik met gewelt, niet met bescheidentheid,
Mijn liefde puur en vry op u en hadt geleit;
Dies bidt ik, laet de liefd, die ik u draeg, bewegen
U teere borst, en zijt u eigen heil niet tegen.
Grootmachtig Keyser, laet dit Vrouwelijke hart:
Onledig van de schandt, van oneer en van smart:
Laet uwe grootheid doch u zelven overwinnen,
En met bescheidentheid beheerschen uwe sinnen,
Oeloof, ik kon met een gerust gemoet
U liefde blussen, Heer, ik viel u niet te voet,
Om bidden, dat gy door u sinlijkheyt, maer eerder
Dat die op my gestelt, verdubbele en meerder,
Maer nu mijn teere ziel beswaert is, laet doch af,
| |
| |
Indien 't u mooglijk is; of voert my in mijn graf.
Mustapha, de Keyser op zijde trekkende, seyt:
Indien u Majesteit gesint is haer met met woorden,
En niet met strengigheid te dwingen, zoo 't behoorden,
Soo dunkt my, dat een slaef, die Christen is, die ik
In 't oorlog heb gevaen, waer dienstig tot dit stik,
Om u een dienst te doen, vermits haer beider spraken
Eens zijn, en dies te meer hem daer toe dienstig maken.
Indien dat helpen kan, zoo brengt hem voor den dach.
Perseda zoo mijn Liefd' u niet bekoren mach,
Mustapha bi nnen,
En zoo noch goedt, noch staet, u niet en kan bewegen,
Laet medelijden u beroeren; weest niet tegen
Dat ik met sin, en hart, u liefde dragen moet:
Want 't is geen losse min, maer liefde die 't my doet.
Ik bid, verschoont my Heer, en laet mijn woorden gelden.
Mustapha, met den Ridder Erastus, weder uyt.
Doet zoo ik heb geseit, en wilt het niemant melden:
Want zoo gy daer in mist, zoo zijt gy om den hals.
Erastus van Perseda gesien wesende, en hy haer ook siende, loopt tot haer: sy ontfangt hem, en seyt:
O Hemel! wat zal 't zijn? 't ontmoet mijn hier van als.
Perseda, is 't een droom, of zal het waerheid wesen?
Zijt gy geen spook voor my, behoeft gy niet te vreesen?
Ik ben Perseda, die Erastus was getrouw,
En ik Erastus, die de rouw.
Van dat ik missen most u schoonheit, al mijn dagen
Gesworen heb met leet te einden, en met klagen.
Wat schelm is desen, die door valsche vryery,
Met onbeschaemtheit hier zoo stoutelijk voor my,
Sijn wulps en geyle min bestaen derf te ontdecken,
Tot mijner smaet: doorsteekt hem, sonder te vertrecken.
| |
| |
Ontstelt u niet mijn Heer, maer houd u wat gerust.
Hoe lang en heb ik niet dees lieve mont gekust?
Hoe lang en was ik niet zoo lieffelijk omvangen?
Hoe lang heb ik geleeft met hoopeloos verlangen?
Hoe lang heeft my de zorg, met wanhoop, sucht op sucht
Om uwent wil alleen, doen senden door de lucht?
Hoe lange was mijn vreugt, en vrolijkheid gekluistert?
Hoe lange was mijn liefd', en schoonheid als verduistert,
Door rouw en hertenleet, om uwent wil alleen.
Hoe lange zal het zijn: vaert voort den Duivel heen.
Mustapha door steekt hem.
En kust daer lang genoeg.
Waer blijft rechtvaerdigheid, die uwen troon besit?
Sy keert haer naer Soliman.
O Tyran! nu gy in 't onderspit
Verdoemt hebt, die mijn hart en sinnen hadt beseten,
Vermeent gy, dat gy zult bekomen u vermeten?
Maer 't is 'er ver van daen, de liefde die ik hem
Gedragen heb, die geeft mijn handen moet en klem,
Om met dit gladde stael sijn doodt aen u te wreeken.
Sy doorsteekt Soliman.
En u vervloekte borst wraekgierig te doorsteeken.
Wat zoo, zoo gaet het wel: voltrocken is de wraek:
Nu sterf, mijn ziele, sterf in dese goede zaek.
Sy doorsteekt haer selven.
O beelt vol heerlijkheid, en roem voor alle Vrouwen!
O schepsel vol van deugt! 't is my alree berouwen,
Dat ik u heb gebruikt tot uw en ondergang,
En in de wraek gespilt u leven, dan eer lang
Soo zal ik ook met u den stroom van Styx bevaren,
En u voor alle leet, en alle rouw bewaren.
| |
| |
Hy keert sich tot 'et doode lichaem van Don Pedro, daer na tot Don Lorenzo.
Dan gy ontzielde romp, die door gewelt, en macht,
Mijn Soon uit haet en nijt, om 't leven hebt gebracht.
En gy, wiens geyle min beseten hadt, welks tochten
U op de loopbaen van verwijfde bengels brochten,
En u oneed'le ziel bewogen, om als schelm
En niet in 't open velt, met Schilt, met Speer, en Helm,
Na 't Ridderlijk gebruik, u vyandt te bevechten:
Maer door een bloode moort, u zaeken te beslechten;
Ik volg u op het spoor, ik ben niet eer gerust
Voor dat mijn wraek is daer, zoo wel als hier, geblust,
En ganschelijk voldaen, in eeuwigheid verlegen,
Oneyndelijke pijn u ziele heeft verkregen.
