|
| |
| |
| |
Eerste bedryf.
Koning van Spanjen, en Don Ieronimo met eenige anders Edelen uytkomende, spreekt aldus
DAt de rechtveerdigheit in 't end met goude kroonen
En Scepters, deugd beloont, dat kan men nu betoonen,
En 't blijkt hier openbaer: Jeronimo, gy weet,
Dat ik dees Oorlog heb begonnen, doch met leet,
En tegen sin, en roep den Hemel tot getuige,
Voor wien ik voor 't geluk gansch onderdanig buige:
Dat, zoo ik niet met kragt daer toe wierd aengeport,
Den Oorlog was by my voor lang al opgeschort.
Don Pedro en Oratius uyt, hebbende Don Lorenzo gevangen, en tusschen beyden elk by een Bragoen gevat.
Maer wat brengt Don Pedro en Oratius behangen
My dunkt 't is een gevangen
Schoon of dit nootlot heeft tot rampspoet uitverkoren
Ons Portugeesen, die tot lijden zijn geboren,
Soo tuigt noch deugd in my, dat 't adelijke geboren,
In eindeloose druk, heeft eindeloose moedt.
Tot spijt van Spanjen roem ik, dat wy Portugeesen,
Ten waer de nootdwang ons verwon.
't Is mijn gevangen die ik in den slag verwon.
Was ik als gy, ik zou het sonder schaemt ontkennen,
Schaemteloos sich tot bedrog te wennen,
Gy weet hoe ik hem onversaegt
| |
| |
Doen mijn gevelde speer hem repten uit den zadel:
En moedelijk tot eer van al den Spaanschen Adel,
Hem mijn verharde kling, met dees verstaelde vuist,
Den hellem op het hooft ontgespte.
Als ik hem sijn geweer soo mannelijk ontmanden.
Ontmanden? segt doen hy 't liet vallen uit sijn handen,
Gedoodt-verwt en beswijmt van d'alderlaetste slag;
Ten waer het Koninglijk ontsag,
Mijn handt was vaerdig om u hoogheit in te korten.
Houdt, wilt u we toorne schorten,
En blijft aan mijn gewijs van uwen Ridders twist.
Dat Koninglijke bloedt in desen tegenspoeden,
U moedigt, en de ziel kan onbeweeglijk voeden:
Soo spreekt vrymoedigh uit, wie dat van dese twee
U overwon, en wie dat u de nootdwang deê?
Ontsagchelijke Vorst, de Ridderlijke deugden
Mijns overwinnaers sijn mijn overwonnen vreugden,
Dat soo ik tuygen sal, ick tuyg haer beyder macht
My overwon, en dat haer deugt my onder bracht.
Hy wijst eerst op Don Pedro, daer na op Oratius.
Hoort Overwinners dan, gy zult u zegen vieren
Met de betoomde ros: en gy met de papieren,
Die d'verwonnen u in wissel voor 't rantsoen,
Van d'overwinninge voort datelijk zal doen.
En gy gemoedige Vorst, hoewel de dorperheden
Van uwen Vader my veel ongelijks aendeden,
En hy, in u ellend' rechtvaerdig wort gestraft,
En my gelegentheit tot wreede wraek beschaft:
Soo heeft nochtans de kragt van 't Koninglijk medogen,
Ten aensien van u deugt, tot weldoen my bewogen,
U vryheit sta ick toe, mits dat gy zult voldoen,
Na gy bespreeken zult, u Ridderlijk rantsoen,
En noopt u Vader, dat hy de gebrooken trouwe
Weer oprecht, en 't verbont oprecht'lijk onderhouwe,
| |
| |
En gy, zijt luftig en vermaek u in mijn hof,
Met Spaensche Jufferschap en Ridderlijke lof.
Soo onbewegelijk als gy in tegenspoeden,
Gehartigt hebt gesien, soo eerlijk van gemoeden,
Verseekert u te zijn der Portugesen naem,
Om in beleeftheit u te wijcken niet; de Faem
En ick, zijn bey verstrikt verwonnen in de banden
Van u beleeft heit meer als van de stale handen:
Dies mijn vermogen is, ten dienste van die geen,
Die my met wapens en met deugden heeft bestreen.
U vrientschap neigt tot my, de grootste van u vrinden.
Gy zult al eveneens my in u vrientschap vinden,
Mijn Ridderlijke moet verbint my t'uwen dienst.
Mijn ramp verkeert in luk, en dat op 't onversienst.
Den Hemel gunt my, dat ick na de wil 't vermogen
Heb om u heusheit eens uit dankbaerheit te togen.
Den Hemel geeft dat vree, oprechtigheit en trouw.
U altijdt in de wil van vriendschap onderhouw.
Don Pedro, en Don Lorenzo.
