Platbook 3. Gebaorte en doeëd

[p. 13]

Jo Caris, Mestreech
Allein daan

Iech waos doed.

Vaanaof deen daag gaon 'ch nog mer zelde nao 'n begraffenis umtot zoe'n oetvaart emoties bij m'ch opreup die 'ch mesjiens neet oonder kóntrol kin hawwe. Es neet allein d'n doeje 't middelpunt is vaan de bijeinkoms, es nog get... of iemes anders belaankriek is, roontetum de rouwdeens, daan maak 'ch nog wel 'ns 'n oetzundering. Zoewie bij de begraffenis vaan Zjeraar Kriemers, 'nen awwe sjaolkammeraot. Iech hoopde in 't cremetorium ouch levende klasgenote aon te treffe.

Volges d'n annonce waos Zjeraar dik ach-ensestig wie 'r storf. ‘Te joonk’, stoont debij.

Te joonk? Iech waos koelik twíé-ensestig!

't Waos drök in de óntvangsruimte meh wie 'ch ouch uigde nao aw klasgenote... eine ganse. En ouch nog eine boe 'ch op de HBS wienig mèt ophad. Kas. Heer stoont get treurig veur z'ch oet te stare.

Ach, Kas waos geine koeje vent. Meh 'r bazelde get erg väöl. Heer zwamde 't lieste euver oonderwerpe die op sjaol neet woorte behandeld. Daan kós te 't woerheidsgehalte vaan z'n beweringe neet kóntrolere. Zjeraar had ins vaan dee gezag: ‘Es te de hèlf vaan ze gewawwels neet geluifs en de ander hèlf nums mèt 'n flinke hand zaajt, hels te mesjiens de woerheid euver.’ En... Kas waos sterk in 't oeteinraofele vaan femilieverhajdinge. Meh veur de mieres, wie gezag, geine koeje vent. Kas!

[p. 14]

Mèt tot 'r m'ch in 't oug kraog sjravelde 'r glunderentere op m'ch aof, links en rechs z'ch verekskuserend es 'r z'ch langs lui mós vringe. 't Veuroetziech 'ne mins te höbbe gevoonde veur tegenaon te kletse doog 'm straole esof 'r op de receptie vaan 'ne broelof waos. Heer staok 'n zjoviaol hand nao m'ch oet en stèlde z'ch hoffelik veur: ‘Iech bin Gaston. Iech kós diech metein wie 'ch d'ch zaog. Kins diech miech ouch nog trök nao al die jaore?’

Jao-jao, zeker kós iech häöm ouch nog trök. Ouch nao al die jaore. Metein. Zo-zo, Kas hètde noe Gaston. Ach jeh, Gaston kloonk deftiger wie Kas. Es 'ne mins noe plezeer d'rin had z'ne naom op te waardere...

‘'t Is gaw gegaange mèt Gerard,’ verzöchde 'r mèt e strak geziech en zweeg discreet.

Ach zo, Gerard! Zjeraar woort nao z'nen doed ouch opgewaardeerd! Perfisia. Meh boe 'r aon gestorve waos stoont neet in d'n annonce. Kas, pardon... Gaston wis 't. Beslis.

‘Ao, joh?’ zag iech en sjaomde m'ch neet veur m'n oonkunde.

‘Hartstèlstand,’ infomeerde heer m'ch op gedistingeerden toen. ‘Gerard waos aon 't spitte in z'nen hoof achter ze hoes aon de Statesingel, de wèts wel, aon de kant vaan de Werke. Heer waos allein. Annie, z'n vrouw, waos bove, 't bèd aon 't versjoene. Ze zaog 'm umvalle vaanoet de vinster, belde d'n ambulance en die waor zjus in de buurt. Meh die kraoge 'm neet mie bij. Kins te Annie?

Dat is 'n dochter vaan dokter... bla-bla-bla-bla...’

De stum vaan Gaston verdween nao m'nen achtergroond. Hartstèlstand. Zo-zo, ouch heer. Zjeraar had neet dat gelök gehad wie iech. Iech waos toen ouch mer allein, toen, bij m'nen aonval. Meh iech had 't gelök te weite wat op m'ch aofkaom.

[p. 15]

‘...bla-bla-bla-bla... ouch dèks 's nachs. Wee neve d'ch lik sliep en merk neet tot... bla-bla-bla-bla...’