Hy haelt een strop uyt.
Komt dan, gy strenge strop, en eindigt mijn verdriet,
Eer dat mijn oude ziel noch meerder leet geschiet.
Jeronimo houd op, en laet de Princen rijsen.
De Princen die zijn dood, daer toe der Wormen spijsen.
Gy Heeren meent misschien, dat ik u boert, en spel,
Tot vreugden en vermaek, u hier te voren stel:
Merkt, luistert na mijn reden,
Ik zal u openbaer de waerheid zeggen: heden
Betoon ik, dat ik heb verloren mijnen Soon,
Wiens deugden blonken voor den Koninklijke Throon.
Sijn moort, die heeft mijn ziel met smart, en rou beladen,
Soo dat ik swoer, sijn doodt met straf en ongenaden
Te wreeken, en daer by, dat ik sijn lichaem niet
Begraven zou, ten waer sijn wraeke was geschiet.
Hy toont het Lichaem op 't Tooneel, in een doodt-kist, overeyndt staende, achter de gordijnen, die hy opschuyft.
Siet hier sijn Lichaem, siet sijn wonden die met tranen,
Van tijt tot tijt, tot wraek mijn oude ziel vermanen:
| |
| |
En siet hier is de strop, die hem het leven nam,
Op mijnen hals geparst: zijn vel is kout, en klam:
En lust het u, gy moogt het zelver ook wel voelen.
Waer toe dees rasery? waer toe dit vreeslijk woele
Segt wat gy zeggen wilt: maer helpt de Princen op.
Ik sweer u, Hartog, by dees mijnen grijsen kop.
En alles wat 'er meer is waerdig by te sweeren,
Dat ik de waerheid spreek: dies luistert toe, gy Heeren:
Na dat den Krijgs-godt laest Castilien anderwerf
Den zegen hadt gegunt, en Don Andreas sterf,
U Dochter, en mijn Soon, wiens kuisheid, ongeschonden
Haer harte had met liefd tot echt en trouw verbonden,
Die vryden in mijn Hof, daer desen uwen Soon,
Met Don Lorenzo, meest uit haet, en nijt om loon
Den schelm bewogen, die mijn Soon met dese koorde
Verhing, na dat hy hem in mijnen Hof vermoorde.
U Dochter, die als ik ter harte nam de zaek,
Besloot toen neffens my te doen een wreede wraek;
En die is nu volvoert, hier voor u aller oogen.
O Hemel! wat is dit? hoe kunt gy toch gedogen
Omset den schelm terstont.
Hy wort van twee Ed'len gevat.
Seg eer vergeten Mensch, wie heeft u dese vont
Op desen tijdt beraemt, om 't schelmstuk uit te voeren?
De Wraek, die leert my op gelegentheid te loeren:
En nu ik heb gevelt de moorders, is gerust
Mijn ziel, die in de val der schelmen heeft haer lust.
Wat is'er in de Mensch een wonderlijk verander,
Hoe drijft den eenen buy van ongeluk den ander.
Kon ik, ô Hemel! dan dees rampen niet ontvlien,
Dat ik mijn eenig kint, hier dus vermoort most sien.
Bekent wie dat u stijft, en ried tot dese dingen.
Men zal door pijne dwingen
U goddeloose tong te klappen: brengt ons hier
| |
| |
De pijnbank, en beproeft met water, wigt en vier,
Of sijn hartneckigheid dus niet is te versetten.
Doet wat gy wilt, ik zal u dese wil beletten.
Hy bijt sijn Tong af.
Dat helpt u niet, gaet heen, haelt reetschap dat hy schrijft,
Dat by gebrek van spraek voor ons verborgen blijft:
Wat meent gy booswigt, dat u d'eene boosheid d'ander
Verschoonen zal, gy dwaelt: wy zullen met malkander
Eens op een ander wijs beproeven wat gy zijt:
Komt hier is Pen en Inct; bekent nu, en belijt
De waerheid, of men zal met pijnigen en recken,
Die tegen wil en dank, u uyt den halse trecken.
Hy besiet de Pen, en wijst dat hy een Penne mes begeers.
Houd daer, daer is een mes; wat denkt gy dat de wraek
Van u vermoorde Soon rechtvaerdigt uwe zaek?
Indien gy waert verkort, ik heb u zelfs voor desen,
Tot recht en straffe bey, den rechten weg gewesen
Dan dit is 't niet alleen, daer schuilt iets meerder by.
Hy tusschen den Hartog, en den Koning van Spanjen staende, doorsteektse, en daer na ook hem selven.
O Hemel! geeft my magt, dat ik geduldig zy,
Op dat mijn ongedult mijn sinnen niet verrucken,
En my in al dit doen, door rouwe onderdrucken:
Maer dat rechtvaerdigheid mijn Koninklijke throon,
Om straffen dese moort, een korte tijdt verschoon.
Hier sienmen dat gewelt, bedreven door de Grooten!
Niet ongestraft en blijft; maer dat de wraek, gesprooten
Uit ongelijk en leet, den kleinen aengedaen,
Haer straffen met gewelt derf buiten recht bestaen.
UYT.
|
|
Auteursrechtvrij