Versekert van mijn gunst weest seeker, en de Goden
Die tuigen haer, hoe 't vuur van mijn gestraelde Son
Mijn ziele stack aen brandt, die moedeloos niet kon
Noch wil haer weerstaen, om dat zy in 't vinnig blaeken
Haer soetste wellust vont, en aengenaem vermaeken.
O eindeloosen vlam! ick sterf in uwe gloet,
Indien ick hoopeloos noch langer branden moet.
Nadien het noodig quaet u ziele heeft beseten,
Soekt raedt om tegen gift van 't quade selfs te weten:
Kom gaen wy na haer Hof, haer vinden, en verklaer
Oratius en Bellemperia uyt.
Oratius? Hy is 't: versteek u.
O Hemel! maekt mijn rouw een goede end deelachtig,
Maer segt met wat omftand, hoe 't toegink met fijn dood.
| |
| |
Den viandt, die in 't eerst den rugge vluchtig boodt,
Na dat hy was verstrooyt, weer metter haest vergaerden,
Een Ruiter-bende van ontrent de tachtig Paerden
Stiet tot ons troupen in, die gretig op de buit
Meer als voorsichtig vast de dooden trocken uit.
En werden reddeloos van dese overrompelt:
Waer door de glory scheen van onse macht gedompelt
In 't onderspit, dies hy schier vlammende van spijt,
Sijn paerdt de spooren gaf, den teugel derwaerts smijt,
Gevolgt van my, en noch ontrent van dertig and'ren,
En liept den viandt toe: Daer raekten aen malkand'ren,
De braefste Helden, die men ooit in 't Leger zach:
Des viandts Troup die scheur, nooit mannelijker slach,
Noch strijdt en zachmen: In 't gevecht op onser zijden
Scheen d'overwinning; doch in 't heetste van het strijden,
Soo werden hand-gemeen den Prins van Portugael
En Don Andreas, 't scheen een vlamme uit haer Stael,
En uit haer helmen vloog, zoo vreeselijke slagen
Als elk den ander gaf, en zach ik nooit mijn dagen,
Na dat elk sijn Pistool gelost had, en dat meê
Elk lemmer en slings en rechts sijn viant hieuw en sneê:
't Bloet uit haer aed'ren sprong, haer kragten die besweken,
De arme flauden. en de rossen, van het breeken
Der Speeren moedeloos, die loemden, en 't geluk
Viel tot den Portugees, tot uwe leedt en druk.
Andreas, die ontbloot, in 't draeijen met sijn degen
Doorstiet den Portugees, en hy is voorts gezegen
Aemmoedig uit de zael, bleef hangen met de voet,
Daer 't Paert, door't hobblen hem te veldwaertsleept bebloet
Waer in een dorre struik dees roode sluyer hechte.
Oratius haelt een roode sluyer, die verscheurt is, uyt sijn sak.
(En scheurde van sijn arm.
Dees sluyer die ik vlechte)
Met minnestrikjes, zoo verwert, en zoo verstrikt,
Aen sijn gevreesde arm, soo cierlijk opgeschikt,
Komt die my soo weer t'huis? verscheurt en so geschonden
Uitbeeldend' het gestalt van mijn Andreas wonden!
Den Hemel zy mijn troost: de Goden geven wraek.
| |
| |
Van de wreetheit, en soo Goddeloosen saek.
Ev Vrouwelijcke ziel, wat raet? u hoop is heenen,
U Zon is duister, en u leidtstar is verdweenen.
Zijt moedig, en de tijdt besorgt u in u druck,
Een ander trooster die u dient tot meerder luck.
Vertrek Oratius, ick sie mijn broeder komen.
O goede Suster,'k wensch gemeene vreugt doet tomen
U sonderlinge rouw, die niet en doet, dan dat
Sy u de ziele knaegt en jammerlijk op 't pat
Mijn rouw zy sonder ende,
En hoope troost my, dat den Hemel wraek zal senden
Op die, die my mijn hoop soo eerloos heeft ontrukt.
Vorst'lijke Vrouwe, siet een, die onderdrukt
Van alle rampen door sijn tegenspoet verslagen,
Onmoog'lijk waer de last van dese smert te dragen:
Ten waer hem eene hoop niet trooste, hy en zouw
Niet langer leven: maer aenlockelijke Vrouw,
U hoope voed hem zoo, dat hy die ongelucken
Als voesters oordeelt van sijn seer gewenste lucken.
Een tegenspoets gesel is trooslig, dan ik kan
Niet denken hoe mijn hoop u voeden, en waer an
Dat gy u troosten kont: vermits gy zijt rechtvaerdig
Gestraft, daer ik beschrey een zake straffens waerdig:
Vermits sijn edel bloedt soo Godloos is verstoort.
