Briefwisseling en aantekeningen. Deel 2

422
Willem Bentinck aan H. Fagel

[B.M., Eg. 1736]

Aken, 28 september 1748¹⁾

(Ingesloten een copie van het Franse ontwerp-verdrag overhandigd de 24ste²⁾. Ik heb opgemerkt, dat de Franse gevolmachtigden

1) Zie naast deze en de volgende brieven van 28 september de uitvoerige aantekeningen van Bentinck over de onderhandelingen van 21-26 september Beer, p. 105-120 en 135 vlg.

2) In augustus was Jean Gabriel de la Porte du Theil als gevolmachtigde aan St. Séverin toegevoegd, naar het heette omdat hij bekwamer was dan deze in het opstellen van diplomatieke stukken, waarschijnlijk echter omdat men aan St. Séverin de lange duur van de onderhandelingen weet. Dit nieuwe ontwerp was van Du Theils hand. Zie De Broglie, p. 259 vlg.

[p. 151]

thans veel minder twijfelen aan de toetreding van de geallieerden, speciaal van Wenen en Turijn. Ik heb steeds geloofd, dat het Frankrijk ernst was vrede te sluiten en St. Séverins gedrag bevestigt dit thans; hij heeft een goede gelegenheid gehad de onderhandelingen af te breken als hij gewild had³⁾. Hij heeft zich in zo'n positie geplaatst, dat hij voor de bondgenoten van Frankrijk kan antwoorden. Hij heeft Wenen en Turijn apart gepolst. Dit ontwerp staat dichter bij de preliminairen dan enig ander. Gij zult de afzonderlijke artikelen niet aantreffen⁴⁾ - waarin de voorzorgsmaatregelen voor het geval, dat Oostenrijk niet zou tekenen - daar zij hard zijn en aanstoot geven. Hun plaats wordt deels ingenomen door artikel 8, inhoudend dat de restituties binnen één maand na de uitwisseling der ratificaties voltooid moeten zijn, en dat dit geldt voor alle partijen. Dit ontneemt Wenen de hoop de Zuidelijke Nederlanden te krijgen zonder te tekenen en vermijdt de onaangenaamheden van een afzonderlijk artikel.
Ik zie dit ontwerp, zo niet als een ultimatum van Frankrijk, dan toch als de voorwaarden, waarop wij de zo gewenste en noodzakelijke vrede kunnen verkrijgen. Op een grote verandering kan niet gehoopt worden. Spoedig na mijn aankomst vroeg ik, zoals de Prins mij opdroeg, aan de Franse gezanten om aan de Republiek alle plaatsen, die zij in eigendom bezit⁵⁾, terug te geven, vóór de andere restituties. De Fransen antwoordden, dat Wenen zich dan zou terugtrekken, en weigerden, ofschoon ik aandrong. Ik kan met hun houding akkoord gaan. Op 22 september bespraken de Franse, de Engelse gezanten en ik het ontwerp. Sandwich protesteerde tegen het asiento-artikel. De Fransen zeiden, dat zij op andere punten al of niet inschikkelijk zouden zijn, naarmate de Engelsen het op dit punt waren.
In dit ontwerp is geen wederkerigheid van garantie voor de koning van Pruisen, een eis van Modena en het artikel over de barrière verschilt van dat in ons tegenontwerp. Ik verklaarde, dat artikel 23 van de preliminairen voldoende was en de Fransen waren het ermee eens. Dit bevrijdt de Republiek van een zware last.

3) Bentinck doelt vermoedelijk op het twistgesprek tussen Robinson en Du Theil. Zie Beer, p. 79 vlg. en 109.

4) Te weten van het tegenontwerp door Sandwich en Bentinck op 3 augustus overhandigd. Het origineel in Archief Bentinck, nr. 9, Koninklijk Huisarchief.

5) Dus de plaatsen behorend tot het grondgebied der Republiek, in tegenstelling tot de barrièresteden. Zie Beer, p. 136.

[p. 152]

Ik weigerde het barrièreartikel te aanvaarden zonder nieuwe orders⁶⁾. St. Séverin stemde toe in een zekere wijziging van de redactie van de clausule over de teruggave der artillerie; verklaarde, dat Frankrijk de plaatsen zou teruggeven aan het volk, waarop zij deze veroverd hadden⁷⁾.
Wenen ziet, dat de vrede op komst is. Kaunitz tekende op de 25ste een conventie (ingesloten)⁸⁾ met Frankrijk tot wederzijds terugtrekken van 30.000 man troepen).

C'est au Prince à décider de quelle façon il veut porter la chose en déliberation à la conférence secrette. Permettez-moi de parler clair sur le fond de la chose même. Il faut une fois finir (de Nederlanders winnen niets bij uitstel). La France supérieure offre des conditions, on les impose à des alliés inférieures désunis.

(Robinson vertelde mij, wat Kaunitz hem zei inzake de redenen, die Wenen tot het sluiten van de conventie brachten: indien vrede, geen troepen nodig; indien oorlog, geen subsidies. Robinson concludeerde uit wat Kaunitz zei, dat Oostenrijk wel tot het verdrag zou toetreden, maar het niet zou tekenen. Dat zegt St. Séverin ook; Kaunitz en de Engelse gezanten hopen op spoedige orders. Sotto-Mayor is bereid te tekenen zonder nadere orders⁹⁾).

6) Artikel 23: ‘Toutes les puissances contractantes et intéressées au présent traité en garantissent réciproquement et respectivement l'exécution’. Zie over dit onderhoud ibidem, p. 107 vlg. Hierna volgt een korte beschrijving van de onderhandelingen op de 23ste; zijn bezoek aan St. Séverin en de mededeling dat Sandwich en Robinson blij waren toen Bentinck hun vertelde wat hij gedaan had. Vervolgens het verhandelde op 24 september met Sotto Mayor (ibidem, p. 116), het gesprek met St. Séverin over de barrière (ibidem, p. 112) en de mededeling van het ontwerp aan Kaunitz (ibidem, p. 118).

7) Dus de barrièresteden aan de Republiek.

8) B.M., Eg. 1736, fo. 326. Dit gebeurde zonder medeweten van Oostenrijks bondgenoten.

9) Een tweede brief van 28 september van Bentinck aan Fagel vermeldt het op 23 september verhandelde tussen St. Séverin en Kaunitz over de teruggave van de barrièresteden (Beer, p. 111 vlg.); geeft een overzicht van het onderhoud Kaunitz-Bentinck op 24 september (ibidem, p. 113-115), daarbij wijzend op de steun door de Engelse gezanten verleend (ibidem, p. 118). Tenslotte verklaart hij dat hij zich geen zorgen maakt omdat St. Séverin aan Kaunitz heeft doen weten, dat de steden teruggegeven zullen worden aan hen op wie zij veroverd zijn. Hij verzoekt Fagel Reischach niet van deze brief te laten horen, daar dit alleen maar meer moeilijkheden te Wenen kan veroorzaken, waar men toch al slecht over Bentinck te spreken is. Zie B.M., Eg. 1736, fo. 327.