Iech had ieder al 'n waarsjouwing gehad. 'nen Drök op m'n boors, pijn in m'ne linkererm en zweite wie 'ne bok. D'n hoesarts belde metein de ambulance en dao ging 'ch. Op 't ziekenhoes gaove ze m'ch get middesijn en maakde 'n aofspraok veur m'ch te dottere.

‘... bla-bla-bla-bla... in de femilie zitte. Dao zien studies die gewag make vaan erfelikheid. Dat hèld verband mèt gene. Es te gene höbs die dik make is 't begriepelik tot... bla-bla-bla-bla...’

Netuurlik vroge ze m'ch of hartinfarcte dèks in de femilie veurkaome. Dèks, wat is dèks. En wat is femilie. Twie noonkes, breurs vaan ma, en ein tant. Meh die waos aongetrojd. Trouwes, in wat veur femilie kump geinen hartinfarc veur? De spesjalis zag tot 'ch m'ch neet drök mós make. Neet mós prakkezere. Meh es te al ins gedotterd bis blijfs te gestiedig d'raon dinke tot d'n hart gein hoonderd percent mie is en dat stèlstand op de loer lik.

Zès jaor trök, in m'nen oto, veulde 'ch obbenuits 'nen drök op m'n boors. Iech reej, mèt klaam hennekes en zweitdröppele op m'ne väörkop, metein door nao de Hoesartsepos. Op 't hospitaol.

‘... bla-bla-bla-bla... dee raod opvolge. Iech höb e abbonnemint genome bij Fitnesscentrum All In. Dao gaon 'ch twie kier in de week sporte. Wèts te wee die zaak runt? De zouws 't neet wèlle geluive! Heer is getrojd mèt die vaan... bla-bla-bla-bla...’

In de behandelkamer woort 'ch door 'n hartelike verpleegster hendig en vol zörg op e bèdsje geholpe. Same mèt 'nen dokter woort 'ch mèt alderlei toete en belle verseerd. D'n dokter loerde gespanne nao de sinjaole vaan de versjèllende apperate, de verpleegster heel miech mèt 'n sjeel oug in de gater. Kinnelik vertrouwde

[p. 16]

ze de situatie neet want ze kaom neve m'ch zitte en susde: ‘'t Kump good. 't Kump allemaol good.’ Obbins spróng d'n dokter op en moompelde get wat weliswoer neet veur eus oere bestump waos: ‘Gaw heineve 'n injectie hole!’ Mèt tot 'r z'ch nao de deur hajde kroop e vreemp, oonbestump geveul me lief binne en toch wis 'ch tot 'ch nog mer kort te leve had. Vasbeslote zag 'ch: ‘G'r moot uuch wel spoje, dokter, want iech gaon vertrèkke.’ En tege de verpleegster: ‘Gef m'ch 'n hand, juffrouw, en doot de kómpleminte...’

Weier bin 'ch neet gekoume. Miene wereld waos vergaange.

‘... bla-bla-bla-bla... versjeie publicaties euver geleze in wetensjappelike tiedsjrifte. 'nen Tunnel. 'ne Langen tunnel, aon 't ind fel verleech. Ederein dee trökgekoume is is geweldig enthousjas. Hun besjrijvinge stumme good euverein. Wetensjappelik steit vas... bla-bla-bla-bla...’

Wie 'ch weer bij m'n positieve waos vertèlde m'ch de verpleegster tot d'n dokter m'ch mèt electrosjókke had bijgebrach. Langsaam dróng 't tot m'ch door wat m'ch waos euverkoume en begós 'ch te jenke. De verpleegster dach tot 'ch zoe vaan streek waos door dat fel leech in deen tunnel. Ze had ech kómpassie mèt m'ch. D'n dokter meinde dat ouch, vaan dat leech en deen tunnel. Heer fillesiteerde m'ch en waos gruuts op ze werk. In plaots vaan 'm deepgereurd te bedaanke reageerde 'ch gerizzerveerd. Iech zaog mien redding naomelik anders. Want iech wis mie es heer. Mie es heer kós weite. Iech waos neet in deen tunnel. Iech zaog gei fel leech. Iech zaog niks boetegewoens. Niks boetegewoens? Iech keek nao 'n scène. 'n Realistische scène es 't woere oet e dreidimensioneel tenielstök. Iech stoont en zaog en observeerde. 'n Alledaogse scène... en toch zoe mysterieus... zoe aon-

[p. 17]

trèkkelik, tot 'ch m'ch genuujd veulde veur in te trejje en mèt te doen. En toch heel 'ch m'ch trök. Bleef stoon. Get blokkeerde m'ch. Intuïtief inziech? Doorziech?