U schoonheid voet my lief, en heeft my op een kort
De ziele soo beroert, dat ik u lief verwerven,
Of hoopeloos in 't kort moet om u liefde sterven.
O Goden wat of my noch overnomen zal?
Ik zwijm, ik zijg, ik sterf.
Hoe zuster, is 't van 't mal?
Of is 'et errenst, grijpt een moed, en recht u weder.
Ik zal, ey recht my op, en set my gints weer neder.
Houd gy u handen t'huis, of mijn verbolgen sin.
Die streft op staende voet u reuckeloose min.
Sy toent de Slayer.
Moordadig Prins, siet hier het teeken van de trouwe
Die ik Andreas swoer, zoo lang ik dit aenschouwen,
Sal eindeloose wraek my sitten in de ziel,
| |
| |
Om eens te wreeken dat hy door u handen viel;
Gy soekt mijn minne, zeg, wat waent gy dat de reden,
Om u schoon aensicht my drijft buiten spoor te treden?
Andreas had ick lief, hy liefde my, sijn hart,
En 't mijne waren een, sijn smarte, was mijn smart,
Sijn vreugde was mijn vreugt, wy waren eens van sinnen,
Hy swoer my, ick hem weer, in eeuwigheit te minnen;
En hier komt gy bespat, besmeurt; en gy aenbiedt
My de bebloede vuist, daer gy hem mee deurstiet.
't Geval des oorlogs was sijn dood, en mijn bederven.
U moortluft deed hem soo ellendelijcken sterven.
Ik bid ootmoedig hoort mijn onschult.
Los, los, want ik moet voort,
Oratius die gaet, en siet niet eenmael om.
Wat of hem herwaerts drijft?
Hy speelt soo iets voor mom.
Dit 's vreemt, doch sal de tijt ons alles openbaren,
Ellendige, ick drijf in 't noodtweer op de baren
Van die verbolgen Zee, daer tegenspoet van min
Mijn bracke stroomen stort ter enger keelen in:
Ik smacht van dorst, ik stik, ik bijg, en jaeg van binnen,
En swelge (tegens dank) de zoute water inne;
O lijdeloose vlam! ô hopeloose strijdt!
O onweer zonder ent! my doch genadig zijt,
Of troost my spoedig, of verslint my in u rampen
Dat moed'loos klagen, Heer, dat sijn maer sware dampen
Die grillig op het hart u vallen door de min:
Dan 't zal wel beteren, gaen wy te samen in.
Hier moet het Tooneel Lisbona in Portugael zijn, tot de Konink binnen gaet.
Die op den hoogsten top der heerlijkheden klimmen
Door toedoen van geluk, die vallen vaek door schimmen.
Door risseling van windt, door waen, of yd'le schrik
Weer in der schanden poel: Maer iemandt die als ik
Standtvastig van gemoedt, en wettig is gebooren
Tot heerschappy, en heeft de deugt tot wit verkooren,
Die zal in voorspoedt niet verheffen zijn gemoet,
Noch hem ontsetten in een windt van tegenspoet,
| |
| |
Maer onbeweeglijck in luck ongelucken
Stantvastig blijven, en 't geval zijn eer ontrucken.
Mijn heir, mijn macht, mijn eer, mijn glory en mijn Kindt
Had ick verlooren, soo ick om een tegen-windt
Van Oorlogs rampen my ontsette, en verslagen
Den moed liet vallen, in dees mijne oude dagen:
Maer neen, stantvastigheit blijft eeuwig, en sy zal
Mijn Raedts-vrouw wesen in soo swaer een ongeval.
De Posten zijn besteld, ick koom hier om de Brieven.
Machtig Vorst, ik ga met u believen.
Soo doet; maer siet wel toe dat met geen Spaense vlieg
Na 't rantsoeneeren, men de Prince en bedrieg.
Don Pedro uyt.
Ik heb vast overleit, in 't lang, in 't kort, in 't breede
Mijn Susters toorne, en wat oorsaek dat haer hede
Soo ongebonden voert tot soo een stuurse sin;
Na 't overwegen, is 't mijns oordeels nieuwe Min,
Die aengestookt, door gunst van d'oude Minne-vrienden
Van hare vriendt, in hare Liefde kan verbinden:
Dan op 't onseker iet te bouwen, en als 't mist
Dat geeft berouwen, en meer onheils dan men gist:
Dies moet ik henen na haer Dienaer, die haer sinnen
Haer wil, genegentheit, haer hart, en wat daer binnen
Of goet, of quaedt berust, vertrouwt is; en ik zal
Met giften of met dwang de oorsaeck weten al.
Pedron Gano uyt, en spreekt.
Heer, hoe dus? kom binnen.
Vriendt Pedron Gano gy die weet hoe hoofsche guiten
Sijn licht van woorden, leeg van deugden, swaer van tong,
En onvertrouwbaer, siet dies hoe de noot my drong
In een verlegen zaek, tot u, die ik vertrouwe
In alle vruntschap my te voegen.
U Suster, en gy zelfs hebt ondervonden, dat
In desen boesem steekt een dienaer, die de schat
Van swijgen, hulp, en trou gevonden heeft; u woorden
| |
| |
Maekt kort, en spreekt vry uit.
Ik vrees of 't iemant hoorden.
Mijn Suster treurt, ey segt my wat haer schort.
Sy niet genegen met een brandt van nieuwe minne?
Don Pedro treckt Pedron Ganos degen uyt.
En spreekt de waerheit, of ick schend dy voort den kop.
Gy weet hoe dat ick u twee reisen deed verlossen
Van 't galgen asen, in dit loose vel der vossen;
De derde-mael is hier, waer in gy sterven sult,
Ten zy gy nu voldoet u over oude schult.
Mijn Suster lieft, segt op, wie lieft zy?
Gy booswicht, voort spreek op.
Verwaenden en verwijfde Oratius, u doodt
Die is besloten: nu de vriendschap die is groot
Die gy my hier niet meé deed, noch groter sal zijn desen,
En u profijtelijck, wilt gy my dienstig wesen,
Besluit ick, wijst my aen, hoe ick dat best verwerf.
Haer Vriery geschiet hier achter, en daer buiten
In sijn Heer Vaders Hof, die komt aen onsen Hof
Met een verborgen deur, daer heb ick sleutels of;
En wilt gy, Heer, gy kondt daer na u wel-hagen
De Vogel op de mat gemackelijck bejagen.
Den aenslag die is goet, 't gevalt my, maeckt u ree,
En komt de klocke elf hier weer op defe stee.
Houd daer, vertrekt. O y dele gedachten!
Hy geeft hem sijn degen weer.
O roeckeloose lust! ô sterckheit sonder krachten!
O jonkheit siet eens om! en mercht eens in wat staet
| |
| |
Dat u de minne bracht, en oordeelt eens hoe quaet
Dat zy door u, in u, en anderen kan werken.
't Is hier geschapen soo, na dat ick kan bemerken,
Dat moordery, verraet, en borger-twist ontsta,
Of dat Castilien in oneer valle: ja
Ick sie het soo in, dat mijn Suster sal verliesen
Haer minnaer, hy sich selfs, en ick voor vlugt verkiesen
Een tweede moort, en sla die, die ick niet vertrouw,
Vermits ick in mijn selfs my maer versekert houw.
Den Lorenze uyt, swervande voor Bellemperias deur.
Wie daer: Oratius? hy is 't, of zou ick missen?
Is 't hier klaer? wat sien ik? kon ik gissen.
Ick ken hem, ick en doe, ick neem hem by de gis.
Treckt van leer.
'k Bid u Heer verschoont doch dese schennis.
De jalouzy besit soo mijn verliefde sin,
Dat ick geen macker kan verdragen in de min.
Nochtans soo is 'er een die gy zult moet dragen.
Stort neder, overstelpt, bedeckt hem, en bederft
Hem in sijne minne, eer mijn ziel van rouwe sterft.
Geef dat sijn ondergang my op helpt, en dat beiden
Sijn lijf en liefde van der aerden moeten scheiden
Oratius! niet vreemt quam laestmael u in 't sin
Dat hy voor momme speeld'.
De grijns die is ontdekt, de gunst die ick u drage,
Deed my doorsoecken met veel list en loose lage
Wat vander saecken was; ick vondt het, en ick weet
Waer dat het vast is, en waer dat 'et sich ontleet.
Mijn Susters dienaer heb ick stracks hier voor genomen,
Na val en opstaen heb ick eind'lijck dit bekomen:
Mijn Susters liefde, en Oratius die vrijt,
En zijn haer harten, en gy zijt uw liefste quijt.
| |
| |
't En zy gy soo gehardt, als ick, my wilt belooven,
Haer tot u eigen nut, dees middel te berooven.
Een raet die seer bequaem is, en
Die menschelijcker wijs ons niet ontgaen en ken.
Haer vry-plaets is den hof van sijnen ouden Vader,
Met een verborgen deur komt die achter te gader
Hier met mijn Susters hof, en Pedron Gano siet,
Die heeft de sleutels; nu en schort'er anders niet,
Dan dat gemoedigt wy malkanderen geleiden,
En haer, en hare liefd' maer van malkaud'ren scheiden.
Die raedt gevalt my wel, maer toestel en wanneer?
Komt hoort het binnen, eer het ymant hoort van veer.
|
|
Auteursrechtvrij