‘... bla-bla-bla-bla... is dèks spraoke vaan hallucinatie. Ouch dat is wetensjappelik beweze. 'n Zeker Madame... eh... noe óntsjut m'ch de naom. 'n Française in eder geval... wie hèt die noe ouch al weer... enfin... ze heet beweze... ...bla-bla-bla-bla...’

D'n dokter vertèlde tot in twiederde vaan de gevalle zoe wie iech, de pesjent neet reageerde op electrosjókke. Boerum? Heer wis 't neet. Iech wel. Iech wis 't! Electrosjókke! 't Is mer e hölpmiddel aon de levende kant vaan d'n doed. 't Is nudig, jao. Veur trök te kinne kiere. Meh die beslisse niks. Diech beslis!

‘... bla-bla-bla-bla... getroffe op 'ne camping unic bij Saint-Victor, op doorreis nao de Méditerrané. Veurige vekantie zien v'r drei weke... bla-bla-bla-bla...’

Netuurlik woort m'ch naoderhand gevraog of 'ch in deen tunnel waos gewees.

En of 'ch dat fel leech had gezeen. Dat óntkinde iech. Netuurlik vroge ze wat 'ch daan wel had mètgemaak. In 't begin höb 'ch dao óntwiekende antwoorde op gegeve.

Boerum? Umtot iech snapde tot lui meine tot 'ch get beleefde wat neet vaan deze wereld waos. De scène boe iech veur stoont, die 'ch observeerde, boe 'ch had kinne intrejje, die kin 'ch besjrieve tot in 't kleinste detail. Iech zouw ze kinne oetteikene, bij wijze vaan spreke tot en mèt 't aontal knuip op 'ne jas. Kinne inkleure. Meh euver 't rizzeltaot zouwe ze zègke: ‘Is 't dat?!’

Want wat 'ch neet kin, dat is de emotie euverbringe die debij huurt. De emotie die-s te beleefs in zoe'n situatie.

‘... bla-bla-bla-bla... meh neet allein. Iech höb aon diverse instanties mètwèrking gevraog. Iech waos bij

[p. 18]

de Gemeinte... de universiteit... de provincie... Probleem is evels tot op korten termijn... bla-bla-bla-bla...’

Kós 'ch dat wel, zouw 'ch de óntreuring same mèt 't visuele op de vraogestèller kinne euverbringe, heer zouw anders reagere. Meh wee kin dat? Wee kin e geveul euverbringe op iemes dee dat geveul noets heet gehad? Kins te de emotie die-s te oondergeis bij 't sterve vaan d'n einsigst keend deile mèt iemes dee gein kinder wèlt? Kins te de emotie vaan drei jaor Jappekamp deile mèt iemes dee noets 'nen oorlog heet mètgemaak?

Wekelaank höb 'ch geworsteld mèt wie 'ch op die vraog mós reagere. Oeteindelik höb 'ch m'ch, op advies vaan m'nen hoesarts, oonder behandeling gestèld vaan 'ne psycholoog-specialis. Door gesprekke mèt dee zaog 'ch in tot wat 'ch in m'nen doed höb beleef 'n persoenlike ervaring is die iech dus neet mèt andere hoof te deile. Daorum höb 'ch m'n bevindinge ouch neet aon m'ne behandelenden dokter vertèld. Wee löp mèt z'n mies persoenlike belevinge te koup?

Daorum, veur desilluzies te veurkoume, wèl 'ch op de vraog wat 'ch beleef höb allein kwiet: 't waos 'n geveulvol scène die mèt e bitteke goje wèl ingepas kós weure in locaties örges op euze dreidimenzionele wereld.

Iech waos doed, zjus wie Zjeraar Kriemers noe. Meh iech kaom trök want allein daan reageers te positief op electrosjókke es te neet mètgeis, neet opgeis in die verlokkende, rösgevende scène die z'ch veur d'n ouge aofspäölt.

Allein daan.